Το κλειδί

   

Γράφει η Φοίβη

Κανείς άνθρωπος δεν είναι ένα νησί. Είμαστε «αλλήλων μέλη» (Εφεσ. 4,25), κι’έτσι κάθε πράξη που διαπράττει οποιοδήποτε μέλος του ανθρώπινου γένους, επηρεάζει αναπόφευκτα όλα τα άλλα μέλη. Μπορούμε να κατανοήσουμε τι θέλει η
ψυχή την ώρα που μας τυφλώνει ο πόθος γι’αυτό που κάποιος άλλος έχει?

«Όταν κάποιος πέφτει», διαπιστώνει ο Aleksei Khomiakov, «πέφτει μόνος του, αλλά κανείς δεν σώζεται μόνος του». Δεν θα μπορούσε να είχε πει επίσης ότι κανείς δεν πέφτει μόνος του? Η αγάπη κάνει τις δυστυχίες των άλλων δικές της. Η αγάπη διατηρεί την ψυχή στο δρόμο του πεπρωμένου της και τη συνείδηση στο χείλος της αβύσσου που είναι και ο τόπος της ψυχής. Αυτό δε σημαίνει ότι οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων δεν είναι σημαντικές για τις αγάπες τις ψυχής. Το αντίθετο μάλιστα: εάν αναγνωρίσουμε τη σημασία που έχει η αγάπη για την ψυχή, οι καθημερινές ανθρώπινες αγάπες μας εξαγνίζονται. Αυτή η οικογένεια, αυτός ο φίλος, αυτό το ταίρι είναι εκδήλωση της κινητήριας δύναμης της ίδιας της ζωής και αποτελούν την πηγή της αγάπης που διατηρεί ζωντανή και πλήρη τη ζωή.

Ο στάρετς Ζωσιμάς στους αδελφούς Καραμάζοφ του Dostoevsky πλησιάζει περισσότερο την αλήθεια, όταν λέει ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για τον καθένα και για το κάθε τι: «Υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τη σωτηρία και αυτός είναι το να καταστήσεις τον εαυτό σου υπεύθυνο για τα λάθη όλων των ανθρώπων. Μόλις νοιώσεις υπεύθυνος για όλη την αμαρτωλότητα, για το κάθε τι και για τον καθένα, θα δεις αμέσως ότι έτσι είναι πράγματι, και ότι εσύ πρέπει να κατηγορηθείς για τον καθένα και για όλα τα πράγματα». Το καλό και το κακό, εδώ στη γη, είναι αδιάσπαστα δεμένα μαζί. Αυτό για μας είναι το μεγάλο μυστήριο της ζωής. Εκεί όπου το κακό είναι στη μεγαλύτερή του ένταση, εκεί επίσης πρέπει να υπάρχει το μεγαλύτερο καλό. Το κακό δεν πρέπει να το αποφεύγουμε, αλλά πρώτα να συμμετέχουμε σ’αυτό και να το κατανοούμε μέσα από την συμμετοχή και μετά με την κατανόηση να το απορρίπτουμε και να το μεταμορφώνουμε.

Το όργανο της ένωσης των αντιθέτων ονομάζεται αγάπη. Η αρχή της αγάπης είναι το άνοιγμα και η αποδοχή εκείνων που μέχρι τότε ήταν έξω. Η αγάπη τείνει προς την ενοποίηση – η αγάπη θέλει να συγχωνευτεί και όχι να είναι χωρισμένη. Η αγάπη είναι το κλειδί για την έωση των αντιθέτων, γιατί μεταμορφώνει το Εσύ σε Εγώ και το Εγώ σε Εσύ. Η αγάπη θέλει να γίνει ένα με ολόκληρο το σύμπαν – και όσο δεν το πετυχαίνουμε, δεν έχουμε ακόμα πραγματώσει την αγάπη. Η αγάπη είναι κατάφαση χωρίς περιορισμούς και όρους.

Στο βιβλίο του για την αγάπη, το Convivium, που αποτελεί απάντηση στο Συμπόσιο του Πλάτωνα – ο Φιτσίνο, στον οποίο αποδίδουν την επινόηση του όρου: «πλατωνική αγάπη», αναφέρει συνοπτικά το εξής: «Η ψυχή βρίσκεται εν μέρει στην αιωνιότητα και εν μέρει στο χρόνο». Η αγάπη παλινδρομεί ανάμεσα σε αυτές τις δυο διαστάσεις, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις να ζήσει και στις δυο ταυτόχρονα. Η εισβολή όμως της αιωνιότητας στη ζωή είναι συνήθως ενοχλητική γιατί ανατρέπει τα σχέδιά μας και αναταράσσει την ηρεμία που έχουμε πετύχει με τον κοσμικό ορθολογισμό. Ίσως είναι καλό όταν έχουμε προβλήματα να θυμόμαστε ότι η αγάπη δεν έχει να κάνει μόνο με τη σχέση αλλά είναι επίσης ζήτημα της ψυχής που ανήκει, σύμφωνα με τον Φιτσίνο τον αφοσιωμένο οπαδό του Πλάτωνα, εν μέρει στο χρόνο και εν μέρει στην αιωνιότητα. Όταν αισθανόμαστε απελπισία για την πλευρά που ανήκει στη ζωή, πρέπει να’χουμε στο νου μας την πλευρά που ανήκει στην αιωνιότητα.