Ήταν το ένα και μοναδικό, το επίκεντρο της προσοχής, ο αποκλειστικός δέκτης της φροντίδας της μαμάς και του μπαμπά. Και τώρα ένα νέο ανθρωπάκι από το πουθενά εισβάλλει στη ζωή του και όλα αλλάζουν. Οι γονείς του πλέον ασχολούνται πιο πολύ με το μωρό, όταν τους ζητάει να κάνουν κάτι μαζί συνήθως είναι κουρασμένοι και όλες οι δραστηριότητές τους παύουν με ένα κλάμα του μικρού. Ο λόγος για το πρωτότοκό σας, που νιώθει ότι απειλείται από το νεογέννητο αδελφάκι του.
Το πώς θα αντιδράσει ο μεγάλος ή η μεγάλη σας στον ερχομό του νέου παιδιού εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, την ανατροφή που δέχτηκε, αλλά και από το πόσο καλά προετοιμάστηκε από τους γονείς, για να δεχτεί το αδελφάκι του. Κάποια παιδιά δείχνουν ζήλεια που όμως γρήγορα εξαλείφεται και αντικαθίσταται από αγάπη και επιθυμία φροντίδας του βρέφους, ενώ άλλα αρνούνται να προσαρμοστούν και αναζητούν με κάθε τρόπο την προσοχή των γονέων και των σημαντικών γι’ αυτά ενηλίκων.
Η ζήλια που μπορεί να εκδηλώσει το μεγαλύτερο παιδί προς το μωρό σας είναι λογική και αναμενόμενη. Ένα παιδί σχολικής ηλικίας δέχεται χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα το μωρό, σε αντίθεση με ένα νήπιο, που παλεύει ανάμεσα σε αισθήματα ζήλιας και αγάπης. Γιατί; Σύμφωνα με την εξελικτική ψυχολογία, το παιδί προσχολικής ηλικίας (κατά μέσο όρο 3,5 ετών) χαρακτηρίζεται από έναν εγωκεντρικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Νομίζει ότι είναι το κέντρο του κόσμου, τα θέλει όλα δικά του και δυσκολεύεται να δει αντικειμενικά τα πράγματα. Έτσι, αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη σας προς αυτό έχει μειωθεί, αντί να δεχτεί ότι απλώς τώρα μοιράζεται στα δύο παιδιά. Ο εγωκεντρισμός δεν είναι εγωισμός` είναι ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο το νήπιο ερμηνεύει τον κόσμο. Κάτι τέτοιο είναι φυσιολογικό και αποτελεί μέρος της τυπικής ανάπτυξης.
Το παιδί σας μπορεί να αισθάνεται ζήλεια, ενοχές, αγάπη. Ζήλεια γιατί εξαιτίας του μικρού έχει χάσει πολλά από τα κεκτημένα του. Ενοχές, γιατί θα έπρεπε να αγαπάει το μωρό και όχι να το ζηλεύει. Αγάπη, γιατί στην πραγματικότητα το αγαπάει. Έτσι, μπορεί να παραξενευτείτε, αν απ’ τη μια χτυπάει το μωρό, αλλά απ’ την άλλη δεν επιτρέπει σε άλλους να το πάρουν αγκαλιά, διότι «είναι δικό του».
Η πιο κοινή αντίδραση ζήλειας είναι η επιθετικότητα, που στρέφεται στο μωρό, στους γονείς, σε όποιον φροντίζει το μωρό, ακόμα και στο ίδιο το παιδί. Η ζήλεια προκαλεί θυμό, τον οποίο τα παιδιά εξωτερικεύουν με επιθετικότητα. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί εκδικείται το μωρό και τους γονείς του, γιατί το παραμελούν. Επίσης, μπορεί να εμφανίσει πολλές παραξενιές και ιδιοτροπίες: δε θέλει να τρώει φαγητά που έτρωγε παλιότερα, δε δέχεται να πάει στην ώρα του για ύπνο ή ζητάει παράλογα πράγματα. Μπορεί να αρνείται να πάει πλέον σχολείο ή σε κάποιον συγγενή – κάτι που έκανε παλιότερα – και γενικότερα αποφεύγει τις εξόδους. Ακόμη, πιθανό να «κλέβει» την πιπίλα του μωρού, να τυλίγεται στις κουβερτούλες του, να βρέχει το κρεβάτι του το βράδυ ή να θέλει συνέχεια αγκαλιές. Τα κάνει αυτά, γιατί ζητάει την προσοχή σας.
Είναι αλήθεια ότι η άφιξη του μωρού αλλάζει τα δεδομένα και ταράζει τις ισορροπίες. Η τριάδα «μαμά-μπαμπάς-εγώ» διαφοροποιείται σε «μαμά-μπαμπάς-εγώ-μωρό». Το παιδί καλείται να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη και να δεχτεί ότι πλέον θα μοιράζεται με τον αδελφό ή την αδελφή του πολλά από αυτά που πριν απολάμβανε αποκλειστικά: την αγάπη των γονιών, την προσοχή, τον χρόνο τους, τα παιχνίδια, το δωμάτιο. Αυτή η προσαρμογή απαιτεί χρόνο, μπορεί όμως με τη βοήθεια των γονέων να κρατήσει λιγότερο και να γίνει πιο ομαλά.
Πώς να χειριστώ τη ζήλεια του παιδιού μου;
§ Το ιδανικό είναι να προετοιμάσετε το παιδί σας πολύ πριν από τη γέννηση του μικρού, ώστε να ξέρει τι να περιμένει και να μη βρεθεί προ εκπλήξεων. Για παράδειγμα, αν κοιμάται ακόμα στο δωμάτιο των γονιών, καλό είναι να αποκτήσει το δικό του δωμάτιο όσο το δυνατό νωρίτερα. Και αυτό, για να μη νιώσει ότι εκτοπίζεται από το μωρό. Επίσης, μπορείτε να το ενημερώσετε για τις αλλαγές που θα λάβουν χώρα με την άφιξη του βρέφους. Δηλαδή ότι θα είναι ένα πολύ μικρό πλασματάκι, που θα πρέπει να το φροντίσουν όλοι μαζί, να το αγαπάνε κτλ.
§ Μετά τη γέννηση του μωρού σας, μην ξεχνάτε τις ανάγκες του μεγάλου σας παιδιού. Εξακολουθεί να είναι παιδί, να σας έχει ανάγκη, να σας ζητάει. Αφιερώνετέ του όσο χρόνο μπορείτε, κάντε μαζί του καινούριες δραστηριότητες (πχ. σινεμά) και προσφέρετέ του νέα ερεθίσματα ανάλογα με την ηλικία του.
§ Πάντα να έχετε ως γνώμονα ότι οι εκδηλώσεις ζήλειας είναι ο τρόπος του παιδιού να σας διεκδικήσει. Νοσταλγεί τον καιρό που τα κάνατε όλα μαζί και ζητάει την προσοχή σας. Μην το μαλώνετε γι’ αυτό.
§ Ζητήστε να σας εκφράσει τα συναισθήματά του και συζητήστε πάνω σε αυτό. Μην επικρίνετε το παιδί και μη δημιουργήσετε ενοχές. Σεβαστείτε τα συναισθήματά του και συμφωνήστε μαζί του ότι το νέο μωρό άλλαξε όντως τα πράγματα και όλοι προσπαθείτε να προσαρμοστείτε στη νέα κατάσταση. Αν ήσαστε κι εσείς το πρώτο παιδί, μπορείτε να εξομολογηθείτε, πώς νιώσατε, όταν γεννήθηκε το επόμενο. Προσοχή: αποφύγετε τις συγκρίσεις.
§ Εξηγήστε του ότι τα μωρά είναι ανήμπορα και πως για να επιβιώσουν έχουν ανάγκη τους μεγάλους. Μπορείτε να δείτε μαζί ένα άλμπουμ φωτογραφιών απ’ όταν ήταν εκείνο βρέφος, για να αντιληφθεί ότι δεν ξεχωρίζετε τα παιδιά σας και ότι την ίδια φροντίδα παρείχατε και σε εκείνο, όταν ήταν μικρό.
§ Παρουσιάστε του τα πλεονεκτήματα του να έχει ένα αδελφάκι: θα έχει παρέα, θα παίζουν μαζί, θα του μαθαίνει πράγματα.
§ Καλό είναι να αναθέτετε μικρές ευθύνες στο παιδί σε σχέση με το μωρό, όπως πχ. να φέρει την πάνα του μωρού ή το γάλα, αλλά και να κάνετε πράγματα από κοινού, όπως το τάισμα ή το μπάνιο του. Και πάντα να το επιβραβεύετε.
§ Αν επιδίδεται σε ενέργειες που κάνουν κακό στο βρέφος (πχ. το χτυπάει ή το τρομάζει), φυσικά και πρέπει να δεχτεί επίπληξη. Η αιτιολόγησή σας όμως καλό είναι να γενικευτεί και να συμπεριλάβει γενικές αρχές, όπως «δεν είναι σωστό να χτυπάμε τους άλλους. Εσύ πώς θα ένιωθες αν ερχόταν κάποιος μεγαλύτερος και σε χτυπούσε;».
§ Αν παρόλα αυτά το μεγάλο παιδί αρνείται να δεχτεί το μωρό, σε σημείο να κάνει κακό σ’ εκείνο αλλά και στον εαυτό του (πχ. αρνούμενο να φάει), τότε πολύ πιθανό να υποβόσκει κάτι σημαντικότερο, που αξίζει να διερευνηθεί από έναν ειδικό.
Μουρτζούκου Σοφία
Ψυχολόγος ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου