Αναζητώντας τα ποιητικά ίχνη της Κωνσταντίνας Βαλερά…

Προλογισμός στην  παρουσίαση/έκθεση  του βιβλίου της εικαστικού Κωνσταντίνας Βαλερά στο Αμύνταιο, στις 11/01/2015, στο Πνευματικό Κέντρο Αμυνταίου.

Γνώρισα την Κωνσταντίνα Βαλερά ως εικαστικό ζωγράφο, ως μια νέα γυναίκα που τελειώνοντας τη Σχολή Καλών Τεχνών στη Φλώρινα αναζήτησε την προσωπική της εικαστική ταυτότητα με εσωτερική αγωνία, με πάθος αλλά και με συνέπεια στον ρόλο της ως καλλιτέχνιδας.

Ανήσυχη και με αέναη τη δημιουργική της πνοή η Κωνσταντίνα Βαλερά δε σταματάει να με εκπλήσσει.

Ανανεώνοντας το εικαστικό της προφίλ και αναζητώντας νέους τρόπους προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας με το κοινό, χωρίς ωστόσο να προδίδει τη μεγάλη της αγάπη, τη ζωγραφική, δημιούργησε είκοσι εικονοποιήματα, τα οποία περιλαμβάνονται στην πρώτη έντυπη έκδοση που κρατάμε στα χέρια μας  με τίτλο: «Η Κωνσταντίνα Βαλερά εικονοποιεί ιχνηλατώντας» από τις εκδόσεις Μπατσιούλα.

Στο βιβλίο η Κωνσταντίνα Βαλερά εικονοποιεί, καθώς ταλαντεύεται μεταξύ υποσυνείδητου και συνειδητού, υπέρλογου και ρεαλιστικού. Στη γραφή της συναντούμε στοιχεία νεοϋπερρεαλισμού και μια διάσταση μεταφυσικής υπαρξιακής ποίησης. Ο υπερρεαλιστικός λόγος χαρακτηρίζεται από μια υπέρλογη σύζευξη ετερόκλητων στοιχείων μεταξύ τους σχηματίζοντας εικόνες που λειτουργούν αυτόματα. Αυτές οι εικόνες στην ποίηση της Κωνσταντίνας Βαλερά αισθητοποιούνται όχι μόνο σε φαντασιακό επίπεδο αλλά και σε εικαστικό. Κατά συνέπεια, διευρύνεται η ποιητική πραγματικότητα κομίζοντας υλικό και έμπνευση από τον χώρο του ονείρου και του υποσυνείδητου και μετουσιώνοντάς τα παράλληλα σε τολμηρή εικαστική εικόνα. Η ποιήτρια μετέωρη αποζητά την αποδέσμευση από την εικονική πραγματικότητα και την προσέγγιση του φωτός, των πραγματικών αξιών, της ατομικής της αλήθειας. Η φωνή της ακούγεται σαν κραυγή στο ποίημα Παραπλάνηση:

«Ω Εικονική μου Πραγματικότητα!

Όνειρα που δικαιοσύνη ζητάς απ’ την άγνοιά μου,

Αυτήν που ακεραιότητα μου είπαν!

Κι εγώ υποκλίθηκα στο μεγαλείο της.

Η συμφωνία άλλαξε

και την σκηνή κατέλαβαν μαριονέτες!»

Γράφει υπαινικτικά, ευσύνοπτα (γνώριμο ύφος του υπερρεαλισμού) βιωματικά, αξιοποιώντας παρελθοντικές μνήμες, που έχει πια με ωριμότητα αποδεχθεί, και τις οποίες μετουσιώνει σε γόνιμη δημιουργία. Μια δημιουργία που προκύπτει μέσω της ενδοσκόπησης του παρελθόντος αλλά και της «τακτοποίησης» του παρόντος της προκειμένου να ιχνηλατήσει στην προοπτική του μέλλοντος.

Έτσι, στο ποίημά της «Σαν ελεύθερος» μιλά για το ασήκωτο βάρος του παρελθόντος το οποίο προσδιορίζει την πορεία μας:

«Φορτίο το παρελθόν,

Ανεξίτηλη μνήμη που σαν αδιάσπαστο νήμα τις αποστάσεις καθορίζει.

Στίγμα το παρελθόν και ο μεγάλος κριτής

Τιμωρεί και μέλλον χτίζει».

και ταυτόχρονα στο ποίημα «Εν αναμονή» φαίνεται να είναι άνιση η  μάχη του καθενός με τον μεγάλο κριτή:

«Ατέρμονος αυτός ο πόλεμος

Με τον μεγάλο κριτή

Θυσίες γίνονται στη μάχη των πεποιθήσεων

Και λάθη καταγράφονται στο βιβλίο των νόμων

Ατέρμονος αυτός ο δρόμος».

