Το ποτάμι μας ο Σακουλέβας

Το Ποτάμι στο Βαρόσι
(Φωτογραφία  Δημήτρη Μεκάση, 1991)

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Δεν είναι και κανένα σπουδαίο ποτάμι, όσο αφορά  το βάθος και το πλάτος του. Είναι όμως κάτι το εξαιρετικό για όλους μας, καθώς αυτό ρέει ανάμεσα στα σπίτια, και έχει συνδεθεί με όλες τις παιδικές και ρομαντικές αναμνήσεις  μας. Είναι το ποτάμι των ποιητών και των ζωγράφων. Των ερωτευμένων και των γραφικών. Το ποτάμι όλων των Φλωρινιωτών.

 Στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται. Θέλουν όμως όλοι να ονομαζόταν «Λύγκος» στην αρχαιότητα, επειδή διεσώθη η προφορική μαρτυρία ότι παλιά το ποτάμι ονομαζόταν «Λυγκήτσα». Το όνομα αυτό ακούγεται σαν μεσαιωνικό, που ετυμολογείται στην λέξη Λύγκος. Και όταν χάθηκε η ονομασία Λυγκήτσα επικράτησε μια άλλη ονομασία, η ονομασία «Μοτίτσκα», από την ονομασία του χωριού Μοτέσνιτσα.  Ήταν τότε που οι Σέρβοι του Στέφανου Δουσάν κατέλαβαν την περιοχή μας. Στην συνέχεια ο Μάρκο Κράλε, ο σέρβος Ηγεμόνας, νικήθηκε από τα τούρκικα μπουλούκια. Νέοι αφεντάδες στην  Φλώρινα, που και αυτοί άφησαν κάτι. Το ποτάμι ονομάστηκε Σακουλέβας, από τις τουρκικές λέξεις «sakul», που σημαίνει στάθμη και την λέξη «ev», που σημαίνει σπίτι.  Έχει μια βάση και αυτή η εκδοχή, καθώς το ποτάμι δεν είχε βαθειά κοίτη ούτε τοίχους. Η στάθμη του νερού ανεβοκατέβαινε ανάλογα με την εποχή και το νερό έφτανε μέχρι τα σπίτια.  «Sakulev» σημαίνει η στάθμη που φτάνει μέχρι το σπίτι.  Με την πάροδο του χρόνου το ποτάμι ονομάστηκε από όλους Σακουλέβας. Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα και η ονομασία του ποταμού πέρασε στην προπαγάνδα. Η βουλγαρίζοντες της πόλης μας ισχυρίζονταν ότι στο ποτάμι βρήκαν σάκους με λέβα, και το ποτάμι ονομάστηκε Σακουλέβας. Το λέβα είναι το εθνικό νόμισμα της Βουλγαρίας.   
Πολύ παλιά στις όχθες του ποταμού υπήρχαν πολλά δένδρα σκλήθρων και φλαμουριών. Όταν όμως ο τούρκος Καϊμακάμης, ο Ταχσίν Ουζέρ, το 1905, κατασκεύασε για πρώτη φορά αρκετά μέτρα τοίχου  στο ποτάμι, και βάθαινε πολύ την κοίτη, το ποτάμι δενδροφυτεύτηκε με δένδρα ιτιάς. «Ιτιές κλαίουσες»  τις έλεγαν οι Φλωρινιώτες , καθώς τα κλαδιά τους λυγούσαν  πάνω από το ποτάμι.  Αργότερα, οι παραποτάμιοι δρόμοι φυτεύτηκαν με δένδρα λεύκες, που όταν μεγάλωσαν δεν φαινόταν πια το ποτάμι από το βουνό.
Με την πάροδο του χρόνου, όλοι οι Δήμαρχοι πρόσθεσαν και μερικά μέτρα τοίχου, σε όλες τις παραποτάμιες γειτονιές. Βάθαιναν την κοίτη και  γλύτωσαν από τις πλημμύρες της άνοιξης. Παρόλα αυτά οι πλημμύρες του 1928 και 1929 έμειναν αξέχαστες, καθώς ο Σακουλέβας αγρίεψε και τα νερά βγήκαν από τους τοίχους και πλημμύρισαν τα σπίτια στους παραποτάμιους δρόμους. Υπήρχαν βέβαια και πνιγμοί ανθρώπων και ζώων.
Πολύ αργότερα στην δεκαετία του 1990 και μετά Δήμαρχοι όπως ο Δημήτριος Στύλου, Χρήστος Αλεμπάκης,  Στέφανος Παπαναστασίου και Ιωάννης Βοσκόπουλος, έκαναν τις παραποτάμιες γειτονιές και ειδικά το Βαρόσι, τόπο περιπάτων και αναψυχής.  Παρά τις κακοτεχνίες και το όχι πολύ σπουδαίο σχέδιο, οι παραποτάμιες γειτονιές έγιναν καλύτερες. Τα φράγματα με τις πάπιες, τις χήνες και τους κύκνους· τα ψάρια και η βάρκα «Βαροσιάνα», συγκεντρώνουν τα παιδιά στα κάγκελα του ποταμού. Άλλα ταΐζουν τις πάπιες και τα ψαράκια και άλλα θαυμάζουν την βάρκα, ενώ οι μεγαλύτεροι απολαμβάνουν το καφέ τους στις παραποτάμιες καφετέριες.
Αυτό είναι το ποτάμι μας σήμερα. Τόπος αναψυχής και περιπάτων, κάτι που αρέσει σε όλους, επειδή στην ορεινή πόλη μας το ποτάμι είναι το μοναδικό μέρος , όπου ρέει το νερό ασταμάτητα, δημιουργώντας ευχάριστα συναισθήματα. 
Η διαδρομή του ποταμού μας αρχίζει από την Βίγλα, περνά από τα Άλωνα, την Μοτέσνιτσα, την Φλώρινα και κατευθύνεται προς τον κάμπο και το Μοναστήρι. Εκεί ενώνεται με το ποτάμι του Μοναστηρίου, Υδραγόρα ή Ντράγο και σχηματίζουν τον Εριγώνα ποταμό, που αναφέρεται στα αρχαία ελληνικά κείμενα.  Ο Εριγώνας ενώνεται  με τον Αξιό ποταμό, ο οποίος εκβάλει στον Θερμαϊκό κόλπο.
Το ποτάμι ρέει στην κοίτη του και στον χρόνο. Κάποτε ήταν ο Λύγκος ποταμός, μετά η Λυγκήτσα, η Μοτίτσκα και τέλος ο Σακουλέβας. Εμείς όμως που μεγαλώσαμε κοντά στο ποτάμι, για όλους εμάς δεν υπήρχε κανένα όνομα. Εμείς λέγαμε το Ποτάμι.

Δημήτρης Μεκάσης