25 Απριλίου 1974: Η Επανάσταση των Γαρυφάλλων - 40 χρόνια μετά

Γράφει ο  Βασίλης Τζώτζης

Στις 25 Απρίλη του 1974 στρατιωτικό κίνημα το οποίο έδωσε ώθηση συνολικά στο λαό της Πορτογαλίας, ανέτρεψε το φασιστικό καθεστώς. Η «Επανάσταση των Γαρυφάλλων», όπως ονομάστηκε από τα γαρύφαλλα που έβαζε στις κάνες των όπλων των στρατιωτών ο λαός.

Στην καρδιά αυτού του κινήματος ήταν το Κίνημα Ενόπλων Δυνάμεων (ΚΕΔ), μια οργάνωση που συγκέντρωνε πολλούς
κατώτερους και μεσαίους αξιωματικούς αλλά και αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη των πορτογαλικών Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτό που συνένωνε τα μέλη του ΚΕΔ ήταν η πεποίθηση ότι έπρεπε να τερματιστεί η αποικιοκρατική παρουσία της Πορτογαλίας στην Αφρική, αλλά και να τεθεί τέρμα στη δικτατορική διακυβέρνηση της χώρας, που είχε οδηγήσει σε εξαθλίωση μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.

Η Πορτογαλία από τις 26 Μαΐου 1926 κυβερνιόταν δικτατορικά, από τους στρατιωτικούς, που είχαν ανατρέψει το εύθραυστο δημοκρατικό καθεστώς. Στους κόλπους της χούντας αναδείχθηκε η προσωπικότητα του καθηγητή οικονομικών Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ο οποίος κυβέρνησε από το 1932 έως το 1968, όταν λόγω εγκεφαλικού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξουσία. Ο Σαλαζάρ δημιούργησε το «Νέο Κράτος», ένα καθεστώς με πολλά στοιχεία φασισμού. Τον διαδέχθηκε ο καθηγητής Νομικής Μαρσέλο Καετάνο, ο οποίος κυβέρνησε ως το 1974, όταν ανετράπη από τους στρατιωτικούς.

Ο πόλεμος που διεξήγαγε η Πορτογαλία από το 1961 έως το 1974 για να διατηρήσει τον έλεγχο των αποικιών της στην Αφρική, είχε αποβεί ιδιαίτερα δαπανηρός, ωθώντας φιλοδημοκρατικά και φιλοκομμουνιστικά μέλη του Πορτογαλικού στρατού να στραφούν εναντίον του καθεστώτος, συγκροτώντας το Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων.

Αν για τους καπιταλιστές ο πόλεμος ήταν μια ακριβή περιπέτεια για τους φαντάρους και τους έφεδρους αξιωματικούς ήταν μια τραγωδία. Μια τραγωδία που γινόταν εκρηκτική αν λάβει κανείς υπ' όψιν του ότι ο στρατός στην Πορτογαλία ήταν κληρωτός και όλοι οι φαντάροι που είχαν σπουδάσει γίνονταν σχεδόν αυτόματα αξιωματικοί

Αν προσθέσει κανείς την καλπάζουσα δυσαρέσκεια για τη διαρκή κοινωνική υποβάθμιση των στρατιωτικών, την πολιτική και ηθική ανυποληψία του λαομίσητου καθεστώτος Καετάνο και την ισχυρή επιρροή του εκτός νόμου Κομμουνιστικού Κόμματος, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί την εκρηκτική κατάσταση που διαμορφωνόταν στους κόλπους των πορτογαλικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε το Φλεβάρη του 1974 όταν εκδηλώθηκε η ανοιχτή αντίθεση ενός μέρους της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας με την πολιτική της δικτατορίας. Τη νύχτα της 24ης του Απρίλη στρατιωτικές μονάδες από όλη τη χώρα κινούνται και καταλαμβάνουν όλα τα κρίσιμα σημεία. Τα ξημερώματα της 25ης του Απρίλη το κίνημα έχει επικρατήσει ολοκληρωτικά και ο δικτάτορας Καετάνο παραδίδεται στο στρατηγό Σπίνολα, ο οποίος αναλαμβάνει την εξουσία εν ονόματι του ΚΕΔ.

Από την πρώτη στιγμή φαίνεται ότι δεν είναι ένα συνηθισμένο πραξικόπημα, αλλά μια πραγματική λαϊκή επανάσταση με πυροκροτητή το στρατό. Χιλιάδες διαδηλωτές ξεχύνονται στους δρόμους και ενώνονται με τους στρατιώτες, απειλώντας να λιντσάρουν τους ανθρώπους του λαομίσητου καθεστώτος. Οι πολιτικοί κρατούμενοι απελευθερώνονται από τις φυλακές, οι εργάτες καταλαμβάνουν τα εργοστάσια, ενώ ακτήμονες αγρότες καταλαμβάνουν λατιφούντια γαιοκτημόνων και δημιουργούν αυτοδιοικούμενους συνεταιρισμούς.

Στις 28 του Απρίλη επιστρέφει στην Πορτογαλία από το Παρίσι ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Μάριο Σοάρες. Δυο μέρες αργότερα επιστρέφει από τη Μόσχα και γίνεται δεκτός από δεκάδες χιλιάδες λαού ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος, Αλβάρο Κουνιάλ. Οι δύο ηγέτες είναι οι ομιλητές στην κεντρική εκδήλωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς, που μετατρέπεται σε ογκωδέστατο συλλαλητήριο λαού και στρατού για το γιορτασμό της Επανάστασης.

Η επανάσταση των Γαρυφάλλων ήταν σημείο καμπής για την ιστορία. Το ΄74 στην Πορτογαλία το κίνημα αφού ανέτρεψε την δικτατορία απείλησε να συμπαρασύρει μαζί του ολόκληρο το σύστημα. Η άρχουσα τάξη χρειάστηκε σχεδόν δυο χρόνια για να επιβάλλει ξανά την «τάξη». Η Πορτογαλία του 74-75 έστειλε ένα δυνατό μήνυμα στον πλανήτη: η επανάσταση δεν ανήκει στο παρελθόν -δεν είναι ούτε παλιομοδίτικη, ούτε ξεπερασμένη.

Η δεκαετία του 70 βρήκε την άρχουσα τάξη της Πορτογαλίας κυριολεκτικά με την πλάτη στον τοίχο. Για τους εργάτες, τους ανθρώπους στις γειτονιές, τους αγρότες, τους φοιτητές, τους άνεργους η ανατροπή της δικτατορίας -ύστερα από 48 ολόκληρα χρόνια- ήταν το σινιάλο για τον ξεσηκωμό. Ένα κύμα απεργιών σάρωσε σχεδόν αυτόματα τη χώρα. Μέσα στον Μάη μόνο, απεργούσαν 200.000 εργάτες. Όλοι οι βασικοί τομείς της οικονομίας παράλυσαν. Οι εργάτες δεν διεκδικούσαν μόνο αυξήσεις και καλύτερες συνθήκες δουλειάς: διεκδικούσαν κάτι πολύ περισσότερο μια ποιο δίκαιη οργάνωση ολόκληρης της κοινωνίας. 

το κείμενο σχεδόν σε αντιγραφή από το

http://kerasiakrinoi.blogspot.gr/2012/09/e.html

Τζώτζης Βασίλης