Η Ιστορία του Μέλλοντος

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Η έκφραση "Όποιος δε γνωρίζει την ιστορία, είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει" υποδηλώνει τη σημασία του παρελθόντος στην εξέλιξη του ανθρώπου. Όπως για την επιτυχημένη λειτουργία του ατόμου απαιτείται σταδιακή εκμάθηση και συλλογή

εμπειρίας, έτσι και οι καταστάσεις από τις οποίες περνάει μια κοινωνία συνθέτουν τη συλλογική εμπειρία με την οποία η ίδια συνεχίζει να βελτιώνεται. Δυστυχώς όμως η σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν του παραμένει στρεβλή λόγω μιας σειράς λανθασμένων εκτιμήσεων και στάσεων.

Στη σύγχρονη εποχή η ιστορία διαδίδεται στην ευρεία μάζα με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η κοινή γνώμη, με αποτέλεσμα κέντρα πνευματικού ελέγχου να επιτρέπουν την ανάδυση μόνο ορισμένων γεγονότων και να παραλείπουν τα πιο ουσιαστικά, είτε μέσω των δημόσιων εκπαιδευτικών προγραμμάτων είτε με την επανειλημμένη παρουσίαση αυτών στα ΜΜΕ. Για παράδειγμα οι μεγάλες εθνικές επαναστάσεις και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι συνοδεύτηκαν από έντονες παρασκηνιακές δραστηριότητες που καθόρισαν την έκβαση της νέας τάξης πραγμάτων, αλλά παραλείπονται εσκεμμένα (πχ. η εξάρτηση της Ελληνικής επανάστασης του 1821 από το εξωτερικό και η ιδεολογική διαμάχη μεταξύ Μπολσεβίκων και Μενσεβίκων στην Ρωσία). Η παρεξήγηση της σημασίας των γεγονότων επιτείνεται από την εκτίμηση αυτών με βάση τα σημερινά δεδομένα και όχι με όρους της εποχής στην οποία αναφέρονται. Για παράδειγμα οι ιδέες που εκφράστηκαν στην κλασική εποχή δεν πρέπει να μεταφέρονται αυτούσιες στη σημερινή, αλλά πρώτα να εξαχθούν οι ποιότητες που εμπεριέχονται σε αυτές και έπειτα να γίνει η προσαρμογή τους. Η αδυναμία ορθής εκτίμησης της ιστορίας οδηγεί στην προσκόλληση σε λανθασμένα συμπεράσματα τα οποία καθίστανται τελικά εμπόδιο και αίτιο οπισθοδρόμησης όπως πχ. η αφελής αντίληψη για την πολιτική, την επιστήμη ή τον έρωτα στην Αρχαία Ελλάδα.

Η κυριότερη πηγή ιστορικής γνώσης παραμένει το γραπτό κείμενο και η λατινική παροιμία "Verba volant, scripta manent" (τα λόγια πετάνε, τα γραπτά μένουν) τονίζει τη σημασία του. Ισχυρός νόμος της ιστορίας αποτελεί αυτός του προσφάτου, δηλαδή όσο πιο μακρυά στο παρελθόν συνέβει ένα γεγονός τόσο λιγότερη σημασία διατηρεί σήμερα. Ο αρχαιοελληνικός κόσμος ονομάστηκε κλασικός γιατί τα φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κείμενά του, καθώς και τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που συνέβησαν τότε ήταν τόσο σημαντικά για την ανθρωπότητα που διατηρούνται επίκαιρα όσες χιλιάδες χρόνια και αν περάσουν, σε αντίθεση με εκείνα σχεδόν όλων των υπόλοιπων εποχών που αργά ή γρήγορα απωλούν την εφήμερη εντύπωσή τους με αποκορύφωμα τη σημερινή εποχή που διαρκούν το πολύ λίγους μήνες. Σήμερα γράφεται η ιστορία του μέλλοντος και οφείλουμε να συμμετέχουμε σε αυτήν με όσο το δυνατό πιο διαχρονική συμπεριφορά.