Πωλείται πίστη

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ένας φίλος ζητάει το αυτοκίνητό σας για λίγες ημέρες με τη συμφωνία να το επιστρέψει με γεμάτο δοχείο βενζίνης. Εσείς συμφωνείτε με την πρόταση και το παραδίδετε. Ο δανειολήπτης χρειάζεται το μέσον και αναλαμβάνει ένα κόστος για την απόκτησή του. Ο δανειοδότης έχει δύο λόγους 

να εγκρίνει τη συμφωνία: πρώτον να μη χρειάζεται το όχημα (πιθανώς γιατί έχει ένα δεύτερο) και δεύτερον να εμπιστευτεί το δανειολήπτη ότι θα το επιστρέψει με βάση τη συμφωνία. Η Πίστη του δανειστή προς τον δανειολήπτη αποτελεί το θεμέλιο κάθε συναλλαγής που δεν εκτελείται στιγμιαία. Αν είχατε ενδοιασμούς για τη φερεγγυότητα του φίλου σας, είτε δεν θα το ρισκάρατε είτε θα απαιτούσατε εγγυήσεις. Το αντάλλαγμα για αυτό το ρίσκο είναι κάποιο κέρδος ή, με άλλα λόγια, ο δανειστής πουλάει την Πίστη του στον δανειζόμενο.

Δανεισμός έναντι χρηματικής αμοιβής μπορεί να υπάρξει για κάθε υλικό αγαθό. Εξαιρούνται λόγω της φύσης τους τα άυλα αγαθά και οι υπηρεσίες. Ιδιαίτερη μορφή είναι ο δανεισμός χρήματος, που λέγεται χρηματική Πίστη και στον οποίο το ίδιο το κεφάλαιο γεννά τον εαυτό του με τη μορφή τόκου. Παραδείγματα χρηματοπιστωτικών πράξεων είναι η κατάθεση σε και ο δανεισμός από τράπεζα και τα προϊόντα σταθερού κέρδους (πχ. ομόλογα). Η σύγχρονη Πίστη εμφανίστηκε κατά τον 16ο αιώνα και έκτοτε το ρόλο του δανειστή και οφειλέτη διαδραματίζει κάθε οικονομική οντότητα, πολίτες, εταιρείες και έθνη, σε ένα πυκνό δίκτυο συμφωνιών. Αυτές παραδοσιακά θεωρούνται ιερές και όταν αθετούνται (χρεωκοπία) το γεγονός καταδικάζεται έντονα και ακολουθείται από σοβαρές συνέπειες για τον οφειλέτη. Με τον τρόπο αυτό συντηρείται το επίπεδο της Πίστης, ώστε να συνεχίζεται η δανειοδοτική δραστηριότητα. Μερικές φορές, με διάφορους παράτυπους χρονικούς χειρισμούς της συμφωνίας, αυτή παρατατείνεται με αποτέλεσμα οι τόκοι να αυξάνονται δυσανάλογα, πράξη που είναι γνωστή ως τοκογλυφία.

Ιδιαίτερη σημασία έχει ο δανεισμός ιδιωτικών εταιρειών και συγκεκριμένα τραπεζών σε κράτη με τοκογλυφικούς όρους, καθώς επιτρέπει την ανεξάντλητη εκμετάλλευση κάθε πλουτοπαραγωγικού μέσου του έθνους και κατ' επέκταση της ιδιωτικής περιουσίας των πολιτών με υποδούλωση των ίδιων. Μετά την κατάλυση των αποικειοκρατιών πριν από περίπου 200 χρόνια, ο ανεπτυγμένος κόσμος χρησιμοποίησε τον υπέρογκο δανεισμό για να διατηρήσει τον έλεγχο πάνω στον αναπτυσσόμενο (Λατινική Αμερική και Ασία) και τον υπανάπτυκτο (Αφρική). Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, η πλεονεξία των κεφαλαιούχων έχει επιτεθεί εναντίον και του ανεπτυγμένου κόσμου, όπου παρατηρούνται πρωτοφανή για αυτόν φαινόμενα. Ενώ η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει την άνετη διαβίωση σχεδόν όλων των κατοίκων του πλανήτη, παντού επικρατεί η σχετική ανέχεια, η κακή ποιότητα ζωής και η ανθρώπινη δυστυχία. Δυστυχώς σε κάθε δανειακή σύμβαση δίπλα στις υπογραφές των συμβεβλημένων μερών, αναφέρεται και η φράση του Μένανδρου: «Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιεί».