Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 2015

Το τρένο έφερε πολιτισμό στη Φλώρινα

Βοϊδάμαξα ΤΑΧΙ στα χρόνια της τουρκοκρατίας 

Μια άμαξα- λαντόνι, ΤΑΧΙ της δεκαετίας του 1920, στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου κοντά στον πύργο του Ρολογιού
(Αρχείο Δημήτρη Μεκάση) 
 


Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της περιοχής μας δεν ταξίδευαν, επειδή δεν υπήρχαν καλοί δρόμοι, ούτε και τα μέσα μεταφοράς. Κυρίως έρχονταν από τα κοντινά χωριά οι χωρικοί, την ημέρα του παζαριού για να
πουλήσουν και να ψωνίσουν. Οι κάτοικοι της πόλης σπάνια ταξίδευαν. Δεν έβγαιναν  έξω από την πόλη.
Τα μόνα μέσα μεταφοράς ήταν τα άλογα, και για τους πεδινούς δρόμους τα κάρα. Οι αγωγιάτες ήταν αυτοί που γνώριζαν τους δρόμους, και όποιος ήθελε να ταξιδέψει πλήρωνε για το άλογο και ξεκινούσαν όλοι μαζί σχηματίζοντας ένα μεγάλο  καραβάνι. Στα μέσα του 19ου αιώνα όσοι σπούδαζαν στην Αθήνα έκαμναν εβδομάδες για να φτάσουν.  Σπάνια επέστρεφαν στις διακοπές. Γύριζαν μια και καλή με το πτυχίο τους.  Ήταν και οι παρέες των οικοδόμων, που περπατούσαν και έφταναν μέχρι την Ρουμανία, την Μικρά Ασία και την νότια Ελλάδα. Αυτοί έφευγαν μετά την ημέρα του Αγίου Γεωργίου και επέστρεφαν την ημέρα του Αγίου Δημητρίου.
Κάποτε όμως ήρθε και ο πολιτισμός στα μέσα μεταφοράς.  Πρώτο το τρένο έφερε πολιτισμό και αναπτύχτηκε  το εμπόριο και βοήθησε τους κατοίκους της περιοχής μας να βγουν έξω από τα όρια του νομού. Η αυστριακή εταιρία του Βαρόνου Χιρς, αλλά και άλλες ευρωπαϊκές εταιρίες ανέλαβαν να εκσυγχρονίσουν την Οθωμανική αυτοκρατορία. Στρώθηκαν λοιπόν οι πρώτες γραμμές. Το 1873, η γραμμή Θεσσαλονίκη – Σκόπια. Την επόμενη χρονιά το τρένο έφτασε στην Μητρόβιτσα του Κοσσυφοπεδίου. Το 1888, αποπερατώθηκε η γραμμή Κωνσταντινούπολη – Θεσσαλονίκη – Κεντρική Ευρώπη.  Το 1894, η γραμμή Θεσσαλονίκη – Φλώρινα (Αρμενοχώρι) – Μοναστήρι, και το 1918, συνδέθηκε σιδηροδρομικώς η Αθήνα με την Θεσσαλονίκη.
Από το 1873 και μέχρι το  1894, οι Φλωρινιώτες που ήθελαν να ταξιδέψουν προς την Θεσσαλονίκη κυρίως, αλλά και προς την κεντρική Ευρώπη ακολουθούσαν την παρακάτω διαδρομή. Με ένα κάρο που το έσερναν βόδια (βλέπε φωτογραφία 1) ξεκινούσαν από την Φλώρινα προς το Μοναστήρι. Το ταξίδι αυτό ήταν πολύ κουραστικό, καθώς στο κάρο κάθονταν με τεντωμένα τα πόδια και ακουμπούσαν στις αποσκευές τους. Κατάκοποι έφταναν στο Μοναστήρι μετά από ένα πολύωρο ταξίδι. Από εκεί έπαιρναν άλλο κάρο, που ονομαζόταν «τελέγκα», παρόμοιο με το προηγούμενο, αλλά το έσερναν άλογα. Κοπιαστικό ταξίδι, που περνούσε από τον Περλεπέ (Πρίλεπ) για να φτάσουν στο Γκράτσκο, όπου ήταν ο σιδηροδρομικός σταθμός της γραμμής Θεσσαλονίκη - Σκόπια. Από το Γκράτσκο άρχιζε το αναπαυτικό ταξίδι, μέσα σε ένα τρένο, που παρείχε καθίσματα για ξεκούραστο ταξίδι και βαγόνι ρεστοράν για καφέδες και φαγητό.  
Σχετικά με τις βοϊδάμαξες, που οι βόρειοι γείτονές μας  τις ονόμαζαν «τελέγκες» ήταν τα ΤΑΧΙ της τουρκοκρατίας, που κυκλοφορούσαν μόνο όπου υπήρχαν αμαξιτοί δρόμοι.  Μόνο αναπαυτικές δεν ήταν, επειδή δεν διέθεταν καθίσματα, ούτε σούστες. Γενικά ήταν κακοφτιαγμένες και κακόγουστες. Μια φτηνή κατασκευή από ξύλο. 
Το 1893, η γραμμές του τρένου πλησίαζαν την Φλώρινα. Η άφιξη του τρένου δημιούργησε φασαρίες στην τοπική τουρκική εξουσία. Οι Μπέηδες της Φλώρινας δεν ήθελαν το τρένο να φτάνει μέχρι την πόλη. Ήταν οπισθοδρομικοί σε όλα οι Μπέηδες της Φλώρινας, μια οπισθοδρόμηση που φαινόταν σε όλους τους τομείς. Οι Μπέηδες φοβόνταν τον αστικό πολιτισμό, που θα ερχόταν με το τρένο. Γι αυτόν τον λόγο προτιμούσαν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, που τους εξασφάλιζε την εξουσία. Όμως η εταιρία σιδηροδρόμων είχε σουλτανικό χαρτί και οι εργασίες συνεχίζονταν. Τελικά ο σταθμός έγινε στο Αρμενοχώρι. Ο σταθμός αυτός είναι  σήμερα στο Μεσονήσι, το προσφυγικό χωριό, που ιδρύθηκε το 1923.
Το 1894, λειτούργησε ο σταθμός του Αρμενοχωρίου, με ευρωπαίους υπαλλήλους και ντόπιους εργάτες. Ο σταθμός διέθετε εστιατόριο, κουρείο και αίθουσα αναμονής. Ο πολιτισμός έκανε την εμφάνισή του. Τα επόμενα χρόνια οι βοϊδάμαξες ΤΑΧΙ καταργήθηκαν και την θέση τους πήραν τα λαντόνια και τα παϊτόνια (Βλέπε φωτογραφία 2). Αυτές οι άνετες ευρωπαϊκές άμαξες ήταν κομψές και γρήγορες, καθώς είχαν  γερά άλογα. Διέθεταν αναπαυτικά καθίσματα και σούστες στις ρόδες. Στο πέρασμα τους σταματούσαν όλοι για να θαυμάσουν τις νέες άμαξες, που ήταν τα ΤΑΧΙ της εποχής εκείνης. Οι άμαξες έκαμναν την διαδρομή Φλώρινα – σταθμός Αρμενοχωρίου. Το 1928,  καταργήθηκαν οι άμαξες και το κράτος έδωσε άδειες αυτοκινητιστών στους αμαξάδες. Οι άμαξες αντικαταστάθηκαν από αυτοκίνητα.
Από το 1929,  με προσπάθειες του φιλελεύθερου βουλευτή Γεωργίου Μόδη, άρχισαν οι εργασίες, ώστε οι γραμμές του τρένου, από το Μεσονήσι να φτάσουν μέχρι την Φλώρινα. Στις 15 Μαΐου του 1931,  το τρένο  έφτασε από το Μεσονήσι κόβοντας την κορδέλα στον νεοσύστατο σιδηροδρομικό σταθμό της Φλώρινας, καθώς το πλήθος ζητωκραύγαζε από ενθουσιασμό. Το τρένο ήταν ένας “ καρβουνιάρης“ δηλαδή τρένο που έκαιγε κάρβουνο και ζέσταινε το νερό του ντεπόζιτου, που δημιουργούσε ατμό και κινούσε τις ρόδες. Ο καπνός του φουγάρου του σκοτείνιασε τον σταθμό, και η σφυρίχτρα του ακούστηκε σε όλη την πόλη. Επιτέλους το τρένο είχε φτάσει και στην Φλώρινα.
Η Φλώρινα είχε συνδεθεί με το σιδηροδρομικό δίκτυο. Η Θεσσαλονίκη απείχε μόνο έξι ώρες. Άνθρωποι και εμπορεύματα ταξίδευαν άνετα και γρήγορα. Η πόλη μπήκε σε νέο ρυθμό ανάπτυξης. 
Δημήτρης Μεκάσης



