Όλα οδηγούν στην Ιδέα

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Eδώ και χιλιάδες χρόνια o άνθρωπος έχει εντοπίσει τα θεμέλια της πνευματικής και κοινωνικής του υπόστασης και λειτουργίας όπως τη λογική, την ηθική, την πολιτική κτλ. Η πρώτη φορά που εκφράστηκαν οι φιλοσοφικές αυτές έννοιες υπήρξε η

περίοδος του αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού η οποία αποτέλεσε ταυτόχρονα και την πιο ποιοτική, άρτια και πλήρη αναφορά που ακολούθησε έκτοτε. Κανένας διανοητής, από τους χιλιάδες που ασχολήθηκαν με τα ίδια θέματα, δεν πραγματοποίησε κάποια ουσιαστική προσθήκη στις αρχικές διατυπώσεις οι οποίες παραμένουν η κύρια πηγή γνώσης.

Από την Κλασική περίοδο διασώζεται ποικιλία προσεγγίσεων από διάφορους φιλοσόφους οι οποίες μετέπειτα αναπαρήχθηκαν και επεκτάθηκαν. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων είναι ότι μέσα από διαφορετικές οδούς καταλήγουν στην ίδια πνευματική κορύφωση και ψυχική γαλήνη. Οι απόψεις και στάσεις που προκύπτουν από την κάθε μία χαρακτηρίζονται από παγκοσμιότητα και διαχρονικότητα, απελευθερώνουν τον άνθρωπο από οποιαδήποτε δεσμά και αποτελούν την ιδανική παιδεία και κληρονομιά για τις επόμενες γενεές. Ως ανώτατες έννοιες εντοπίζονται και λειτουργούν υπεράνω εθνοτήτων, γλωσσών, θρησκειών, τοπικών παραδόσεων, υποκειμενικών προσεγγίσεων και σχετικών συγκρίσεων καθώς κυριαρχούν παντού και πάντα. Οι φθοροποιές δυνάμεις που επιχειρούν να τις αμφισβητήσουν παραγκωνίζονται όπως ο αιθέρας, αφού άλλωστε και οι ίδιες υπακούουν ασυνείδητα σε αυτές. Το υπαρξιακό "Είναι" του Παρμενίδη, ο συμπαντικός "Κόσμος" του Πυθαγόρα, το αόρατο "Άτομο" του Δημόκριτου, ο ηδονικός "Κήπος" του Επίκουρου, η διαλεκτική "Αγνοια" του Σωκράτη και η μεταφυσική "Λογική" του Αριστοτέλη οδηγούν από διαφορετικές παράπλευρες οδούς στην ίδια πνευματική κορύφωση. Ο Πλάτωνας όμως, με την έννοια της αφηρημένης "Ιδέας" χάραξε τον ευθύ, πιο σύντομο αλλά και δυσκολότερο δρόμο για την κατάκτηση αυτής. Αν αφαιρεθεί ο εφήμερος και φθαρτός υλικός κόσμος και αναιρεθεί η αποσπαστική επίδραση της τεχνολογίας, αυτό που μένει είναι ο κόσμος των Ιδεών ο οποίος ουσιαστικά αποτελεί την ανθρώπινη νόηση και του οποίου προβολή και υποσύνολο είναι το σύμπαν που παρατηρούμε.

Το κλασικό πνεύμα του 5ου π.Χ. αιώνα κατέχει την κεντρική θέση στην ανθρώπινη πολιτιστική ιστορία και όσο απομακρυνόμαστε σε χώρο και χρόνο από αυτό, τόσο η καθαρότητα και το εύρος των εννοιών αρχίζει να εκφυλίζεται. Μπορεί μάλιστα ως ένα βαθμό να εντοπιστεί γραμμική συσχέτιση, π.χ. η απόσταση που είχε ο πολιτισμός 1000 έτη πριν από τον Κλασικό εκτιμάται περίπου ως παρόμοια με αυτήν που είχε και 1000 έτη μετά, κατά τον Μεσαίωνα. Έτσι σήμερα διαπιστώνουμε ότι, παρόλη τη μεγάλη ποσότητα ύλης και ανθρώπων, κατά μέσο όρο πνευματικά, ηθικά και πολιτικά βρισκόμαστε σε αντίστοιχο επίπεδο με αυτό των απαρχών του πολιτισμού.