Η εποχή των κυνηγών

Κατά το Z. Bauman, η προνεωτερική στάση προς τον κόσμο ήταν αυτή του θηροφύλακα. Οι άνθρωποι πίστευαν στη διαφύλαξη της «φυσικής ισορροπίας» και στην αναπαραγωγή του κόσμου, εκτός αν οι αλλαγές είχαν θεϊκή προέλευση.

Η αβεβαιότητα, που σημαίνει φόβος, έκανε τον 

άνθρωπο να ονειρευτεί έναν κανονικό, προβλέψιμο κόσμο, χωρίς τα χτυπήματα της μοίρας. Στα όνειρα αυτά και στον Thomas More αποδίδεται ο όρος ουτοπία. Η ουτοπία αποτελεί την αρχή όλης της προόδου και την απόπειρα για έναν καλύτερο κόσμο. Η νεωτερική στάση που γέννησε την ουτοπία είναι, κατά το Z. Bauman, αυτή του κηπουρού. Ο κηπουρός, χωρίς τη συνεχή προσοχή και προσπάθεια, θεωρεί δεδομένο ότι δεν θα υπάρξει καθόλου τάξη στον κόσμο. Είναι ενθουσιώδης και δεξιοτέχνης κατασκευαστής ουτοπιών.

Σήμερα η στάση του κηπουρού δίνει τη θέση της σε αυτή του κυνηγού. Σ’ ένα κόσμο, όπου κατοικούν κυρίως κυνηγοί, υπάρχει μηδαμινός χώρος για ουτοπικούς στοχασμούς και κυριαρχεί το όνειρο της ατομικής επιβίωσης.

Σε αντίθεση με τις ουτοπίες της νεωτερικής εποχής, η στάση των κυνηγών δεν προσφέρει νόημα στη ζωή και ευκαιρίες για στοχασμό.

Στην πατρίδα μας, εδώ και χρόνια, κυριάρχησε η στάση του κυνηγού με αποτέλεσμα να παραμεριστεί το «κοινό καλό», με συνέπειες που βιώνει και θα βιώνει για πολλά χρόνια η κοινωνία μας. Η ικανοποίηση, με κάθε μέσο, των συνεχώς εξελισσόμενων αναγκών μάς οδήγησε στην υπερβολή, που είχε ως συνέπειες το δανεισμό, την εξάρτηση, την ανυποληψία, τη διαφθορά, την παρακμή.

Η χώρα μας βρίσκεται σε σημείο διακλάδωσης και η αλλαγή πορείας της είναι επιβεβλημένη, λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή της κατάσταση και το διαμορφούμενο διεθνές περιβάλλον. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης, τα έθνη έχασαν την επιρροή τους στην εξέλιξη των πραγμάτων και όλα τα προβλήματα υπόκεινται σε περιορισμούς πλανητικού χαρακτήρα.

Η εσωτερική κατάσταση παρακμής μπορεί να αντιμετωπιστεί με την υιοθέτηση της στάσης του κηπουρού. Οι κηπουροί ξεριζώνουν τα ζιζάνια που καταστρέφουν τα παραγωγικά στοιχεία και δημιουργούν περιβάλλον ευφορίας. Η παρουσία των ζιζανίων δεν ταιριάζει στη συνολική αρμονία και δυναμώνουν από την αδιαφορία, αδυνατίζοντας ή και καταπνίγοντας τους συντελεστές της δημιουργίας. Είναι ίσως εύκολο να αναφερθεί το πλήθος των ανθρώπινων ζιζανίων που ευδοκιμούν στη χώρα μας, αλλά δύσκολο να αναφερθούν οι κατάλληλοι για την απενεργοποίησή τους κηπουροί. Η πρώτη λοιπόν ενέργεια της κρατικής μας οντότητας είναι να εκπαιδεύσει και να εξοπλίσει κηπουρούς για να αντιμετωπίσουν τα ζιζάνια. Μια ενέργεια που θα τονώσει το περιβάλλον της ευ-τοπίας.

Όσον αφορά στο εξωτερικό περιβάλλον, τα πράγματα είναι δύσκολα και απαιτούν γνώση, διπλωματία, συμμαχίες, αξιοπιστία, εθνική ενότητα,…

Το έλλειμμα σε κάποιον από τους παραπάνω παράγοντες δημιουργεί προβλήματα και μάλιστα μη αναστρέψιμα. Οι πολιτικά ισχυροί και οι οικονομικοί παράγοντες δεν συγχωρούν και μάλιστα αντιμετωπίζουν τις δυστροπίες με παραδειγματικό τρόπο και  γίνονται απίστευτα σκληροί. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι αν θα χάσουμε την αξιοπρέπεια και την ανεξαρτησία μας.

Η απάντηση είναι απλή. Αυτά τα έχουμε ήδη καταναλώσει τότε που σπαταλούσαμε και δανειζόμαστε χωρίς μέτρο. Τώρα είναι ο καιρός του λογαριασμού. Θα πληρώσουμε.

Το επιχείρημα κάποιων ότι τότε κυβερνούσαν άλλοι δεν μας απαλλάσσει, γιατί με καμιά δικαιολογία δεν καταλύεται η συνέχεια του κράτους και οι υποχρεώσεις του.

Για να αντιμετωπιστεί η κρίση στη χώρα μας είναι επιτακτική ανάγκη: α) να γίνουν κοινός τόπος των πολιτικών προγραμμάτων των κομμάτων οι αλλαγές που θα οδηγήσουν σε ένα κράτος αποτελεσματικό, αξιόπιστο, δίκαιο, δημοκρατικό, β) να υιοθετηθεί κώδικας δεοντολογίας για τον τρόπο υπεράσπισης των εθνικών μας συμφερόντων  και γ) η στάση του κηπουρού να γίνει πρότυπο αναφοράς που πρέπει να υιοθετηθεί και να διαχυθεί σε όλη την κοινωνία.

Μια τέτοια προοπτική μπορεί ν’ αλλάξει την πορεία της χώρας στην εσωτερική της λειτουργία και στη διεθνή της διαπραγμάτευση χωρίς να διακυβεύονται λύσεις των προβλημάτων της από  άστοχες λεκτικές ασκήσεις… 

Χρήστος Β. Μασσαλάς

Καθηγητής

π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Πηγή: Το Βήμα