Ειδήσεις για τη μητέρα του Κυρίου

15 Αυγ όρθρ καί Μικρή παράκλ Λκ 1,39-49

Η ευαγγελική περικοπή που ακούγεται στην ακολουθία του όρθρου της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (1,39-49) και αναφέρεται στο πως η Παρθένος επισκέπτεται την Ελισάβετ. Αποδίδω σε μετάφραση όλη την περικοπή, για να κάνουμε στη συνέχεια κάποια σχετικά σχόλια με βάση και τον Ιωάννη Χρυσόστομο.

«Σηκώθηκε λοιπόν η Μαριάμ τις ημέρες αυτές και πήγε βιαστικά και χωρίς

χρονοτριβή στην ορεινή, μια πόλη της δικαιοδοσίας του Ιούδα, και μπήκε στο σπίτι του Ζαχαρία και χαιρέτησε την Ελισάβετ. Μόλις άκουσε το χαιρετισμό της Μαρίας η Ελισάβετ, σκίρτησε το βρέφος στην κοιλιά της και πλημμυρισμένη από Πνεύμα Άγιο φώναξε δυνατά και είπε· Είσαι ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες. Ευλογημένος είναι και ο καρπός στην κοιλιά σου. Και πως ήταν αυτό να έρθει η μητέρα του Κυρίου μου στο σπίτι μου; Διότι να, όταν έφτασε στ’ αυτιά μου ο ήχος του χαιρετισμού σου, το βρέφος στην κοιλιά μου σκίρτησε χαρούμενα. Και ευτυχισμένη εκείνη που πίστεψε ότι θα πραγματοποιηθούν όλα όσα της υποσχέθηκε ο Κύριος. Και είπε η Μαριάμ. Δοξάζει η ψυχή μου τον Κύριο και το πνεύμα μου αισθάνθηκε αγαλλίαση για το Θεό το σωτήρα μου, επειδή καταδέχτηκε ο Κύριος να ρίξει ματιά συμπαθείας στην ταπείνωση της δούλης του. Διότι, να, από τώρα και στο εξής θα με μακαρίζουν στο μέλλον όλες οι γενιές. Και ο δυνατός Κύριος μου ετοίμασε μεγαλεία, και το όνομά του είναι άγιο, και το έλεός του είναι σ’ όλες τις γενιές των ανθρώπων που νιώθουν το φόβο του. Με το δυνατό μπράτσο του έδειξε τη δύναμή του και διέλυσε τους υπερήφανους στο φρόνημα, ενώ τους πεινασμένους τους γέμισε αγαθά και τους πλούσιους τους έδιωξε άδειους. Γκρέμισε τους δυνάστες από τους θρόνους τους και δόξασε τους ταπεινούς. Βοήθησε το λαό του Ισραήλ, που τον είχε σαν παιδί του, να θυμηθεί την παλιά υποστήριξή του, όπως είχε υποσχεθεί στους πατέρες μας, στον Αβραάμ και στο λαό που προήλθε από το σπέρμα του σ’ όλους τους αιώνες. Έμεινε δε η Μαριάμ μαζί με την Ελισάβετ τρεις μήνες, κι ύστερα γύρισε στο σπίτι της.

Γιατί η Παρθένος έφυγε βιαστικά και χωρίς καθυστέρηση μετά τον ευαγγελισμό της; Προφανώς διότι ο αρραβωνιαστικός της Ιωσήφ επρόκειτο να την πάρει κάποια μέρα στο σπίτι του, και, ανύποπτος για το ρόλο που ανέλαβε εκείνη και για το τι έχει μέσα στην κοιλιά της, σύντομα θα την καλούσε στο συζυγικό κρεβάτι. Εξάλλου η Παρθένος δεν είχε εντολή από το Θεό να ενημερώσει τον Ιωσήφ για την εγκυμοσύνη της, ώστε ν’ αποφευχθεί κάτι τέτοιο. Με εσωτερική λοιπόν παρόρμηση αλλά και με έμμεση υπόδειξη του αγγέλου να πάει και να δει τη συγγενή της Ελισάβετ, που και αυτή συνέλαβε γιο σε μεγάλη ηλικία, ύστερα από θαυμαστή παρέμβαση του Θεού, έφυγε σιωπηρά για την Ελισάβετ. Την ενημέρωση του Ιωσήφ την άφησε στο Θεό, αφού η όλη υπόθεση ήταν του Θεού.

Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να πούμε δυο λόγια για τον Ιωσήφ. Το ότι ο Θεός του εμπιστεύθηκε την ευλογημένη εν γυναιξί, δείχνει ότι και αυτός ήταν ευλογημένος εν ανδράσιν, ευλογημένος άνθρωπος. Το πολυτιμότερο διαμάντι του κόσμου και της ιστορίας, το εμπιστεύεται κανείς για φύλαξη σε έναν τυχαίο άνθρωπο; Όχι, φυσικά. Το εμπιστεύεται οπωσδήποτε σε άνθρωπο αντάξιο και εγγυημένο εκατό τοις εκατό. Τέτοιος λοιπόν ήταν ο Ιωσήφ. Σε πρώτη προτεραιότητα ο Ιωσήφ στη ζωή του είχε το Θεό και σε δεύτερη τη σύζυγό του. Στο βαθμό της πίστεως θυμίζει τον Αβραάμ τον Ισαάκ και τον Ιακώβ.

 Ως αρραβωνιασμένος ο Ιωσήφ, όπως κάθε αρραβωνιασμένος, σύμφωνα με τα τότε κρατούντα, μπορούσε ευθύς μετά τον αρραβώνα του να καλέσει τη Μαριάμ στο σπίτι του και να την κάνει γυναίκα του. Διότι αυτό το κάλεσμα ήταν ο γάμος του. Έτσι και ο Ισαάκ πήρε τη Ρεβέκκα στο σπίτι του. Αλλ’ ο Ιωσήφ δεν βιάστηκε να καλέσει την παρθένο. Προφανώς τον συγκρατούσε ο Θεός, μυστικώς και αοράτως, ώσπου να του δείξει ποια είναι η γυναίκα, που πήρε, ποιος ο ρόλος της και ποιος ο δικός του ρόλος.

Ότι η παρθένος δεν είχε ακόμη συνευρεθεί μαζί του φαίνεται από το λόγο της προς τον άγγελο· «Άντρα δεν γνωρίζω». Και από την πληροφορία του Ματθαίου «Πρ]ιν ή συνελθείν αυτούς ευρέθη εν γαστρί έχουσα εκ Πνεύματος αγίου» (1,18). Εγκρατέστατος ο Ιωσήφ, και πιστότατος, και δίκαιος, είναι ο άνθρωπος που, όπως θα φανεί αργότερα, συνομιλούσε συχνά με το Θεό μέσω αγγέλων, και εκτελούσε με ταχύτητα και ακρίβεια όσα του πρόσταζε ο Θεός. Και φάνηκε άξιος προπαντός κατά τη δύσκολη αποστολή της φυγής στην Αίγυπτο, όπου πήγε και ξανάφερε το Γιο του Θεού, χωρίς να γίνει θύμα του εμπαθούς Ηρώδου.

