Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με αρχές της αξέχαστης του 1980 έκαναν την εμφάνιση τους οι πρώτες καφετέριες στην όμορφη πόλη μας. Ήταν ακριβώς την ίδια περιόδο της έντονης αρχιτεκτονικής ανοικοδόμησης πολυκατοικιών στα ισόγεια των οποίων στεγάζονταν οι καφετέριες της εποχής. Τότε άρχιζε σταδιακά να χάνεται ο γραφικός παλαιός αρχιτεκτονικός χαρακτήρας των νεοκλασικών κτιρίων ή σπιτιών που είχαν ανθοστόλιστες αυλές και να μεταλλάσεται με μία σύγχρονη πόλη γεμάτες πολυκατοικίες και αργότερα μοντέρνες πλατείες και τσιμεντένιους πεζοδρόμους - προεκτάσεις της κεντρικής πλατείας ..
Οι καφετέριες συνδέονται άμεσα με την εισαγωγή στην Ελλάδα ενός νέου είδους τότε καφέ, του στιγμιαίου καφέ . Ο στιγμιαιος καφές , ή φραπές -φραπόγαλο όπως τον ξέρουμε μέχρι σήμερα, «γεννήθηκε» σε ένα περίπτερο της Διεθνούς Εκθέσεως στην Θεσσαλονίκη.
Σύμφωνα με τις διηγήσεις από παλιούς γνώστες καφετεριών μου είχαν πεί ότι " ένας άγνωστος μέχρι τότε εκθέτης στην βιασύνη του λόγω φόρτου εργασίας (;) έβαλε σε ένα ποτήρι ένα κουταλάκι του γλυκού στιγμιαίο καφέ, δύο ζάχαρη και λίγο νερό . Σφράγισε το ποτήρι με το καπάκι της συσκευασίας η το ανακίνησε με ένα μπλέντερ φρουτοχυμών και τότε «γεννήθηκε» ο πρώτος στιγμιαίος στην Ελλάδα. "
Στην πραγματικότητα τον ανακάλυψε ο κ.Δημήτριος Βακόνδιος,
Η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία. Κατά την διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957, ο αντιπρόσωπος της ελβετικής εταιρίας στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ. Ο κ. Δημήτριος Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα συνήθιζε να πίνει τον στιγμιαίο καφέ και παρασκευαζόταν από την ελβετικη εταιρία . Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά την διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ, αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό. Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Μετά από χρόνια δήλωνε ότι δε μπορούσε να συνειδητοποιήσει πως ένα απλό πείραμα τον οδήγησε στην εφεύρεση του διασημότερου ροφήματος στην Ελλάδα. ( https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%AD )
Ο φραπές ή στιγμιαίος καφές έγινε ταχέως γνωστός σε όλο τον κόσμο με την έντονη διαφημιστική ρεκλάμα της εισαγωγικής πολυεθνικής εταιρίας μέσα από τηλεοπτικές διαφημίσεις τηλεσπότ καναλιών , της κρατικής ραδιοτηλεόρασης ( ΕΡΤ & ΥΕΝΕΔ) αλλα και τον έντυπο ημερήσιο τύπο στα περίπτερα ( εφημερίδες περιοδικά ποικίλης ύλης ) Στα μπακάλικα της εποχήςη στιςτοπικες αλυσίδες υπεραγορών ( κρίκος & ατλας) υπήρχαν σε περίοπτη θέση μικρές αφίσες στην είσοδο αλλα και στα ράφια οι χαρακτηριστικές τενεκεδένιες συσκευασίες των 50 ή 100 γραμμαρίων του στιγμιαίου καφέ.Απο αυτό το ασήμαντο τότε εμπορικό προιόν, όσο παράξενο και εάν ακούγεται , κανοντας μία μικρή αναδρομη , «γεννήθηκε η βαρειά βιομηχανία των καφετεριών» που δεσπόζει σε πολυσύχναστα κέντρα πόλεων η τουριστικών προορισμών μέχρι και σήμερα. Ο στιγμιαίος καφές συμβολίζει θα έλεγα τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου όπου συχνά τα χρονικά περιθώρεια είναι έντονα πιεστικά-το άγχος κυριαρχεί(ακόμη και για την παρασκευή ενός καφέ), παρακάμπτοντας πολλές ερμηνίες παρερμηνίες ή σαχλές λεξιπλασίες που ακούω για την συμβολική σημασία του στιγμιαίου καφέ Αυτά δεν είναι αντικείμενο ερμηνίας του παρόντος χρονογραφήματος μου .
Η κεντρική πλατεία και η οδός Παύλου Μελά ( σημ πεζόδρομος) ήταν η «οδός των καφετεριών» την δεκαετία του 1980 Αρχές της δεκαετίας του 1980 οι πρώτες καφετέριες στην πόλη αντικατέστησαν σταδιακά η ήταν και οι ίδιες τα παραδοσιακά καφενεία ή καφεζαχαροπλαστεία
.Οι καφετέριες των 80s ήταν στενά συνδεδεμένες με την καθημερινότητα - ελεύθερο χρόνο των ανθρώπων. Ήταν χώρος συνάντησης φίλων , συζητήσεων παρεών , γνωριμιών ακόμη και παρηγοριάς μοναχικών ανθρώπων . Οι συζητήσεις των θαμώνων ποικίλαν ως προς την θεματολογία για θέματα προσωπικά, κοινωνικοπολιτικά, οικονομικά , θέματα καθημερινού ενδιαφέροντος των απλών ανθρώπων , διαλογικές συζητήσεις που μετέτρεπαν την καφετέρια της εποχής σε ένα μικρό βουλευτήριο ή άτυπο κέντρο συνεδριάσεως ατόμων, παρεών , κοινωνικοποιημένων ομάδων κλπ Σύχναζαν ποικιλίες ανθρώπων κάθε κοινωνικής τάξεως από διαπρεπή ευκατάστατα άτομα εργαζόμενους επαγγελματίες συνταξιούχους μέχρι άνεργους απελπισμένους ακόμη και αργόσχολους . Οι ηλικιακές ομάδες που σύχναζαν στις καφετέριες ποικίλαν από κατάστημα σε κατάστημα αναλόγως του πελατειακού κύκλου -συνηθειών των θαμώνων αλλα και της αίγλης κάθε μαγαζιού. Στα εγκαίνια συνήθως πλημμύριζε από πελάτες αλλα μετά 1 με 2 χρόνια διαφαίνονταν η βιωσιμότητα -σταθερή πελατεία.
Για τους νέους της εποχής των 80s η καφετέρια ήταν η μοναδική έξοδος ειδικά τους χειμερινούς μήνες να ανταμωθούν, να συζητήσουν, να γνωρίσουν νέους φίλους, να ερωτευθούν η να μοιρασθούν τα όνειρα και τις ανησυχίες που είχαμε. Τότε η επικοινωνία των εφήβων ήταν άμεση με την φυσική παρουσία στις παρέες μας και όχι από κινητά τηλέφωνα , τα ίντερνετ ή τα διάφορα φέισμπουξ ή επικοινωνία μέσα απο σέλφιζ φωτογραφίες που δεν είχαν θέση ούτε στην πιο ..ζωηρή φαντασία μας.
Οι καφετέριες όπου σερβίραμε τον στιγμαιό καφέ πέραν από τόπος συνάντησης συζητήσεων ήταν και χώρος ευρέσεως εργασίας για δεκάδες τότε εφήβους που εργάζονταν κυρίως ως σερβιτόροι από μικρή ηλικία. Στις καφετέριες της εποχής κάναμε πολλοί έφηβοι τα πρώτα μας βήματα στον χώρο της αγοράς εργασίας. Εκεί ήταν η πρώτη φορά που εργασθήκαμε άλλοι εποχιακά άλλοι για περισσότερους μήνες η χρόνια αποκτώντας βιωματικά- πρακτικά την πρώτη μας επαφή με την μισθωτή εργασία.
Οι καφετέριες αποτελούσαν χώρο ερωτικών γνωριμιών - εφηβικών φλέρτς όπου γίνονταν το σχετικό «εποχιακό νυμφοπάζαρο» .Δέν ήταν λίγες οι περιπτώσεις όπου στις καφετέριες εκείνες αρκετοί γνώρισαν την γυναίκα ή τον άνδρα της ζωής τους, έχτισαν την οικογένεια τους μετέπειτα , η αντιθετα έζησαν έντονες ερωτικές απογοητεύσεις .
Ήταν χώρος και εμπορικών - μεσητικών διεργασιών, συναντήσεων, κλείνοντας διάφορες συμφωνίες, παραγγελίες . όπως και τόπος ενημέρωσης διάδοσης μικρών ή μεγαλύτερων τοπικών νέων ανακοινώσεων ειδήσεων κλπ ακόμη και χώρος «κοινωνικής κριτικής» , το γνωστό κουτσομπολιό ανδρών η γυναικών ...
Η κεντρική πλατεία και η οδός Παύλου Μελά ( σημ πεζόδρομος) ήταν ( και είναι) η «οδός των καφετεριών» στην Φλώρινα από την δεκαετία του 1980.Κατα διαστήματα στα πέριξ στενά- αμφίπλευρους δρόμους ( οδός Νικολάου Χάσου - Μεγαρόβου-Τυρνάβου-Σαρανταπόρου ) υπήρχε μία τάση «αποκέντρωσης» των καφετεριών όπου ανοίγαν νέες καφετέριες μα ..ο κόσμος αργά η γρήγορα ξαναεπέστρεφε στις καφετέριες της πλατείας η του σημερινου πεζοδρόμου
¨Οσοι μάλιστα προτιμούσαν κάτι πιο αριστοκρατικό εξεζητημένο χώρο για να απολαύσουν τον στιγμιαίο τους καφέ με την παρέα ή μόνοι τους σύχναζαν στις καφετέριες των ξενοδοχείων Λύγκος-Μέγας Αλέξανδρος-Ξενία- Ελληνίς. Στις καφετέριες των ξενοδοχείων μαζεύονταν με τις παρέες των μακριά από το βουητό των άλλων καφετεριων να συζητήσουν σε ένα πιο ήρεμο περιβάλλον , να διοργανώσουν τις χορεσπερίδες η τα πάρτι τους.