Στη γραφή της διακρίνουμε μια μεταφυσική υπαρξιακή αγωνία. Στη μεταφυσική ποίηση οι καλλιτέχνες αγωνιούν για τα αναπάντητα ερωτήματα, ερωτήματα, που χρειάζεται τόλμη ακόμα και για να τεθούν. Αυτά τα ερωτήματα την ποίηση της Κωνσταντίνας Βαλερά αισθητοποιούνται με έναν αναπαραστατικό τρόπο όπου συσχετίζεται η διάνοια με το συναίσθημα αλλά και με μια εσώτερη θρησκευτικότητα. Μια θρησκευτικότητα με ατομοκεντρικό χαρακτήρα, όπου το ποιητικό υποκείμενο αναζητάει το θείο αλλά μέσω ενός προσωπικού μύχιου αγώνα. Όπως, γράφει και ο Καρούζος : «Μέσα στον πόνο της ζωής πορεύεται ο δημιουργός και το έργο τέχνης και όλοι πορευόμαστε και ας είμαστε πιασμένοι στην αλάνθαστη παγίδα του θανάτου. Μα τα εμπόδια είναι ανυπέρβλητα, είναι ο χρόνος και η πολλαπλότητα, καθώς ο χρόνος μας εμποδίζει να συλλάβουμε την καθαυτή αιωνιότητα, γιατί κομματιάζει δίχως κανένα τελειωμό το βίωμα της απολυτοσύνης ενώ η πολλαπλότητα μας εμποδίζει να συλλάβουμε το καθαυτό Ένα, γιατί θεμελιώνει το βασίλειο της ατομικότητας. Ο καθένας αγωνίζεται στο στεγανό και ανεπανάληπτο προσωπικό του πεπρωμένο».

Στην πρωτόλεια ποιητική γραφή της Κωνσταντίνας Βαλέρα συναντούμε αρκετά αντίστοιχα μοτίβα.Έτσι, με αμεσότητα μιλά για τον  Ήλιο:

«Ανάμεσα στους δυο Ήλιους θα οδεύσεις», «γαλήνη είπαν τον προορισμό εκεί στον Μεγάλο Κεντρικό Ήλιο», «τον Ήλιο αποζητώ».

Επικαλείται άμεσα ή έμμεσα τον  μεγάλο Κριτή:

«Στίγμα το παρελθόν και ο Μεγάλος Κριτής τιμωρεί και μέλλον χτίζει», «ατέρμονος ο πόλεμος αυτός με τον μεγάλο Κριτή», «ώσπου ο οικοδεσπότης παρέστη και τα σκήπτρα ανέλαβε».

Επανέρχεται η Άβυσσος:

«Αθροίζω τις στάλες της αβύσσου», «διαβαίνεις της αβύσσου τα μονοπάτια».

 Και τολμά να αποκαλύψει την εσωτερική πάλη με τον εαυτό μας, τις αδυναμίες, τα πάθη, τις ενοχές μας και τις δειλίες μας:

 «Θέλει φρόνημα η καρδιά, θέλει θράσος, είναι βέβηλη η αδυναμία», «το πεπρωμένο σου δρομολόγησε!», «ακόρεστη η επιθυμία σου να αγκυροβολήσεις στο ξεμονάχιασμα».

Η φωνή της συνομιλεί με τις εικόνες. Άλλοτε φανερά και άλλοτε υπαινικτικά.  Εικόνες δυνατές, που δεν ακολουθούν όλες το ίδιο μοτίβο αλλά διαφοροποιούνται και ως προς τις μορφές και ως προς τις χρωματικές επιλογές και τις γραμμές τους. Αντικατοπτρίζουν και αυτές, θα λέγαμε, την πολλαπλότητα του εαυτού μας.

Η Κωνσταντίνα Βαλερά μέσω της γραφής της άλλοτε μας παραπλανά και άλλοτε μας αποπλανά. Μιλά ως ελεύθερη αλλά και ως δέσμια, αποφεύγοντας χαμένες πορείες, ενίοτε δειλιάζοντας διαλογίζεται τις επιθυμίες, ευάλωτη νοσταλγεί όνειρα απατηλά εν αναμονή μιας ισορροπίας ή ενός εξαγνισμού, μιας συνάντησης, μιας μύησης και τελικά εν αναμονή της αγάπης και της αναγέννησης. Μα…τελικά όλοι μας δεν επιθυμούμε να αφυπνιστούμε; 

«Η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή», γράφει ο Γιώργης Παυλόπουλος στο ποίημά του Τα Αντικλείδια. «Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν τίποτε και προσπερνούνε. Όμως μερικοί κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι».

Η Κωνσταντίνα Βαλέρα «βλέπει» με τα μάτια της ψυχής και ιχνηλατεί εικονοποιώντας στον μαγικό χώρο της Τέχνης, καλώντας μας να γίνουμε μύστες της και ανοίγοντας καινούργια μονοπάτια σε καλλιτεχνικές και όχι μόνο  αναζητήσεις.

Ευμορφία Κηπουροπούλου,

Φιλόλογος,

Δρ. Παιδαγωγικής.