Η Ελισάβετ, μη περιμένοντας την επίσκεψη της Παρθένου, εκείνη τη στιγμή ήταν προφανώς μόνη της στο σπίτι και αφοσιωμένη στη δουλειά της. Μπαίνει η Παρθένος μέσα και τη χαιρετάει. Η Ελισάβετ, πριν ακόμη γυρίσει το κεφάλι της, για να δει ποια τη χαιρετάει, μόλις άκουσε το χαιρετισμό, αισθάνθηκε να χοροπηδάει το μωρό μέσα στην κοιλιά της. Ήταν έξη μηνών έγκυος στον Ιωάννη τον πρόδρομο. Και ταυτόχρονα πλημμύρισε από Πνεύμα Άγιο και είπε· Ευλογημένη είσαι εσύ ανάμεσα στις γυναίκες. Ευλογημένος είναι και ο καρπός στην κοιλιά σου. Και πως ήταν αυτό να έρθει η μητέρα του Κυρίου μου στο σπίτι μου; Διότι να, όταν έφτασε στ’ αυτιά μου ο ήχος του χαιρετισμού σου, το βρέφος στην κοιλιά μου σκίρτησε χαρούμενα. Και ευτυχισμένη εκείνη που πίστεψε ότι θα πραγματοποιηθούν όλα όσα της υποσχέθηκε ο Κύριος.

Συγκλονιστική η πρώτη εν εμβρύοις συνάντηση Χριστού και Ιωάννου. Πολλά λέει αυτό το σκίρτημα του Ιωάννου, ο οποίος, όπως είπε ο άγγελος Γαβριήλ, θα είναι πλημμυρισμένος από Πνεύμα Άγιο ακόμη από την κοιλιά της μάνας του. Σα να μίλησε ο Ιωάννης με το στόμα της μητέρας του, και, κάνοντας την πρώτη προφητεία του για το Χριστό ότι είναι Θεός, έγινε πρόδρομος του Χριστού πρώτα στη μάνα του μέσα από την κοιλιά της, και ύστερα σ’ όλο τον Ισραήλ.

Η Ελισάβετ και ο Ζαχαρίας, όπως μαρτυρεί ο ευαγγελιστής Λουκάς, ήταν δίκαιοι και άμεμπτοι και οι δυο τους και εφάρμοζαν όλες τις εντολές και τα δικαιώματα του Θεού. Παρά ταύτα δεν είχαν αποκτήσει παιδί μέχρις ότου έφτασαν σε σχετικώς μεγάλη ηλικία. Κι όταν ο Θεός άκουσε την προσευχή τους και είπε στο Ζαχαρία ότι θα του δώσει γιο και θα τον ονομάσει Ιωάννη, εκείνος έδειξε μια φυσική δυσπιστία, επειδή τα χρόνια τους τα κάρπιμα είχαν περάσει.

Γι αυτή την αμφισβήτηση ο Θεός, όπως ξέρουμε, σαν σημάδι του πήρε τη λαλιά του και την ακοή του. Έμεινε έγκυος όμως η γυναίκα του αμέσως μετά από αυτό το γεγονός, και τώρα, που η παρθένος Μαρία ήρθε να τη χαιρετήσει, ήταν ήδη στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της. Αργότερα, κατά την ονοματοδοσία του γιου του ο Ζαχαρίας, εμπνευσμένος από το Άγιο Πνεύμα, θα μιλήσει προφητικά για το μέλλον του γιού του Ιωάννου.

Παρ’ όλη την παιδαγωγία αυτή που δέχτηκε ο Ζαχαρίας από το Θεό, δεν έπαυε και αυτός και η γυναίκα του να είναι άνθρωποι θεοσεβείς με βαθειά πίστη στο Θεό. Και μόνο που ο Θεός ασχολείται μαζί τους και τους δίνει παιδί στα γεράματά τους, και τι παιδί, σημαίνει ότι τους εκτιμάει σαν πιστούς και δίκαιους ανθρώπους, όπως παλιότερα τους μεγάλους άντρες ιστορίας του Ισραήλ. Αν λάβουμε υπ’ όψη και τα προφητικά λόγια που είπε ο Ζαχαρίας κατά την ονοματοδοσία του γιου του, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επρόκειτο για έναν άντρα με προφητικό χάρισμα, που μιλούσε υπό την άμεση έμπνευση του Θεού, όπως και εκείνοι.

