Γίνε αυτό που είσαι

Γράφει η Φοίβη

Στο μεγαλύτερο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, «Οι αδελφοί Καραμάζοβ», ο Ιβάν προκαλεί τον αδελφό του: «Ας υποθέσουμε ότι δημιουργείς το οικοδόμημα της ανθρώπινης μοίρας με τον αντικειμενικό σκοπό να κάνεις τους ανθρώπους επιτέλους ευτυχισμένους και να τους δώσεις ειρήνη και ανάπαυση. Όμως για να το κάνεις αυτό είναι ανάγκη να βασανίσεις ένα μόνο μικρούλικο μωρό...και να ιδρύσεις το
οικοδόμημά σου πάνω στα δάκρυά του – θα συμφωνούσες να αναλάβεις το οικοδόμημα υπ’αυτό τον όρο?» - «Όχι δε θα συμφωνούσα», απαντάει ο Αλιόσα. Και αν εμείς δεν θα συμφωνούσαμε να το κάνουμε γιατί λοιπόν προφανώς το κάνει ο Θεός?
Αμέσως πρέπει να γίνει παραδεκτό ότι δεν είναι δυνατή μια εύκολη απάντηση η ένας φανερός συμβιβασμός. Ο πόνος και το κακό μας αντιμετωπίζουν ασύμμετρα. Η δυστυχία η δική μας και των άλλων, είναι μια εμπειρία που πρέπει να ζήσουμε και όχι ένα θεωρητικό πρόβλημα που μπορούμε να λύσουμε. Αν υπάρχει μια εξήγηση είναι σ’ένα επίπεδο βαθύτερο από τα λόγια. Η δυστυχία δεν μπορεί να «δικαιωθεί». Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί, να γίνει αποδεκτή – και μόνο μέσω αυτής της αποδοχής να μεταμορφωθεί. «Το παράδοξο της δυστυχίας και του κακού», λέει ο Νικόλαος Μπερντιάγιεφ, «λύνεται με την εμπειρία της ευσπλαχνίας και της αγάπης». Στο ερώτημα: Γιατί ο Θεός επιτρέπει το κακό και τη δυστυχία? Απαντάμε: Γιατί είναι ένας Θεός αγάπης. Η αγάπη προϋποθέτει μετοχή και η αγάπη επίσης προϋποθέτει ελευθερία. Η αγάπη είναι το κλειδί για την ένωση των αντιθέτων, γιατί μεταμορφώνει το Εσύ σε Εγώ και το Εγώ σε Εσύ. Η αγάπη είναι κατάφαση χωρίς περιορισμούς και όρους. Η αγάπη δε γνωρίζει ζήλια, γιατί δεν θέλει να κυριαρχεί, θέλει να γίνει ποταμός που κυλά.

Το Κακό είναι τεχνητό προϊόν της πολωμένης συνείδησής μας. Επομένως το Κακό δεν είναι το αντίθετο του Καλού, αλλά η πολικότητα αυτή καθαυτή είναι το Κακό, η αμαρτία. Το αμάρτημα του ανθρώπου έγκειται στην αποκοπή από την ενότητα. Στην ελληνική γλώσσα φαίνεται καθαρά το πραγματικό νόημα της αμαρτίας. «Αμαρτάνειν» σημαίνει «αστοχώ», δεν πετυχαίνω τον στόχο. Αμαρτία σημαίνει εδώ ανικανότητα επίτευξης του σημείου του στόχου, που είναι σύμβολο της ενότητας. Ο κόσμος του δυισμού δεν έχει τέλος κι’επομένως δε διαθέτει δική του υπόσταση. Οδηγεί στην απελπισία, που υπηρετεί με τη σειρά της το αντίστροφο και την παραδοχή ότι ο άνθρωπος θα βρει τη σωτηρία του μόνο στην ενότητα. Το Κακό δεν είναι μια υφιστάμενη ύπαρξη η ουσία αλλά μια λανθασμένη στάση απέναντι σ’αυτό που είναι από τη φύση του Καλό. Η πηγή του Κακού βρίσκεται επομένως στην ελευθερη θέληση των πνευματικών υπάρξεων, που είναι προικισμένες με ηθική εκλογή και που χρησιμοποιούν αυτή τη δύναμη της εκλογής λανθασμένα.

«Για το καλό μέσα σας», είπε ο προφήτης του Χαλίλ Γκιμπράν «μπορώ να μιλήσω, αλλά όχι για το κακό. Γιατί τι είναι το κακό, παρά καλό βασανισμένο και παραμορφωμένο από την ίδια του την πείνα και την δίψα? Αληθινά, όταν το καλό πεινά αναζητά τροφή ακόμα και σε σκοτεινές σπηλιές και όταν διψά πίνει ακόμα και από βαλτόνερα. Είστε καλοί με αμέτρητους τρόπους, και όταν δεν είστε καλοί δεν είστε κακοί. Είστε απλώς χασομέρηδες και τεμπέληδες. Είστε καλοί όταν είστε ένα με τον εαυτό σας. Όμως όταν δεν είστε ένα με τον εαυτό σας δεν είστε κακοί. Γιατί ένα διχασμένο σπίτι δεν είναι άντρο ληστών, είναι μόνο ένα διχαμένο σπίτι».