Τα τσόκαρα

Γυναίκες από τα χωριά του κάμπου της Φλώρινας . Οι γυναίκες στις άκρες φοράνε τσόκαρα. 

( Γαλλική φωτογραφία του 1917). 

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Κάθε πρωί τα τσόκαρα ακούγονταν στους χωματένιους δρόμου, όταν οι γυναίκες με τα γκιούμια και τις στάμνες πήγαιναν να γεμίσουν νερό από την βρύση της γειτονιάς. Ένας χαρακτηριστικός κρότος από τις ξύλινα τσόκαρα, που ξυπνούσε και τους τελευταίους υπναράδες.  Τα τσόκαρα

έκαμναν δυο διαφορετικούς κρότους. Έναν δυνατό, όταν το τσόκαρο  χτυπούσε στο έδαφος, και έναν άλλο πιο ήπιο, όταν κατά το σήκωμα του ποδιού η σόλα χτυπούσε το πίσω πέλμα του ποδιού. Συνδυασμός ήχων και κρότων, μια ασυνήθιστη μελωδία από το βάδισμα με τις ξυλοπαντόφλες .  Τα τσόκαρα έκαμναν θόρυβο και γι αυτό τα φορούσαν στην αυλή και πρόχειρα στους δρόμους της γειτονιάς. Μέσα στο σπίτι δεν τα φορούσαν, επειδή ο κρότος τους πάνω στα ξύλινα πατώματα δεν ήταν και τόσο ευχάριστος.

Τα τσόκαρα ήταν ξύλινες παντόφλες ή ξύλινα πέδιλα. Αυτά είχαν σανιδένια  σόλα,  από ξύλο οξυάς,  και πάνω μια λωρίδα από βακέτο (σκληρό δέρμα) για να συγκρατεί το πόδι. Όλα τα τσόκαρα είχαν το ίδιο σχήμα και διέφεραν μόνο στα νούμερα. Φοριόταν κυρίως από της γυναίκες  και τα παιδιά. Οι άνδρες τα φορούσαν μόνο στο σπίτι, και μάλιστα όταν έβγαιναν στην αυλή.  Αυτά ήταν τα τσόκαρα της πόλης.

Στα χωριά τα τσόκαρα ήταν λίγο διαφορετικά.  Οι χωρικοί έφτιαχναν οι ίδιοι τα τσόκαρα της οικογένειάς τους και τα ονόμαζαν «ναλόνια». Τα τσόκαρα αυτά είχαν μια λωρίδα ή δυο λωρίδες  από δέρμα, ώστε να συγκρατούν πιο καλά το πόδι . Το ξύλο το σκάλιζαν  με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει δυο εξογκώματα,   για  να είναι υπερυψωμένο και να προστατεύει το πόδι από τα νερά, τις λάσπες  και τα χιόνια.   Οι γυναίκες  τα φορούσαν όλη την ημέρα και με αυτά πήγαιναν στα χωράφια. Έκαμναν μεγάλες διαδρομές με τα τσόκαρα,  ακόμη και στην πόλη έρχονταν για τα ψώνια. Οι γυναίκες των χωριών  φορούσαν τα τσόκαρα τούς χειμερινούς μήνες με χοντρές μάλλινες κάλτσες και το καλοκαίρι ξυπόλητες. 

Η λέξη «τσόκαρο» είναι ιταλική, η προέλευσή τους όμως άγνωστη, καθώς αυτά τα ξυλοπάπουτσα υπήρχαν σε όλους τους λαούς με παραλλαγές. Στην Φλώρινα,  τα τσόκαρα τα κατασκεύαζαν οι μαραγκοί της πόλης, περίπου μέχρι το 1930. Τα τσόκαρα, που κατασκεύαζαν οι μαραγκοί, πουλιόταν και στα μπακάλικα.  Αργότερα τα μπακάλικα πουλούσαν τσόκαρα, που τα κατασκεύαζαν οι βιοτεχνίες της Θεσσαλονίκης. Μετά την δεκαετία του 1970,  τα τσόκαρα δεν φοριόταν, επειδή κυκλοφόρησαν οι πλαστικές παντόφλες, που ήταν ελαφριές, φθηνές και κυρίως αθόρυβες. Τα τσόκαρα είχαν περάσει στο παρελθόν.

Η λέξη τσόκαρο πήρε και μεταφορική έννοια. Τσόκαρα αποκαλούσαν και τις χυδαίες γυναίκες, άλλων εποχών. Τότε έβριζαν μόνο οι άνδρες, όσοι έβριζαν. Οι γυναίκες ήταν συνεσταλμένες και προσεκτικές στο λεξιλόγιό τους. Αν καμιά γυναίκα έβριζε χυδαία, ασυνήθιστο φαινόμενο για εκείνη την εποχή, την αποκαλούσαν  «τσόκαρο». Συνδύαζαν δηλαδή τις βρισιές των γυναικών με τους κρότους του των τσόκαρων. 

Δημήτρης Μεκάσης