Αλλά και η Ελισάβετ, εκτός του ότι έγινε το όργανο του Θεού για να γεννηθεί ο πρόδρομος και βαπτιστής του Χριστού, μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια από την επίσκεψη της παρθένου Μαρίας, και συγκεκριμένως από το χαιρετισμό της, αποκαλύπτει ότι ήταν δοχείο του Αγίου Πνεύματος. Ποια λεπτομέρεια; Ότι μόλις είδε την παρθένο στο σπίτι της, πριν ακόμη της πει η παρθένος το ευχάριστο νέο της εγκυμοσύνης της, εκείνη κατάλαβε ότι ήταν έγκυος και ότι εγκυμονούσε τον Κύριό της και τον Κύριο όλων των ανθρώπων, τον ερχόμενο σωτήρα των ανθρώπων Ιησού Χριστό. Το πληροφορήθηκε από το Θεό και το είπε με βεβαιότητα και καθαρά. Πως έγινε αυτή η τιμή και ήρθε η μητέρα του Κυρίου μου στο σπίτι μου;

Η Ελισάβετ λοιπόν, όπως εξιστορεί στη συνέχεια ο ευαγγελιστής Λουκάς, με το σκίρτημα του παιδιού της μέσα στην κοιλιά της, πλημμύρισε από Πνεύμα Άγιο και αναφώνησε με δυνατή φωνή και είπε στην Παρθένο· Ευλογημένη είσαι εσύ ανάμεσα στις γυναίκες. Ευλογημένος είναι και ο καρπός στην κοιλιά σου. Και πως ήταν αυτό να έρθει η μητέρα του Κυρίου μου στο σπίτι μου; Διότι να, όταν έφτασε στ’ αυτιά μου ο ήχος του χαιρετισμού σου, το βρέφος στην κοιλιά μου σκίρτησε χαρούμενα. Και ευτυχισμένη εκείνη (εννοεί τη Μαριάμ) που πίστεψε ότι θα πραγματοποιηθούν όλα όσα της υποσχέθηκε ο Κύριος.

Ευλογημένη είσαι εσύ ανάμεσα στις γυναίκες. Ευλογημένος είναι και ο καρπός στην κοιλιά σου. Είσαι μακαρία, Μαριάμ, και για το ότι πίστεψες σ’ αυτά που σου υποσχέθηκε ο Κύριος, ότι δηλαδή θα γεννήσεις το σωτήρα του κόσμου.

Από αυτόν το λόγο φαίνεται καθαρά ότι η Παρθένος όταν κατά τον ευαγγελισμό της είπε στον άγγελο «Και πως είναι δυνατό να γεννήσω αφού δεν γνωρίζω άνδρα σαρκικώς;», έδειξε πίστη και όχι αμφιβολία, όπως είχε δείξει, ας πούμε, αμφιβολία πριν από ένα εξάμηνο περίπου ο Ζαχαρίας.

Απαντώντας στην Ελισάβετ η Παρθένος κάτω από την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος είπε περίπου τα εξής. «Η ψυχή μου δοξάζει τον Κύριο και το πνεύμα μου αισθάνεται αγαλλίαση για τον Κύριο και σωτήρα μου, διότι καταδέχτηκε και έρριξε το μάτι του με συμπάθεια σ’ εμένα την ταπεινή δούλη του. Διότι για την εκλογή και ανάθεση να γεννήσω το σωτήρα του κόσμου από τώρα και στο εξής θα με μακαρίζουν όλες οι γενιές των ανθρώπων, και διότι έκανε σ’ εμένα μεγάλα και θαυμαστά πράγματα, όπως είναι η εκ Πνεύματος Αγίου σύλληψη του Γιου του. Το όνομά του είναι άγιο και το έλεός του σ’ όλους τους ανθρώπους όλων των γενεών που τον τιμούν. Γκρέμισε τους δυνάστες από τους θρόνους και δόξασε τους άσημους και ταπεινούς που τον πιστεύουν. Τους πεινασμένους τους χόρτασε και τους πλούσιους τους έδιωξε φτωχούς και άδειους. Ενώ τον εκλεκτό του γιο, τον Ισραήλ, τον βοήθησε σε δύσκολες και καίριες στιγμές, για να θυμάται και να μην ξεχνάει ποτέ το έλεός του, όπως είχε πει στους πατέρες μας, στον Αβραάμ και στους απογόνους του στον αιώνα». 

