Μερικές σκέψεις για το άρθρο του Μ.Σουλιώτη περί Ελύτη και… Σαμαρά

Θεωρώ δεδομένο πως είναι γνωστή η ενόχληση της συντρόφου του Οδυσσέα Ελύτη για τη χρησιμοποίηση στίχων του σε προεκλογική διαφήμιση της Νέας Δημοκρατίας. Διάβασα, λοιπόν, στο florine@ τις σκέψεις του Μίμη Σουλιώτη επί τούτου και πιστεύω πως χρήζουν αντιλόγου. 

Αρχικά, με ξαφνιάζει η θέση του 

αρθρογράφου πως «τέτοια σφηνάκια αποβαίνουν ωφέλιμα για την ποίηση». Ξαφνιάζομαι, βλέπετε, που ένας άνθρωπος των τεχνών θεωρεί πως η ποίηση –πόσο μάλλον η ποίηση του Ελύτη- «χρειάζεται» τη Ν.Δ. Ξαφνιάζομαι που ένας άνθρωπος των τεχνών, προφανώς, χρειάζεται άμεσα ή έμμεσα τον… Αντώνη Σαμαρά (!) για να κατακλυσθεί από το ρίγος του «Το Άξιον Εστί» ή του «Τα Ρω του Έρωτα». Για μένα και για πολλούς άλλους, ωστόσο, η αισθητική ικανοποίηση, το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής  και η πνευματική αγαλλίαση είναι μάλλον ανεξάρτητα από το προεκλογικό σποτ της Ν.Δ.

Πριν όμως εξηγήσω τη δική μου θέση, θα ήθελα να σταθώ στο πρόσωπο της ίδιας της συντρόφου του Οδυσσέα Ελύτη. Το πρόσωπο αυτό, παρότι διαφωνώ (χωρίς να τη γνωρίζω) με τους ειρωνικούς χαρακτηρισμούς που της δόθηκαν, όντως δεν θα έπρεπε να «βγάλει» τα κάρβουνα από τη φωτιά. Δεν θα έπρεπε να είναι η μόνη, όπως μόνη δεν  θα έπρεπε να ήταν πριν κάμποσο καιρό και η Μυρσίνη Λοϊζου. Επειδή, ακριβώς, κληρονόμοι του ελυτικού έργου είναι οι απανταχού εραστές του, η «οργή των νεκρών» βρίσκει σε αυτούς τη ζώσα προσωποποίηση που τόσο ενοχλεί. Ως δημιουργός ο κύριος Σουλιώτης θα έπρεπε να γνωρίζει πως η καλλιτεχνική δημιουργία «ζει» στις ψυχές όσων καταλαμβάνει με την ομορφιά της. Ως εκ τούτου, στις ψυχές αυτών που οτιδήποτε και αν πιστεύουν, οπουδήποτε κι αν τοποθετούνται στο πολιτικό χάρτη, είναι τέτοια η αγάπη τους για τη Τέχνη που δεν την εκπορνεύουν στο πεζοδρόμιο της κομματικής ταμπέλας και φιλοδοξίας. Το μέρος, συνεπώς, που φωλιάζει η πολιτιστική κληρονομιά είναι η ψυχή, όχι τα σποτάκια. 

Συνεχίζοντας, παρατηρώ και επίσης εκπλήσσομαι με το λογικό σφάλμα-γιατί περί τέτοιου πρόκειται- που υποπίπτει ο κύριος Σουλιώτης, ήδη από την εκκίνηση του συλλογισμού του όταν ταυτίζει το πολιτικό γίγνεσθαι με το στενό κομματικό συμφέρον. Είναι προϊόν άγνοιας, αν όχι σκοπιμότητας, η ταύτιση των ιδεών με τους κομματικούς συσχετισμούς της προεκλογικής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, εν έτει 2012, είναι πρόδηλο πως σχεδόν πουθενά στις κυβερνητικές πολιτικές δεν υφίστανται ιδέες με την ρομαντική χροιά του όρου ούτε υγιής πολιτικοποίηση στα πλαίσια του «μαντριού», όπως χωρίς αιδώ παραδέχονται οι περιβόητοι ηγέτες. Και πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να υπάρξει ανιδιοτελής πολιτικοποίηση που να χωρά σε κομματικές γραμμές, πειθαρχίες, κωλοτούμπες και εξουσιαστικούς οργασμούς; Το πεδίο της ελεύθερης διαμόρφωσης του πολιτικού γίγνεσθαι βρίσκεται έξω από τα  εκάστοτε κοπάδια. Πλέον, το μαντρί όχι απλά δεν είναι δίπλα στις ιδέες, είναι απέναντι από αυτές. 

