Από την κοινωνία στην επικοινωνία

Γράφει η Φοίβη

Είναι μεγάλη η λαχτάρα του ανθρώπου να εισακουσθεί. Αισθάνεται μόνος. Συνεχώς παραπονείται ότι δεν τον ακούν οι σημαντικοί για τη ζωή του άλλοι. Οι άνθρωποι θέλουν συνεχώς να μιλάνε, αλλά δεν ακούν. Πολύ συχνά δεν ακούν ούτε τον εαυτό τους. Ο λόγος για να έχει δύναμη πρέπει να

 έχει προηγηθεί η διαδικασία του αφουγκράσματος. Η προϋπόθεση να μιλήσεις στον άλλο, έτσι ώστε να μπορέσει να σε ακούσει, είναι να αναγνωρίζεις και να αποδέχεσαι την μοναδικότητά του. Ο άλλος είναι διαφορετικός από εμένα και το δικαιούται.

Όταν ο λόγος κομματιάζεται από την αυθεντική ύπαρξη, από το αληθινό συναίσθημα, όταν δεν έχει στόχο το μοίρασμα, όταν παίρνει σαν μέτρο την εντύπωση που θα προκαλέσει, γίνεται απρόσωπος, ψεύτικος, αποπροσανατολιστικός. Ο λόγος χτίζει γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων, καθώς σπάει την απομόνωση, επιτρέπει το μοίρασμα των εμπειριών, δίνει τη σκυτάλη για να συνεχιστεί οτιδήποτε αληθινό βιώθηκε, ανακαλύφθηκε η δημιουργήθηκε από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Oύτε η αδυναμία, αλλά προπαντός ούτε και η δύναμη κάνει κάποιον λιγότερο η περισσότερο άνθρωπο, αλλά η σχέση. Στη σχέση ο άνθρωπος προσδιορίζεται από την αναφορικότητα και όχι από την ατομικότητα. Στη σχέση αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μια ύπαρξη πέρα από τις αδυναμίες και τα ελαττώματα, ως μια ύπαρξη που η « αξία» της έρχεται ως δώρο από τον Άλλον. Εσύ απαντάς «Ναι» και ζείς η απαντάς «Όχι» και πεθαίνεις. Απελπίζεσαι και τρελαίνεσαι όταν αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου εκτός σχεσης, όταν αναζητάς το νόημα του εαυτού σου εντός σου, όταν αντιμετωπίζεις τον Άλλον με βάση ό,τι είσαι, όταν την κοινωνία την εννοείς ως έλλειψη της διαφορετικότητας. Η κοινωνία είναι το διαρκώς ζητούμενο, αυτό που το αναζητούν και εκείνοι ακόμη που δεν ξέρουν ότι το αναζητούν. Οι άνθρωποι αναζητούν κάτι βαθύ, κάτι αληθινό και γνήσιο και στη πραγματκότητα, πρόκειται για τη βαθειά κοινωνία των προσώπων, αλλά δεν ξέρουν να το πούν έτσι πολλες φορές, δεν έχουν τις παραστάσεις και την υποδομή να τ’ ονομάσουν έτσι.

Ο πολιτισμός μας αναζητεί μανιακά το καινούργιο, να μην παλιώσουν τα πράγματα. Με την κυριαρχία της εικόνας, η οποία είναι προφανές ότι δεσπόζει στην εποχή μας με κάθε τρόπο, γίνεται άκοπα η πρόσβαση στη νέα γλώσσα, την γλώσσα που αντί για γράμματα και λέξεις χρησιμοποιεί εικόνες. H κυριαρχία αυτή της εικόνας, προάγει μια ρηχότητα στην αντιμετώπιση του κόσμου, ο κόσμος είναι αυτό που φαίνεται, εάν  δεν φαίνεται και δεν το δείχνει η τηλεόραση, δεν υπάρχει κάτι, κι’ αν το δείχνει η τηλεόραση υπάρχει με τον τρόπο που το δείχνει. Υπάρχει μια καταπληκτική ικανότητα να παραμορφώνεται η εικόνα των γεγονότων και αυτή η ρηχότητα ως δομική αλλαγή της γλώσσας του κόσμου, της γλώσσας των μέσων ενημέρωσης, περνάει στην γλώσσα την ανθρώπινη, αλλοιώνοντας την ψυχική δομή των ανθρώπων.

Αυτό που ενδιαφέρει τον πολιτισμό μας ως πληροφορία [δηλ. της διαφήμισης γιατί όλα πλέον διαφημίζονται] είναι ο ερεθισμός των αισθήσεων. Ενδιαφέρει να μπορέσουν να παραμείνουν τα ερεθίσματα στη μνήμη μας, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Και από πίσω υπάρχει ο αλλος μεγάλος παράγοντας των νεώτερων αλλαγών: ο καταναλωτισμός, ο οικονομικός παράγοντας.

Όσον αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις, λοιπόν, η υπερβολική επικοινωνία εικόνων, μηνυμάτων κ.λπ. εμποδίζει την πραγματική κοινωνία, όπως η φλυαρία εμποδίζει τον διάλογο. Η υπερβολική επικοινωνία γίνεται άλλοθι ώστε να μήν συμβεί η κοινωνία. Η διαφήμιση σήμερα είναι το κατ’ εξοχήν μοντέλο της επικοινωνίας. Η διαφήμιση είναι αυτή που μεταβάλλει τον άλλο άνθρωπο σε μέσο και καλλιεργεί τον ναρκισσισμό, διότι υποβάλλει την ιδέα ότι όλοι δικαιούμεθα όλα αυτά που η διαφήμιση προτείνει, δίνοντας μας αξία. Και έτσι γινόμαστε αυτό που έχουμε και όχι αυτό που είμαστε. Η αξία πλέον δεν βρίσκεται μέσα μας αλλά σ’ αυτό που θα αποκτήσουμε.

Η πραγματική σχέση, η ανθρώπινη σχέση απαιτεί πειθαρχία, γιατί είναι μια τέχνη. Απαιτεί μαθητεία, απαιτεί σεβασμό προς τον άλλο, επομένως όχι ρηχότητα. Να μπορώ να διακρίνω βαθύτερα από αυτό που φαίνεται και έτσι να μπορώ να κατανοώ τον άλλο. Η αληθινή συνάντηση των ανθρώπων κρύβει μια θεσπέσια έκπληξη, αυτό είναι το αληθινό νέο. Το πραγματικά νέο είναι η συνάντηση με τον άλλο, σε αντίθεση με την μανιακή αναζήτηση του καινούργιου. Άλλο το νέο, άλλο το καινούργιο. Η πραγματική συνάντηση των ανθρώπων φέρνει το νέο και μεταμορφώνει την επικοινωνία σε κοινωνία.