Τα λόγια αυτά της Παρθένου, περιέχουν μεγάλα και υψηλά νοήματα. Θα πάρει έκταση ο λόγος αν θελήσουμε να τα αναλύσουμε. Η εκκλησία τα ονόμασε στην γλώσσα της ενάτη ωδή και μας τα δίνει σε κάθε κυριακάτικο όρθρο.

Τέλος σημειώνει ο ευαγγελιστής Λουκάς ότι η Παρθένος έμεινε μαζί με την Ελισάβετ τρείς μήνες, και ύστερα έφυγε. Έμεινε δηλαδή ώσπου γέννησε η Ελισάβετ. Η ίδια η Παρθένος ήταν τριών μηνών έγκυος και η εγκυμοσύνη της έγινε διακριτή και ενέβαλε σε σκέψεις κλεψιγαμίας στον Ιωσήφ. Αλλ’ ακριβώς στην κατάλληλη αυτή ώρα, που διάφοροι διαλογισμοί περνούσαν από το μυαλό του Ιωσήφ,  άγγελος Κυρίου τον ενημερώνει πώς έχει η υπόθεση με την Παρθένο. Εκείνος πείθεται και κρατάει κοντά του τη γυναίκα του Μαριάμ, παρ’ όλο ότι ήταν έγκυος, γιατί κατάλαβε ότι ο Θεός βάζει σε εφαρμογή κάποιο μεγάλο σχέδιό του για τη σωτηρία του κόσμου και τον θέλει συνεργό του. Έκτοτε ο ρόλος του αλλάζει. Από ρόλος συζύγου γίνεται ρόλος προστάτου, υπηρετώντας πρόθυμα κυρίως την υπόθεση της επιβιώσεως του Χριστού από το μίσος του αιμοσταγούς Ηρώδου.

Τα μηνύματα που ξεπηδούν από την ιστορία αυτή είναι πολλά, δογματικά και πρακτικά. Δογματικά. Ότι για το Θεό δεν υπάρχει αδύνατο πράγμα. Όλα του είναι δυνατά. Ότι ο Θεός δεν δεσμεύεται από τους φυσικούς νόμους και μπορεί και τους παρακάμπτει, δίνοντας γιο στο Ζαχαρία και στην Ελισάβετ σε περασμένη ηλικία και στην Παρθένο επίσης Γιο χωρίς άντρα. Ότι ο Θεός αγαπάει το ανθρώπινο γένος και θέλοντας να το σώσει βάζει μπρος το σχέδιο της σωτηρίας. Ότι ο Θεός παρακολουθεί με άμεσο ενδιαφέρον τα ανθρώπινα πράγματα και στον κατάλληλο καιρό κάνει τις υπεράνθρωπες και υπερφυσικές σωτήριες επεμβάσεις του. Ότι οι άγγελοι είναι λειτουργικά πνεύματα που υπηρετούν το άγιο θέλημα του Θεού. Ότι εκλεκτοί συνεργάτες του Θεού στο σχέδιο αυτό από πλευράς ανθρωπίνης είναι η Παρθένος και ο Ιωσήφ. Ότι η Μαριάμ είναι παρθένος και προ και μετά τη γέννηση του Γιου της.  Ότι Παρθένος, Ιωσήφ, Ζαχαρίας, Ελισάβετ, Πρόδρομος, είναι προφήτες του Θεού μεγάλοι, που προφητεύουν τα μέλλοντα, και άλλα πολλά.

Τα πρακτικά μηνύματα είναι και αυτά πολλά, αλλά από όλα θ’ αναφέρω ένα, ή μάλλον θα το δανειστώ από τον άγιο Ιωάννη το χρυσόστομο και μάρτυρα. Λέει λοιπόν ο Ιωάννης ότι αυτό που έκανε τον Ιωσήφ και τη Μαρία να μείνουν στην ιστορία και να είναι μέχρι σήμερα και σ’ όλους τους αιώνες τα θαυμαζόμενα πρόσωπα είναι η πίστη τους στο Θεό. Αν δεν είχαν την πίστη αυτή θα είχαν ξεχαστεί αμέσως μετά το θάνατό τους. Τώρα όμως όλες οι γενεές από του νυν και έως του αιώνος δοξάζουν το άγιο όνομά τους. Μεγάλο λοιπόν πράγμα η πίστη.

Και συνεχίζει. Ο Πιστός, λέει, φαίνεται όχι μόνο από τις δωρεές και τα χαρίσματα που του δίνει ο Θεός, αλλά και από την καινούργια ζωή του. Ο πιστός πρέπει να είναι το φώς και το άλας του κόσμου. Όταν ούτε τον εαυτό σου φέγγεις, από πού θα σε γνωρίσουμε ότι είσαι πιστός; Από το ότι βαπτίστηκες;  Η τιμή που σου έκανε ο Θεός να σε δεχθεί στο βάπτισμα θα σου γίνει αφορμή για τιμωρία, αν δεν τιμήσεις το βάπτισμα και φανείς άξιός του.

Ο πιστός άνθρωπος φαίνεται από το περπάτημά του, από το βλέμμα του, από τη φορεσιά του, από τη φωνή του. Όταν σε βλέπω να  περνάς την ημέρα σου μέσα στους ιπποδρόμους, στα θέατρα, στις παρανομίες, στις πονηρές συναναστροφές και στις διεφθαρμένες παρέες· Όταν βλέπω τη γυναίκα ντυμένη στα μεταξωτά να γυρίζει δεξιά και αριστερά σαν εταιρίδα χωρίς από τον άντρα της· Όταν τα λόγια σου δεν περιέχουν τίποτε το υγιές το σωστό το αναγκαίο το νοικοκυρεμένο· Από που να μπορέσω να καταλάβω ότι είσαι πιστός;

Και τι λέω πιστός, ούτε αν είσαι άνθρωπος μπορώ να καταλάβω.  Διότι όταν κλωτσάς σαν όνος, όταν σκιρτάς σαν ταύρος, όταν βλέποντας γυναίκα χρεμετίζεις σαν θηλυμανής ίππος, όταν παρατρώς σαν αρκούδα, όταν παχαίνεις σαν μουλάρι, όταν μνησικακείς σαν καμήλα, όταν αρπάζεις σα λύκος, όταν θυμώνεις σα φίδι, όταν δαγκώνεις σα φαρμακερός σκορπιός, όταν είσαι ύπουλος σαν αλεπού, όταν έχεις δηλητήριο στο στόμα σου και στην καρδιά σου σαν οχιά, όταν πολεμάς τους αδερφούς σου σα δαίμονας, τότε πώς να σε ονομάσω; Θηρίο; Αλλά τα θηρία ένα από όλα τα κακά έχουν. Εσύ όμως τα έχεις συμπυκνώσει όλα στον εαυτό σου και γίνεσαι πιο παράλογος από τα ζώα.

Όσοι θέλουν περισσότερα ας διαβάσουν από το πρώτο κεφάλαιο του Ματθαίου τους στίχους 18-25 και από το πρώτο του Λουκά τους στίχους (26-56), καθώς και την τέταρτη ομιλία του Ιωάννου του χρυσοστόμου στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (PG 57,39-54).

Αθανάσιος Γ. Σιαμάκης, αρχιμανδρίτης