Οι κλυδωνισμοί σε όλα τα θεσμικά πεδία της χώρας έχουν ήδη εμφανιστεί. Μαζί τους έχουν γίνει ανεξέλεγκτες: οι κερδοσκοπικές πιέσεις, ο υψηλός βαθμός βίας και η αδυναμία ελέγχου των κοινωνικών εκρήξεων.Η προσπάθεια αντιμετώπισης όλων αυτών με τους συνηθισμένους τρόπους ή μεσοπρόθεσμες προσαρμογές του συστήματος δεν αποδίδει, απεναντίας βαθαίνει την κρίση.
Σε παρόμοιες συστημικές κρίσεις εμφανίζονται παράγοντες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις βίαιες ταλαντώσεις της περιόδου μετάβασης για να φέρουν μείζονες αλλαγές που θα ωθήσουν τις εξελίξεις. Συνήθως οι παράγοντες αυτοί μετέρχονται τεχνάσματα για να οδηγήσουν σιωπηρά το σύστημα, σύμφωνα με τις επιλογές τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η αβεβαιότητα, η ασάφεια και η αδιαφάνεια κυριαρχούν.
Το κρίσιμο ζήτημα σε μια περίοδο μετάβασης είναι η λειτουργία της δημοκρατίας. Πρέπει να γίνει σαφές ότι το ζήτημα της δημοκρατίας δεν είναι μόνο οι ελεύθερες εκλογές. Οι έντιμες και ανοιχτές εκλογές σε τακτά χρονικά διαστήματα αποτελούν ένα αναγκαίο, αλλά διόλου αρκετό, στοιχείο της δημοκρατικής δομής. Η ελευθερία έκφρασης της πλειοψηφίας απαιτεί πρόσβαση στην αξιόπιστη ενημέρωση και ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση και λειτουργία των θεσμών. Απαιτεί να υπάρχει λειτουργικός θεσμικός κανόνας, ώστε να μεταφράζονται οι απόψεις της πλειοψηφίας σε απόψεις της πλειοψηφίας των νομοθετικών και εκτελεστικών σωμάτων. Για να είμαστε ειλικρινείς, είναι αμφίβολο αν κάποιο από τα υπαρκτά κράτη είναι με την έννοια αυτή δημοκρατικό!
Πέρα όμως από την ελευθερία της πλειοψηφίας, εγείρεται και το θέμα της ελευθερίας της μειοψηφίας. Η ελευθερία της μειοψηφίας σημαίνει το δικαίωμα όλων των ατόμων και ομάδων να κάνουν ό, τι προτιμούν, σε όλα εκείνα τα πεδία, όπου δεν δικαιολογείται η πλειοψηφία να επιβάλει τις προτιμήσεις της στους άλλους (σύστημα πολλαπλών τάσεων)(I.Wallerstein: Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας, Θυραθέν,2009).
Το πρόβλημα συνίσταται στο που ακριβώς βρίσκεται η γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία της πλειοψηφίας και την ελευθερία των μειοψηφιών.
Στο σύστημα που θα διαδεχθεί το σημερινό, το θεμελιώδες ρήγμα θα είναι ανάμεσα σ’ αυτούς που θέλουν να διευρυνθούν και οι δύο ελευθερίες και σε κείνους που θα θελήσουν να εγκαθιδρύσουν ένα ανελεύθερο σύστημα, μεταμφιεσμένο σε δημοκρατικό σύστημα. Η οικονομική κρίση ενισχύει τέτοιες τάσεις και οι προφάσεις για θυσίες που οδηγούν στο ξεπέρασμά της είναι η προφανής δικαιολογία. Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη να καθοριστούν οι κανόνες και να ενημερωθούν οι πολίτες για τον τρόπο διακυβέρνησης στο μελλοντικό σύστημα, αν και το ποιο πιθανό είναι να καλλιεργηθεί η αδιαφάνεια. Και όπως είναι γνωστό, η αδιαφάνεια φέρνει σύγχυση, και αυτό ευνοεί εκείνους που θέλουν να περιορίσουν, για δικούς τους, προφανείς, λόγους, την ελευθερία
Ο περιορισμός της ελευθερίας γεννά ανισότητες και βαρβαρότητα και περιορίζει τη δημιουργία περιβάλλοντος συλλογικής έκφρασης που απαιτεί η αντιμετώπιση της κρίσης και η θεμελίωση ενός συστήματος που θα δίνει απάντηση για την οικοδόμηση του μέλλοντος. Η κρίση που βιώνουμε είναι κυρίως κρίση της δημοκρατίας.
Το σημερινό σύστημα έδωσε προνόμια, ενίσχυσε την αδιαφάνεια και τη διαφθορά, κομματικοποίησε το κράτος, υποβάθμισε τους θεσμούς και κυρίως τις δομές γνώσης και έχασε κάθε επαφή με την ποιότητα….
Η μεγάλη μας προσπάθεια πρέπει να επικεντρωθεί στο ό, τι θα διαδεχτεί το σήμερα. Οικοδομώντας το σύστημα που θα διαδεχτεί το τωρινό, έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σ’ ένα ιεραρχικό σύστημα που θα μοιράζει ή θα επιτρέπει προνόμια ή ασυδοσία, ανάλογα με τη θέση που θα έχει κανείς σ’ αυτό, ή σ’ ένα άλλο σύστημα ανοιχτό στο ταλέντο, την αξιοκρατία και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Η περίοδος της μετάβασης από το ένα σύστημα σε ένα άλλο είναι μια περίοδος μεγάλων αγώνων, μεγάλης αβεβαιότητας και μεγάλης αμφισβήτησης. Πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν τι συμβαίνει, να κάνουν τις επιλογές τους και να ανακαλύψουν τους κατάλληλους τρόπους δράσης. Δηλαδή, πρέπει οι πολίτες να ανταποκριθούν στο διανοητικό, το ηθικό και το πολιτικό καθήκον τους.
Το παρήγορο είναι ότι ο κόσμος σήμερα, δοκιμαζόμενος από την κρίση, είναι πιο πρόθυμος να παλέψει για έναν καλύτερο κόσμο και πιο σκεπτικιστής απέναντι στη ρητορεία των πολιτικών. Η θετική κληρονομιά του σημερινού, του απερχόμενου, συστήματος. Ας αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας τώρα, γιατί σε λίγο θα είναι αργά…
Χρήστος Β. Μασσαλάς
π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου