H τέχνη του σώματος και η ποίηση της νόσου

Γράφει η Φοίβη
Στην ασθένεια η ιατρική βλέπει μια ενοχλητική διαταραχή της «υγείας ως φυσιολογικής κατάστασης» και προσπαθεί να ανακόψει την πορεία αυτής της διαταραχής όσο το δυνατό γρηγορότερα, και κυρίως να εμποδίσει για πάντα την ασθένεια, ωσότου τελικά την ξεριζώσει. Η σύγχρονη ιατρική είναι αμετάπειστη στο ζήτημα της θεραπείας και δεν ενδιαφέρεται για 

την έμφυτη τέχνη του σώματος. Θέλει να απομακρύνει κάθε ανωμαλία προτού ακόμη τη διαβάσει για να δει το νόημά της. Αποσπά το σώμα από την ψυχή παραπέμποντάς το σε χημείες και ανατομίες κι έτσι η δυνατότητα έκφρασής του κρύβεται πίσω από γραφικές παραστάσεις και αριθμούς. Φανταστείτε μια ιατρική προσέγγιση σε μεγαλύτερη αντιστοιχία με την τέχνη η οποία θα ενδιαφέρεται για τη συμβολική και ποιητική σημασία μιας ασθένειας η ενός οργάνου που υπολειτουργεί. Και αυτό γιατί η ασθένεια είναι κάτι περισσότερο από λειτουργική ατέλεια της φύσης. Είναι, αντίθετα, μέρος ενός σφαιρικού ρυθμιστικού συστήματος που βρίσκεται στην υπηρεσία της εξέλιξης.

Ο ανθρωπος νοσεί γιατί του λείπει η ενότητα. Ο υγιής άνθρωπος που δεν του λείπει τίποτα, υπάρχει μόνο στα βιβλία της Ανατομίας, δεν υπάρχει στη ζώσα κατάσταση. Ας αποτινάξουμε λοιπόν την ψευδαίσθηση ότι οι ασθένειες μπορούν να αποφευχθούν η να εξαφανιστούν από τον κόσμο. Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα γεμάτο από συγκρούσεις και επομένως νοσεί. Η ασθένεια είναι εγγενής στην υγεία όσο ο θάνατος στη ζωή. Ο σκοπός της σάρκας είναι να επιστρέψει στην ορυκτή κατάσταση. Με επιμονή η φύση φροντίζει ώστε ο άνθρωπος με κάθε βήμα του να πλησιάζει σ’αυτόν τον τελικό στόχο. Η ασθένεια και ο θάνατος καταστρέφουν τις φαντασιώσεις μεγαλειότητας που θεριεύουν και διορθώνουν κάθε μονομέρειά του.

Η ποιητική απόκριση στη νόσο μπορεί να δείχνει ανεπαρκής στο πλαίσιο της ιατρικής επιστήμης, γιατί η επιστήμη και η τέχνη διαφέρουν ριζικά ως προς την ερμηνεία τους. Επομένως η ποιητική ανάγνωση του σώματος, όπως εκφράζεται με την ασθένεια χρειάζεται μια επανεκτίμηση των νόμων της φαντασίας και συγκεκριμένα τη διάθεση ν’αφήσουμε τη φαντασία να κινείται προς όλο και πιο νέους βαθύτερους στοχασμούς. Το γκρέμισμα των ψευδαισθήσεων ποτέ δεν είναι εύκολο, ωστόσο μας χαρίζει πάντοτε ένα νέο χώρο ελευθερίας.

Η ζωή, όπως και να το πάρουμε, είναι πορεία απογοητεύσεων – γκρεμίζεται η μια ψευδαίσθηση μετά την άλλη – ωσότου ο άνθρωπος μάθει να αντέχει την αλήθεια. Ο τολμηρός που αντέχει την αρρώστια, τον μαρασμό και τον θάνατο ως αναπόφευκτους και πιστούς συνοδοιπόρους της ύπαρξής του θα βιώσει σε λίγο καιρό ότι η γνώση αυτή δεν καταλήγει στην απελπισία. Αποτελεί ψευδαίσθηση η ιδέα ότι η σωστή φυσιολογική ζωή απέχει από τον πόνο. Η ιατρική που κίνητρό της είναι η φαντασίωση της απομάκρυνσης όλων αυτών που πληγώνουν τον άνθρωπο προσπαθεί να παρακάμψει μια ανθρώπινη κατάσταση. Εάν στο μυαλό μας έχουμε αυτή την ευρύτερη διάσταση των πραγμάτων, μπορούμε να εξετάσουμε τη ζωή μας για να δούμε εάν οι πράξεις μας καταστέφουν τις ίδιες τις ρίζες της ύπαρξής μας. Πρέπει να ψάξουμε μήπως υπάρχουν αντιφάσεις και αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό. Εάν αποδεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε πληγωμένοι, τότε μπαίνουμε στη ζωή διαφορετικά απ’ ό,τι εάν η μόνη μας ανησυχία ήταν να ξεπεράσουμε το πρόβλημα. Γιατί μόνο έτσι γινόμαστε δεκτικοί στη μυστηριώδη εμφάνιση μιας ασθένειας, μόνο έτσι ζούμε υπεύθυνα απέναντι στη ζωή.

Ο πολιτισμός μας ίσως είναι ο μόνος που αντιμετωπίζει το σώμα με τόση έλλειψη φαντασίας. Είναι η μόνη στιγμή στην ιστορία μας που διώχνουμε το μυστήριο από το σώμα και από τον τρόπο έκφρασής του, την αρρώστια. Η ασθένεια δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να λυτρωθεί. Η ασθένεια είναι το σταυροδρόμι εκείνο, όπου η συμφορά μπορεί να μεταβληθεί σε λύτρωση. Ο ασθενής πρέπει να αφουγκραστεί μέσα του και να πορευτεί σε επικοινωνία με τα συμπτώματά του, αν θέλει να κατανοήσει το μήνυμά τους. Η τέχνη του σώματος και η ποίηση της νόσου. Τα συμπτώματά μας είναι αδιάφθορα, μας εξαναγκάζουν σε ειλικρίνεια. Με την παρουσία τους σηματοδοτούν τι μας λείπει στην πραγματικότητα, τι δεν αφήνουμε να δικαιωθεί, τι είναι κρυμμένο στη σκιά και που γίναμε μονομερείς, χωρίς ίχνος φαντασίας. Η ίαση [λύτρωση] συνδέεται πάντοτε με μια διεύρυνση της συνείδησης και με ωριμότητα. Αν το σύμπτωμα δημιουργήθηκε επειδή κάποια σκιά βυθίστηκε και εγκαταστάθηκε στο σώμα, η ίαση είναι η αναστροφή αυτής της διαδικασίας: η αρχή που διέπει το σύμπτωμα καταγράφεται στη συνείδηση και το λυτρώνει από την υλική του υπόσταση.