Ο ελληνικός καφές

Σάββατο πρωί, και οι πελάτες συνωστίζονται στο καφεκοπτεία της αγοράς. Μυρωδιά φρεσκοκομμένου καφέ, που σε ξυπνάει. Ζωντανεύεις και δεν χορταίνεις να αναπνέεις αυτό το υπέροχο άρωμα. Το άρωμα του φρέσκου ελληνικού καφέ, που βγαίνει ζεστός, καθώς οι σπόροι αλέθονται στον ηλεκτρικό μύλο.

Ελληνικός καφές! Υπάρχει ή είναι μια επινόηση; Είναι ο τούρκικος καφές, που άλλαξε όνομα ή ο καφές είναι απλά 

βραζιλιάνικος; Η τελευταία εκδοχή χρησιμοποιείται από τους ειρηνοποιούς, όταν οι οπαδοί του «ελληνικού» καφέ και οι  οπαδοί του «τούρκικου» δεν τα βρίσκουν. Και πως συμπίπτει, οι αριστεροί θέλουν τον καφέ να το λένε τούρκικο και οι δεξιοί ελληνικό. Πολιτικοποίηση του καφέ; Ίσως. Ζήτω ο μη πολιτικοποιημένος, ελληνικής επινοήσεως και με γαλλική ονομασία «φραπές», που σάρωσε, και σαρώνει τους θερινούς μήνες. Η χούντα έδωσε την δική της ονομασία στον ελληνικό καφέ. Ήταν η πιο ανιστόρητη και ανιαρή ονομασία. Τον ονόμασε «βυζαντινό καφέ» και δεν δεχόταν τις ονομασίες ελληνικός ή τούρκικος καφές. Υποχρέωσε μάλιστα τους καφετζήδες να αναγράφουν «βυζαντινός καφές»,  στους τιμοκαταλόγους των καφενείων και των καφετεριών.

Ο καφές στα μέρη μας εμφανίστηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Οι μουσουλμάνοι μαγεύτηκαν από την γεύση του και το άρωμά του. Οι χριστιανοί όμως όχι. Έλεγαν μάλιστα την φράση: «Ο καφές είναι για τους μουσουλμάνους και το κρασί και το τσίπουρο για τους χριστιανούς». Κάποτε όμως, άγνωστο πότε, οι Φλωρινιώτες άρχισαν να πίνουν καφέ. Έμαθαν από τους τούρκους να χρησιμοποιούν το «ντουλάπι», εκείνη την σούβλα, που αντί για αρνί είχε ένα τενεκεδένιο κυλινδρικό κουτί, με πορτούλα, όπου τοποθετούσαν τους άψητους κόκκους του καφέ και τους έψηναν αργά, αργά στο τζάκι, μερικά λεπτά,  όπως το αρνί της Λαμπρής. Μετά άλεθαν τους κόκκους του καφέ στον χειροκίνητο μπρούντζινο μύλο, στην συνέχεια στο μπρίκι και ο βρασμένος καφές σερβίρονταν στα γνωστά φλιτζάνια, που άλλοτε ήταν λευκά και άλλοτε λευκά με σχέδια.

Κάτι δεν πήγε καλά με τους Φλωρινιώτες, και ο καφές κατηγορήθηκε ότι «πειράζει στα νεύρα». Ήταν και ακριβός ο καφές, εδώ που τα λέμε, και δεν άντεχε η τσέπη τους να αγοράζουν εισαγόμενα προϊόντα. Έλα όμως που είχαν συνηθίσει τον καφέ και τον ήθελαν. Τότε επινόησαν κάτι σπουδαίο, που δεν «πείραζε τα νεύρα τους», ούτε και την «τσέπη τους», αλλά και δεν τους στερούσε την συνήθεια να πίνουν το καφεδάκι τους κουβεντιάζοντας.

Επινόησαν λοιπόν, ή διαδόθηκε από άλλες περιοχές, να ψήνουν στο ντουλάπι εγχώριους σπόρους, όπως το κριθάρι, την βρίζα και κυρίως το ρεβίθι. Προτιμούσαν την γεύση του ρεβιθιού, ανακατωμένο με λίγο καφέ. Ο ρεβιθοκαφές είχε ανοιχτό καφετί χρώμα, έκαμνε καϊμάκι, και έβγαζε λίγα σχέδια στο φλιτζάνι, για να έχουν να λένε «το φλιτζάνι», οι γυναίκες, που μαζευόταν σε κάποιο σπίτι της γειτονιάς. Ο ρεβιθοκαφές είναι ο πρόγονος του ελληνικού καφέ στην Φλώρινα. 

Μεταπολεμικά, όταν ο η ζωή άρχισε να αλλάζει προς το καλύτερο, και καθώς έμαθαν για τις ευεργετικές ιδιότητες του καφέ, οι Φλωρινιώτες παράτησαν τον ρεβιθοκαφέ και άρχισαν να πίνουν καθαρό καφέ. Όμως τον καφέ τους τον ήθελαν ανοιχτόχρωμο και ελαφρύ. Οι καφεκόπτες έψηναν τους κόκκους του καφέ λίγα λεπτά στο ντουλάπι, αντίθετα με τον τούρκικο που τους έψηναν περισσότερα λεπτά και γινόταν σκουρόχρωμος και βαρύς.

Αυτός λοιπόν είναι ο ελληνικός καφές, ο ανοιχτόχρωμος και ελαφρύς, σε αντίθεση με τον τούρκικο, που είναι σκουρόχρωμος και βαρύς. Κατά τα άλλα ο τούρκικος καφές και ο ελληνικός είναι όμοιοι.

Δημήτρης Μεκάσης