Αναφορικά με τις καφετέριες της Φλώρινας της δεκαετίας του 1980 , με κάποια χρονολογική σειρά ενθυμούμαι
1970 Καφεζαχαροπλαστεία 2 των οικογενειών Σολάκη (1 στην αρχή και 1 στο τέλος του σημερινού πεζοδρόμου) , Βιολλέτα, Εντελβάις, Ολύμπιον..
1980 Καφετέριες Lips, Regina, Mικρό Καφέ, Μπούλης, Μπιστρό,Mέγας Αλέξανδρος,Ανγκελικα, Καφε Αδωνις, 4711,Καφέ Κάπα, Καφε Παλλάς, Kαφέ Όαση, Ντίσκοκαφέ Lamour, καφέ Ροζέ ...Υπήρχαν και μπαράκια που την ημέρα λειτουργουσαν ως καφετέριες και το βράδυ ως παμπ (μπυραρίες) όπως το savoy, το yesterday, η Ζαζά, το Μονοπώλιο, το Καράβι, το παραπέντε, το Time Out, ΜΤV κ.α. που δεν θυμάμαι
Ένα μεγάλο «κεφάλαιο» της εποχής ήταν οι ανήλικοι και η είσοδος τους σε αυτές. Η ελευση των καφετεριών στην πόλη συνοδευόταν από αυστηρή απαγόρευση εισόδου, σε νέες η νέους Γυμνασιολυκειοπαιδα εφήβους ηλικίας κάτω των 17 ετών ανευ της συνοδείας γονέα η κηδεμόνα η τέλος πάντων κάποιου υπευθύνου ενήλικα. Υπήρχε σαφής απαγόρευση εισόδου σε πιτσιρίκια που δεν είχαν αστυνομική ταυτότητα και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ιδιοκτητών καφετέριας που δεν επέτρεπαν την είσοδο .Το ίδιο συνέβαινε και στα άλλα κέντρα διασκέδασης -νεανικής ψυχαγωγίας όπως καταστήματα με ΤVGAMES ( μπιλιαρδάδικα ) οι Discoteque και τα μπουζουξίδικα της εποχής. Ίσως σήμερα (2016) ακούγεται κάπως κιτς -κωμικοτραγικό για τους σημερινούς νέους αλλα εάν σε «τσακώναν» τότε να είσαι κάτω των 17 ετών στα καταστήματα αυτά, έπεφτε το σχετικό πρόστιμο στον ιδιοκτήτη της καφετέριας άσε την ταλαιπωρία που θα είχες υποστεί ( προσαγωγή για εξακρίβωση στοιχείων ανηλίκου - επίπληξη κλπ κλπ) Κι αυτό γιατι δεν ήταν λίγα τα παραβατικά η περιθωρειακά άτομα που σύχναζαν νυχθημερών στις καφετέριες της εποχής , υπήρξαν έντονοι τσακωμοί - φασαρίες και άλλα κωμικοτραγικά έως πολύ τραγικά που συμβαίναν τότε .Για τον λόγο αυτό υπήρχαν οι λεγόμενοι «πορτιέρηδες» ή όλο το προσωπικό του μαγαζιού που επαγρυπνούσε για την ( παράνομη) είσοδο ανηλίκων η ανεπιθύμητων ατόμων .Τότε το ωράριο των καφετεριών τελείωνε (είτε ήταν αργία είτε ήταν καθημερινή ή εορτινή ημέρα) στις 3 τα ξημερώματα και όχι όποτε έφευγε ο τελευταίος μεθυσμένος ή ξεμέθυστος πελάτης.
 |
Θαμώνες καφετέριας νέων στην Φλώρινα 1985
|
Κάθε καφετέρια είχε την δική της θα έλεγα «ταυτότητα» - Status ποιότητας ώς προς την παροχή υπηρεσιών προς τους πελάτες. Είχε την δική του «ανθρωπογεωγραφία» πελατων .Σε άλλες σύχναζαν οι ροκάδες, σε άλλες οι καρεκλάδες ντισκόβιοι, σε άλλες οι μηχανόβιοι, σε άλλες οι έφηβοι, σε άλλες οι νεαροί άνδρες, σε άλλες οι μπουζουκόφιλοι, σε άλλες όσοι είχαν έντονες πολιτικές ανησυχίες, σε άλλες καφετέριες σύχναζαν τα ερωτευμένα ζευγαράκια , σε άλλες οι ποδοσφαιρόφιλοι ....Στο σημείο αυτό θυμάμαι μία καφετέρια ενός παλιού συμμαθητή του Σάκη, που ήταν η «καφετέρια του ΠΑΟΚ» στην οποία μόνο φίλαθλοι της ομάδας συχνάζαν σε αυτή .¨Ηταν στην κεντρική πλατεία στο σημείο κοντά στην σημερινή καφετέρια Αρτ .Υπήρχε κάθε ημέρα μία πινακίδα έξω από την καφετέρια που καλούσε τους οπαδούς να δούν την αναμετάδοση από την τηλεόραση ποδοσφαιρικών αναμετρήσεων λχ ΠΑΟΚ -ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ την Κυριακή στις 7 το απόγευμα .Οι καφετέριες ήταν σημείο συνάντησης ετερόκλητων ανθρώπων αλλα και το must των νεαρών εφήβων της αξέχαστης εκείνης δεκαετίας. Εκεί δίνονταν τα ραντεβού μετα το σχολείο, τα σαββατοκύριακα, στον ελεύθερο χρόνο τις καθημερινές , εκεί χαλάρωναν οι εργαζόμενοι αργά το απόγευμα. Οι παρέες νεαρών ξεπερνούσαν στο αριθμό και τα 10 άτομα . Αναλόγως της ώρας του 24ώρου η πελατεία ήταν και η αντίστοιχη. Άλλες ώρες συχνάζαν οι μεγαλύτεροι άλλες οι μαθητές Λυκείων άλλες οι φαντάροι και οι φοιτητές της πόλης . Οι συνταξιούχοι-ηληκιωμένοι συχνάζαν στα καφενεία , ταβέρνες η στις χαρτοπαιχτικές λέσχες και απαξίωναν όσους νεώτερους συχνάζαν στις καφετέριες .
 |
Τηλεόραση σε καφετέριες σινεμάδες.
|
Οι πρώτες έγχρωμες τηλεοράσεις με τις συσκευές προβολής ταινιών από βιντεοκασσέτες έκαναν την εμφάνιση τους την εποχή εκείνη πρώτα στις καφετερίες και έπειτα διαδόθηκαν σε κάθε σπίτι. Τόσο η συσκευή της έγχρωμης τηλεόρασης όσο και του βίντεο ήταν σε εξέχουσα θέση τοποθετημένη σε μία εταζιέρα μέσα στις καφετέριες ώστε όταν γινόταν προβολή λ.χ. ενός ποδοσφαιρικού αγώνα η μίας βιντεοταινίας με τον Ράμπο, τον Σταλόνε, τον Μουστάκα η τον Στάθη Ψάλτη , να την παρακολουθούν ανεμπόδιστα όλοι οι πελάτες απολαμβάνοντας παράλλληλα τον φραπέ , την μπυρίτσα , την πάστα, το παγωτό η τον χυμό τους. Μόλις άρχιζε η προβολή συνήθως μεσημέρι 3-5 ή 8-10 το απόγευμα επικρατούσε σιωπή .Εάν κάποιος μουρμούριζε δεχόταν τα σχετικά « κοσμητικά λεκτικά» από τους υπολοίπους θαμώνες της καφετέριας. ¨Όταν μάλιστα «έμπαινε το γκόλ» οι ιαχές και τα ζήτω έσπαγαν την σιωπή και αντηχούσαν μέχρι έξω στους δρόμους, στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών και στην πλατεία. Παρόμοιες νοσταλγικές στιμές μαζικής χαράς συμβαίναν και σε ...προβολή από τηλεοράσεως πολιτικών ομιλιών κυρίως κατά τις προεκλογικές περιόδους όπου οι καφετέριες μετατρέπονταν σε πολιτικά η και ποδοσφαιρικά καφενεία. Με τον τρόπο αυτό λιγόστευαν σιγά σιγά οι θεατές στους σινεμάδες της πόλης , αυξάνονταν οι πελάτες στις καφετέριες ή στα βίντεοκλαμπς , μέχρι που έκλεισαν οι κινηματογράφοι και απαγορεύτηκε η προβολή ταινιών από βιντεοκασσέτες στις καφετέριες. Κάπως έτσι με τον στιγμιαίο καφέ στις καφετέριες μπήκε σε κάθε σπίτι η έγχρωμη τηλεόραση και η συσκευή αναπαραγωγής ήχου και εικόνας βίντεο!
Τα καλοκαίρια όποια καφετέρια διέθετε άπλετο χώρο στην κεντρική πλατεία έβγαζε τα τραπεζοκαθίσματα όπως σήμερα και στον τιμοκατάλογο προστέθηκε στον στιγμιαίο καφε΄το παγωτό , συσκευασμένο της ΕΒΓΑ ή παραδοσιακό Φλώρινιώτικο παγωτο βανίλια.Στα πέριξ στενά υπήρχαν ελάχιστα τραπεζοκαθίματα και οι θαμώνες καφετεριών τα βράδια κάταλάμβαναν όπου έβρισκαν να καθίσουν η να σταθούν ( πεζούλια, σκάλες σπιτιών, εισόδους πολυκατοικιών, όρθιοι μέσα στο δρόμο , ακόμη και σε ..καπώ αυτοκινήτων ) Γινόταν ένα είδος άτυπης κατάληψης διασκέδασης του δρόμου .