4 σχόλια:

  1. Η δεύτερη κοπή κορδέλας κατά την άφιξη τρένου στην Φλώρινα σημειώθηκε τον Οκτώβριο του 2013 κατόπιν συνεχών αγώνων μιάς ομάδας φίλων του τρένου στην Φλώρινα .Προηγουμένως είχε προηγηθεί 3ετής διακοπή της σιδηροδρομικής συνδέσεως της Φλώρινας με τον υπόλοιπο κόσμο από την τότε συγκυβέρνηση "εθνικής μας σωτηρίας" . Έτσι συμπληρωματικά για την ιστορία των μεταφορών (με η χωρίς βοιδάμαξες) στην διαχρονικά όμορφη μας Φλώρινα ......

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εξαιρετικό κείμενο,, με εμπεριστατωμένη έρευνα, με σπάνια στοιχεία, από τον φίλο μας το Δημήτρη, που το αρχείο του είναι ένα από τα πιο σημαντικά "θησαυροφυλάκια" του τόπου μας. Καλημέρα Δημήτρη, καλή Κυριακή και ευχές ώστε να μείνεις για πάντα μια αστήρευτη πηγή ιστορικών δεδομένων. ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. 100 χρόνια μετά η οπισθοδρόμηση κυριάρχησε. Τότε ο σιδηρόδρομος έφτασε, τώρα ο αυτοκινητόδρομος κόπηκε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δυστυχώς έχεις δίκαιο. Κάποιοι άλλοι Μπέηδες, οι Λιάνιδες και οι Πετκάνιδες δεν έκαναν τον κάθετο δρόμο της Εγνατίας.

      Διαγραφή