Σε επίπεδο, τώρα, προσωπικής δημιουργίας κατανοώ πλήρως την επιθυμία των διαφόρων καλλιτεχνών (όρθα αναφέρονται οι Μπρεχτ,Ρίτσος…) να θέσουν εαυτούς στον αγώνα της αρεσκείας τους. Ο «δημιουργός» δεν αναιρεί τον «άνθρωπο». Αλλά ας μην λησμονούμε δύο σημαντικές παραμέτρους. Πρώτον, ο ιδεαλισμός των προηγούμενων δεκαετιών έχει δώσει  τη θέση του στην ακατάσχετη εξουσιομανία, μην επιτρέποντας έτσι να συγκρίνουμε στάσεις που διαμορφώθηκαν σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια. Δεύτερον, πως στην περίπτωση του σποτ της Ν.Δ (και σε πολλές άλλες περιπτώσεις) τίθεται θέμα οικειοποίησης, στράτευσης χωρίς την ανάλογη συνειδητή αποδοχή από πλευράς δημιουργού. Φυσικά, αυτό σε καμία περίπτωση δεν στερεί το δικαίωμα του καθενός να εκφράζεται μέσα από την καλλιτεχνική  δημιουργία.  Αλλά άλλο μέσο έκφρασης, άλλο μέσο εμπορίου. Διαφέρει πολύ, λόγου χάρη, κάποιος φίλα προσκείμενος στις αριστερές ιδέες να «ζει» μέσα από το έργο του Τάσου Λειβαδίτη από το να χρησιμοποιήσει ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α το έργο του ποιητή για να εκμαιεύσει εντυπώσεις, αν όχι ψήφους. Εν κατακλείδι, η Τέχνη δεν διατίθεται για μονοκομματικές είτε πολυκομματικές προσπελάσεις, είναι α-κομματική και χωρίς να αποποιείται  διόλου το διαχρονικό ρόλο της συμμετοχής της στην κοινωνική πάλη.

Θα ήθελα, ακόμα, να αναφερθώ και στα σχετικά με την επικαιρότητα σχόλια του Μ. Σουλιώτη (επιστροφή στη δραχμή, εκλογές κ.λπ) αν και θεωρώ γενικώς τα προσωπικά σχόλια κάπως «φθηνά» επιχειρηματολογικά μέσα, ιδίως όταν δεν έχουν και καμία σχέση με την ουσία του θέματος. Αρχικά, δεν μπορώ να παραβλέψω την πλήρη απουσία τεκμηρίωσης στα σχετικά με την ακύρωση του μνημονίου. Έπειτα, αδυνατώ να κατανοήσω πως επικαλείται η «εγγύτητα» του Οδυσσέα Ελύτη με τον Αντώνη Σαμαρά, τη στιγμή που μερικές αράδες πριν καταγγέλλεται ο… σφετερισμός της εγγύτητας από τη σύντροφο του πρώτου. Πιο κριτήριο καθιστά περισσότερο κληρονόμο τον Αντώνη Σαμαρά; Ήταν, μήπως, εγγύτερος του Ελύτη και από την ίδια τη σύντροφό του; Τέλος, ο κ. Σουλιώτης αν και δεν διαπιστώνει, τουλάχιστον υπαινίσσεται πως μάλλον ο ποιητής θα στήριζε τον Αντώνη Σαμαρά εάν ζούσε ακόμα. Τολμώ πάντως να εκφράσω την περιέργειά μου για τον υπαινιγμό αυτό. Ο Οδυσσέας Ελύτης με το απαράμιλλο δημοκρατικό του ήθος-μην ξεχνάμε πως πέρασε την μαύρη επταετία- μάλλον δεν θα δεχόταν να «συστεγαστεί» για παράδειγμα με τον Μάκη Βορίδη , τον τέως ηγέτη της Ε.Π.ΕΝ, οργάνωσης ιδρυθείσας από τον έγκλειστο τότε Γεώργιο Παπαδόπουλο. Ούτε σαφώς με άλλα πολλά «μαργαριτάρια» που έμπασε στο κόμμα ο Α.Σαμαράς, όχι ότι ο ίδιος εξαιρείται. 

Τέλος, είμαστε μάλλον σε διαφορετικά σύμπαντα με τον κύριο Σουλιώτη αν όντως πιστεύει πως η χρησιμοποίηση των ελυτικών στίχων αποσκοπεί αποκλειστικά στον αισθητικό εμπλουτισμό της διαφήμισης της Ν.Δ. Στο δικό μου σύμπαν, ο λόγος ύπαρξης των προεκλογικών σποτ είναι η αλίευση ψήφων, η καλώς ή κακώς εννοούμενη προπαγάνδα. Θα μπορούσα να περιγράψω πως και γιατί τα κίνητρα των κομματικών αρχηγών είναι πρωτίστως ψηφοθηρικά αλλά θα έπρεπε αφενός να γράψω άλλα τόσα και να κουράσω (ακόμα πιο πολύ!) και αφετέρου το θεωρώ λίγο-πολύ δεδομένο. Εντούτοις, για οποιοδήποτε σχόλιο/κουβέντα το mail μου είναι στη διάθεση του florine@.

Α.Σ