.¨Οπου υπήρχε μπροστά από την καφετέρια ελεύθερος χώρος για στάθμευση τα βράδια διεξαγόταν μία άτυπη έκθεση σταθμευμένων καινούργιων η μεταχειρισμένων μοτοσικλετών , μοτοποδηλάτων ή και ποδηλάτων. Τα βράδια επίσης ήταν τόπος συνάντησης των μηχανόβιων της πόλης απ όπου διεξάγονταν νυχτερινές βόλτες μέσα στην πόλη , εξορμήσεις στα χωριά όπου είχε πανηγύρι, η σημείο συνάντησης μοτοσυκλετιστών για κόντρες η διάφορα «ακροβατικά» ( σούζες σπιναρίσματα κ.α. )
Καφετέριες στα χωριά. Η «μόδα» της καφετέριας δεν περιορίσθηκε στο κέντρο της πόλης. Εξαπλώθηκε και στα κεφαλοχώρια όπου υπήρχε αξιοσημείωτος πληθυσμός κυρίως εφήβων κοριτσιών και αγοριών όπως στις Κάτω Κλεινές, στο Αρμενοχώρι, στο Μεσονήσι, στο Αμμοχώρι , στην Μελίτη , στην Βεύη μέχρι την καφετέρια του τελωνείου Νίκη Φλώρινας για νέους η τους ταξιδιώτες προς και από τα συνορα με την ( τότε ) Γιουγκοσλαυία.Στην Μελίτη και στην Βεύη υπήρχαν και Ντισκοκαφετέριες ( Λουάνα και Λαμούρ αντίστοιχα) που ήταν συνδιασμός καφετέριας με ντισκοτέκ για τους νέους και νεαρές της αξέχαστης εποχής εκείνης. Παρόμοια και στο Αμύνταιο στον Φιλώτα, στον Αγιο Παντελεήμονα ( λίμνη Βεγορίτιδα ) στην Λακκιά ( σημ Λεβαία) άνοιξαν οι πρώτες καφετέριες νέων κι εκεί. Στις όμορφες λίμνες των Πρεσπών από όσο ενθυμούμαι δέν υπήρχαν καφετέριες γιατί οι νέοι σύχναζαν στα καφενεία η ιχθυοταβέρνες των χωριών. Τότε η νεολαία έμενε στα χωριά , ήθελε τον δικό της χώρο μοντέρνας διασκέδασης - ψυχαγωγίας και οι καφετέριες αναπλήρωναν το κενό στον τομέα αυτόν . Αυτό το είχαν αντιληφθεί έγκαιρα οι ιδιοκτητες καφετεριών κι έτσι ανοίξαν οι πρώτες καφετέριες στα χωριά
Στις καφετέριες της εποχής η επίπλωση μαζί με την διακόσμηση ήταν ένας σημαντικός παράγοντας .Κατασκευάστηκαν ποικιλία πάγκων, σκαμπώ , τραπεζιών, καναπέδων, καρεκλών,επαγγελματικών ψυγείων, ραφιέρες διακοσμητικών επίπλων , μηχανημάτων και αντικειμένων αποκλειστικά για καφετέριες.Τόσο οι πολυθρόνες , οι καναπέδες όσο και τα σκαμπώ, τραπέζια κλπ αναλόγως της ποιότητας υλικών προσέδιδαν στο πελάτη το «ύφος-στίλ» της εκάστοτε καφετέριας.Δερμάτινοι, υφασμάτινοι, αναπαυτικοί καναπέδες προσέδιδαν το στίγμα και την διαφορετικότητα κάθε καταστήματος .Δέν ήταν λίγες οι φορές που οι πελάτες κάθονταν στις νεες καφετέριες με τις ώρες μέχρι να φύγουν να αναχωρήσουν για να έρθουν οι επόμενοι θαυμάζοντας την διακόσμηση του μαγαζιού. Αναλόγως του στιλ της καφετέριας ήταν διακοσμημένες με ποικιλία υλικών.Ορισμένοι ιδιοκτήτες έφερναν από την Θεσσαλονίκη ειδικούς επαγγελματίες διακοσμητές προκειμένου να «χτίσουν» με πρωτοπόρες ιδέες το περιβάλλον του μαγαζιού ενώ άλλοι διακοσμούσαν τις καφετέριες τους βασιζόμενοι στην φαντασία ή στο μεράκι τους με αμφιλεγόμενα άλλωτε όμορφα άλλωτε φτωχότατα αποτελέσματα. Υπήρχε ποικιλία διακόσμησης από εξεζητημένα σχέδια, ιδέες πρωτοποριακής διακόσμησης καφετεριών μέχρι πενιχρότατες διακοσμησεις όπως ένα απλό πέρασμα με πλαστικό χρώμα εσωτερικού χώρου και καμιά κορνίζα να σπάει την μονοτονία .Υπήρχαν κατασκευές διακόσμησης από υλικά όπως η γυψοσανίδα,ξύλινες ζεστές επιφάνειες, πέτρινες επιφάνειες, μεταλλικές κατασκευές, έπιπλα μπαμπού σε συνδιασμό με υάλινα η μαρμάρινα τραπεζάκια, ταπετσαρίες τοιχοποιίας, ξυλινα κουφώματα,σκαλοπότια για το πατάρι , συντριβάνια με γύψινα αγαλματα, μέχρι μοκέτες και χαλιά στο δάπεδο, κάδρα ,επιτοίχιες γιγανοαφίσες η ταπετσαρίες με εξωτικά τοπία κ.α . Μερικές είχαν συνδιαστική διακόσμηση ντισκο η πάμπ και καφετέριας Κάπως έτσι η καφετέρια έδινε δουλειά σε διακοσμητές εσωτερικών χώρων αλλα και σε επαγγελματίες τεχνήτες βιοτέχνες, κάβες ποτών , προμηθευτές και άλλους Από τις καφετερίες που θυμάμαι αυτή που με είχε εντυπωσιάσει πολύ ήταν η καφετέρια «Μπιστρό» όπου οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με τεράστιους πίνακες ζωγραφικής που απεικόνιζαν μοτοσυκλετιστές σε αγώνες μοτοκρός Αν θυμούμαι καλά ήταν έργα του Φλωρινιώτη εικαστικού κ.Μπέσσα Δημήτρη. Η διακόσμηση , η επίπλωση, η καθαριότητα, η ταχεία εξυπηρέτηση , το φιλικό περιβάλλον σηματοδοτούσε την αρχοντιά ή σε αντίθετη περίπτωση την προχειρότητα -φθήνια της εκάστοτε καφετέριας των 80s.
Ο πάγκος του μπάρ ήταν το "διοικητικό κέντρο" όλης της καφετέριας .Ήταν τοποθετημένος στο βάθος ή στα πλαινά του μαγαζιού.Πίσω από τον πάγκο ήταν το εργαστήριο παρασκευής καφέδων προετοιμασίας παραγγελιών των πελατών , το ταμείο, οι προθήκες ποτών στα ράφια,όλος ο επαγγελματικός εξοπλισμός, η ταμειακή μηχανή, τα ψυγεία και το πλυσταριό καθαρισμού ποτηριών φλυτζανιών πιάτων δίσκων και άλλων αντικειμένων .Συνήθως στον τοίχο πίσω από τον πάγκο και σε ειδικά φωτισμένα ράφια ήταν τοποθετημένα προσεχτικά διάφορα μπουκάλια ακριβών ποτών ( ουίσκι, βότκες, μαρτίνι, λικέρ μέχρι και σαμπάνιες για τους εορτάζοντες κάποιο γεγονός) ανάμεσα από διάφορα διακοσμητικά φωτιστικά με καθρέφτες , προκειμένου να προσελκύσουν τους πελάτες να πιούν κάποιο από αυτά , πέραν από στιγμιαίο καφέ αναψυκτικό ή μπύρα. Η «μηχανή» του ζεστου στιγμιαίου καφέ-ζεστών ροφημάτων με το επαγγελματικό ηλεκτρικό μίξερ για φραπέδες ήταν απαραίτητα εργαλεία δουλειάς στην καφετέρια . Χωρίς αυτά απλά δεν λειτουργούσε το κατάστημα ως καφετέρια αλλα ως παλιομοδίτικο καφενείο στην πόλη η στο χωριό.
Το πατάρι της καφετέριας ήταν σημαντικός χώρος των καφετεριών της δεκαετίας εκείνης. Αρχικά ήταν αποθηκευτικός χώρος μετέπειτα βοηθητικός για τις ανάγκες λειτουργίας . Η μόδα της εποχής αλλά και ο συνωστισμός των πελατών στο ισογειο του μαγαζιού το χειμώνα ανάγκασαν τους ιδιοκτήτες να μετατρέψουν το πατάρι ως προέκταση των τραπεζοκαθισμάτων ώστε να χωράν όλοι οι πελάτες και να μην φεύγουν όταν βλέπαν ότι η καφετέρια ήταν γεμάτη και δεν είχαν που να καθίσουν.Το χώρο του παταριού επέλεγαν 4 κατηγορίες πελατών. Πρώτον τα ερωτευμένα ζευγαράκια μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα Δεύτερον οι ανήλικοι που κρύβονταν εκεί για να πιούν το καφέ με τις παρέες τους Τέταρτον απλά όσοι δεν βρίσκαν άδειο τραπέζι στο ισόγειο της καφετερίας .Πέραν αυτών στο πατάρι διεξάγονταν νυχτερινές «πριβε» προβολές βίντεοταινιών , ήταν χώρος για όσους πελάτες θέλαν να παίξουν τάβλι, σκάκι, η ακόμη και ηλεκτρονικά παιχνίδια ( φρουτάκια - ηλεκτρονικάTVGAMES) πίνοντας το φραπεδάκι η την μπυρίτσα τους, χωρίς να ενοχλούν τους υπόλοιπους θαμώνες στο ισόγειο της καφετερίας .
Συστήματα αερισμού κλιματισμού θέρμανσης .Πέραν από την διακόσμηση ένας μόνιμος «πονοκέφαλος» για τους ιδιοκτήτες ήταν ο καλός εξαερισμός της καπνίλας η των δυσάρεστων οσμών .Με την ευρεία χρήση -εγκατάσταση των επαγγελματικών συστημάτων αερισμού - κλιματισμού -θέρμανσης αργότερα το πρόβλημα σιγά σιγά αποκαταστάθηκε.Για όσους ιδιοκτήτες είχαν φυσικά την οικονομική άνεση στην εγκατάσταση αντίστοιχων συστημάτων .
Ο μπάρμαν αυτός που ετοίμαζε τις παραγγελίες ήταν ένα έμπιστο αγόρι ή ο ίδιος ο καταστηματάρχης η συγγενικό πρόσωπο που εμπιστευόταν τοσο για την γρήγορη εκτέλεση παραγγελιών όσο και για τον χειρισμό της ταμειακής μηχανής που είναι το «άλφα και το ωμέγα» σε κάθε επιχείρηση καφετέριας της εποχής. Όποιος δούλευε (ειδικά πίσω από τον πάγκο του μπάρ) πέραν των σχέσων εμπιστοσύνης με τον ιδιοκτήτη, έπρεπε να ήταν ενηλικας, να είχε κολλημένα ένσημα, να πληρούσε τις υγειονομικές προυποθέσεις , να ήταν καθαρός, ευγενικός, έμπειρος , γρήγορος και υπομονετικός με τους ιδιότροπους συνήθως πελάτες .Επίσης υποχρεούταν να ήταν ενήμερος για τις ιδιοτροπίες των πελατών μέχρι και για τις νέες τάσεις παρασκευής καφέ ή κοκτέιλς, να είναι γνώστης των μουσικών τάσεων της εποχής γιατί εκτελούσε πέραν των άλλων και χρέη ντισκτζόκευ τοποθετώντας κασσέτες η δίσκους στο στερεοφωνικό συγκρότητα της καφετέριας. Η μουσική που ακούγονταν ήταν αναλόγως της πελατείας , της ώρας αλλα και της διάθεσης από λαικά, ελαφρολαικά τραγούδια μέχρι ντίσκο , ρόκ, new wave, jazz ξένες επιτυχίες . Γύρω από το μπάρ υπήρχαν τα σκαμπώ ,ξύλινα η μεταλλικά, όπου συχνάζαν πολύ γνωστοί πελάτες του μαγαζιού, μοναχικά άτομα ή οι σερβιτόροι για να ξεκουραστούν.
Οι σερβιτόροι ήταν ο πολύτιμος συνδετικός κρίκος μεταξύ επιχείρησης και πελατείας. Ήταν στην πλειοψηφία ανεργα αγόρια που έβρισκαν εργασία στις καφετέριες εποχιακά για να συμπληρώσουν το χαρτζιλίκι τους η δούλευαν για πολλούς μήνες η και χρόνια σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις επαγγελματιών σερβιτόρων. Εποχιακοί ή όχι έκλειναν την συμφωνία με τον ιδιοκτήτη της καφετερίας και την ίδια ημέρα η την επομένη έπιαναν το δίσκο της δουλειάς Οι υποχρεώσεις ήταν πολλές. Υποδοχή, τσεκάρισμα παραγγελιών πελατών σε μπλοκάκι, σερβίρισμα, είσπραξη αντιτίμου παραγγελίας , μάζεμα ποτηριών μπουκαλιών , καθάρισμα τραπεζιών,σταχτοδοχείων, καναπέδων, πολυθρόνων , πάγκων μέχρι δαπέδων , μεταφορές κιβωτίων ποτών στο πατάρι η στην αποθήκη, ταχτοποίηση τραπεζιών καθισμάτων μέχρι καθαρισμό του φίλτρου της ηλεκτρικής σκούπας της καφετέριας - αποκομιδή σάκων απορριμάτων στους κάδους του Δήμου όταν έκλεινε η καφετέρια.
Το ωράριο ήταν συνήθως 6 με 7 ώρες πρωινό απογευματινό και νυχτερινό μέχρι τις 3 τα ξημερώματα που υποχρεωτικά , βάσει νόμου, όλα τα καταστήματα έκλειναν. Τα βράδια του καλοκαιριού σε μερικές καφετέριες η νυχτερινή βάρδια «τράβαγε» ανεπίσημα μέχρι τις ...4.30 με 5 τα ξημερώματα από τους πολλούς ξενύχτηδες πελάτες που «σχόλαγαν» απ τα μπουζουξίδικα η τις ντισκοτέκ της πόλης.
Η αμοιβή ενός μέσου σερβιτόρου σε καφετέρια της δεκαετίας του 1980 κυμαίνονταν από 3000 με 4000 δραχμές ημερησίως ( σημερινά 10 με 15 ευρω)Ρεπό δίνονταν εφόσων υπήρχε αντικαταστάτης κάθε Δευτέρα η Τρίτη όπου έπεφτε η κίνηση των πελατών. Μηνιαιως εξαιρούμενων 4 ρεπό ανα μήνα συγκέντρωνε περι τις 112 000 δρχ ( 359 ευρώ) Αν δούλευε συνεχώς χωρίς ρεπό συγκέντρωνε μέχρι 130 000 μηνιαίως. Υπήρχαν όμως και τα «τυχέρα» φιλοδωρήματα από ικανοποιημένους πελάτες και έτσι οι σερβιτόροι συμπλήρωναν το εβδομαδιαιο μισθό τους. Υπήρχαν όμως και κρούσματα υπεξαίρεσης -κλοπής - κερμάτων η χαρτονομισμάτων ( πενηντάρικων η κατοστάρικων , σε δραχμές ) από τους σερβιτόρους , όταν απουσίαζε με τις ώρες ο ιδιοκτήτης από την καφετέρια , μη «χτύπημα» παραγγελιών στην ταμειακή μηχανή - τα αντίτιμα των παραγγελιών κατέληγαν στις τσέπες του σερβιτόρου και όχι στο ταμείο της καφετέριας, κεράσματα σερβιτόρου σε φίλους φίλες η γνωστούς ! Ναι συμβαίναν κι αυτά ....
Ο τιμοκατάλογος που υπήρχε σε κάθε τραπέζι περιελάμβανε στιγμιαίο ζεστό η κρύο καφέ, καφέ ελληνικό, τα καλοκαίρια στιγμιαίο καφέ με παγωτό , τσάι , τσάι με γάλα,σοκολάτα ζεστή , κακάο με γάλα, αναψυκτικά,χυμοί φρούτων ( συσκευασμένοι η φυσικοί από φρέσκα πορτοκάλια το χειμώνα) , μπύρες, οινοπνευματώδη ποτά. Μερικές καφετέριες στο τιμοκατάλογο περιελάμβαναν γλυκά του ταψιού , πάστες,παγωτά (τους καλοκαιρινούς μήνες) , μέχρι τόστ και σούπες για ξενύχτηδες .Οι τιμές δεν ξεπερνούσαν για τους καφέδες μπύρες αναψυκτικά τσάι κλπ τις 100δρχ ( 30 ευροσέντ) ενώ για τα οινοπνευματώδη οι τιμές κυμαίνονταν από 100 δρχ και άνω.
Κέρδη και Ζημιές. Αντίστοιχα οι ελάχιστοι τοτε ιδιοκτήτες των καφετεριών στην πόλη , πέραν από τα πάγια ή έκτακτα έξοδα λειτουργίας, αποκτούσαν σεβαστό εισόδημα για την εποχή εκείνη. Άλλοι επανεπένδυαν τα κέρδη στην επιχείρηση τους με ανακαινήσεις , αποταμιέυσεις κι άλλοι τα σκόρπαγαν τα πεντοχίλιαρα «σαν τα πετσετάκια» σε περιττές αγορές εδώ και εκεί , με αποτέλεσμα αργά η γρήγορα τα χρέη σε τρίτους να τους υποχρεώσουν να κλείσουν τις καφετέριες, να επιλέξουν άλλο αντικείμενο εργασίας η να διοριστούν σε κάποια υπηρεσία ώς υπάλληλοι . Ένας άλλος λόγος ήταν ο έντονος ανταγωνισμός από άλλες καφετέριες που «άνοιγαν και μαράζωναν σαν τα μανιτάρια» .Ένας άλλος λόγος αναστολής της λειτουργίας των καφετεριών από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και μετά ήταν οι αυξημένες απαιτήσεις υπέρογκων ενοικίων , η μετατόπιση πελατείας σε άλλες καφετέριες , οι αλλαγές πελατειακών συνηθειών και η μη προσαρμογή εκ μέρους των ιδιοκτητών στις απαιτήσεις των καιρών που διαρκώς άλλαζαν . Ο στιγμιαίος καφές είχε να ανταγνωνισθεί νεοεισαγώμενες παραλλαγές τύπους και είδη μα παραμενει στην προτίμηση παλιών και νέων θαμώνων σημερινών καφετεριών Νεαροί σερβιτόροι καφετεριών της εποχής εκείνης με το πέρασμα του χρόνου είναι σήμερα προκομένοι οικογενειάρχες επαγγελματίες που ξεκίνησαν τον επαγγελματικό κύκλο τους από τις καφετέριες εκείνες . Δεν ήταν όμως λίγες οι περιπτώσεις που απέτυχαν παταγωδώς στην ζωή τους για πολυποίκιλους λόγους ενώ σήμερα δεν βρίσκουν εργασία ούτε κάν ως σερβιτόροι συμπληρώνοντας με την σειρά τους σε προχωρημένη ηλικία τον μακρύ κατάλογο των ανέργων στις «παραλίες» της ανεργίας της σκληρής πραγματικότητας που κυριαρχεί στην χώρα μας . Ελάχιστες καφετέριες των 80s άντεξαν - συνέχισαν να λειτουργούν στην πόλη από την εποχή εκείνη.
Κάπως έτσι διαιωνίσθηκε η «βαρειά βιομηχανία του στιγμιαίου καφέ» από τις καφετέριες της δεκαετίας του 1980 που έδωσε δουλειά σε πολλούς άλλους κλάδους εργασίας μέχρι σήμερα .Ηταν μία αναδρομή πίσω στην αξέχαστη δεκαετία εκείνη , στους "δρόμους των καφετεριών" των 80s για να θυμήσει κάτι στους τότε έφηβους - σημερινους μεσήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω Έτσι από τους ασπρομάλληδες των καφεζαχαροπλαστείων η καφενείων του 1970 , απο τον στιγμιαίο καφέ -τον θρυλικό φραπέ- με τους θαμώνες των καφετεριών του 1980, περάσαμε σήμερα στην πανσπερμία καταστημάτων καφέ η αλυσίδες καταστημάτων ντελίβερι καφέ , σε κάθε γωνια της πόλης αλλά και της ελληνικής επικράτειας Ήταν ένα χρονογράφημα για να θυμίσει στους μεσήλικες (κοντα στα 50 ή 60) η σημερινούς συνταξιούχους κάποιες γλυκές αναμνήσεις από την εποχή εκείνη ... Μία εποχή που πέρασε οριστικά , εμεινε σε κάποια γωνια του χρονοντούλαπου των αναμνήσεων ,μίας εποχής που η επικοινωνία των ανθρώπων ήταν άμεση φυσική (ακόμη και μέσα σε μία καφετέρια πίνοντας στιγμιαίο καφέ) και όχι αόρατη μέσα από κινητά τηλέφωνα τελευταίας τεχνολογίας , τα sms , τα ιντερνέτ , κομπιούτερς, ασύρματα δίχτυα, όπως έχουμε καταντήσει -αποξενωθεί (δυστυχώς) απο τον διπλανό μας σχεδόν όλοι σήμερα ...9 Οκτωβρίου 2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου