Το φάντασμα της μάζας

Marja-Leena Rathje,1990

Γράφει η Φοίβη
Πάντα μου άρεσε ο συγγραφέας Λέο Μπουσκάλια και στη συνέχεια παραθέτω μια ιστορία που έλεγε συχνά στους φίλους του –το αναφέρει σε κάποιο βιβλίο του – και  η οποία περιγράφει απόλυτα αυτό που προσπαθώ να σας μεταδώσω.

Τα ζώα μια μέρα συγκεντρώθηκαν
στο δάσος και αποφάσισαν να ανοίξουν ένα σχολείο. Ήταν ένας λαγός, ένα πουλί, ένας σκίουρος, ένα ψάρι και ένα χέλι, και ίδρυσαν το υπουργείο Παιδείας. Ο λαγός επέμενε να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα σπουδών το τρέξιμο. Το πουλί επέμεινε να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα σπουδών το πέταγμα. Το ψάρι επέμεινε να συμπεριληφθεί το κολύμπι και ο σκίουρος το σκαρφάλωμα στα δέντρα. Συγκέντρωσαν όλες αυτές τις προτάσεις και συνέταξαν έναν Οδηγό Σπουδών. Μετά επέμειναν όλα τα ζώα να δηλώνουν όλα τα μαθήματα του προγράμματος. Αν και ο λαγός πήρε 10 στο τρέξιμο, το σκαρφάλωμα στα δέντρα ήταν μεγάλο πρόβλημα γι’αυτόν. Έπεφτε συνεχώς κάτω με την πλάτη. Πολύ σύντομα, έπαθε κάτι σαν εγκεφαλική βλάβη και δεν μπορούσε πια να τρέχει. Διαπίστωσε ότι αντί για 10, έπαιρνε 6 στο τρέξιμο και φυσικά, πάντα έπαιρνε 3 στο σκαρφάλωμα στα δέντρα. Το πουλί ήταν πανέμορφο όταν πετούσε, αλλά όταν έπρεπε να σκάψει λαγούμια στο χώμα, δεν τα κατάφερνε και τόσο καλά. Συνέχεια έσπαγε το ράμφος και τα φτερά του. Πολύ σύντομα, έπαιρνε 6 στο πέταγμα και 3 στο σκάψιμο και περνούσε δύσκολες ώρες στο σκαρφάλωμα στα δέντρα. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας: ο αριστούχος της τάξης ήταν ένα διανοητικώς καθυστερημένο χέλι το οποίο ήταν μέτριο σε όλα. Όμως, όλοι οι δάσκαλοι ήταν χαρούμενοι, επειδή όλοι οι μαθητές δήλωναν όλα τα μαθήματα, και αυτό αποκαλούσαν διεπιστημονική εκπαίδευση.

Ο Λέο Μπουσκάλια στα βιβλία του μας ανήγγειλε ότι αν οι μάζες μπορούσαν να αναγνωρίσουν την αιτία για τις συμφορές τους, θα έβγαιναν από την κατάσταση σκλαβιάς που ζουν. Αλλά αυτό είναι αδύνατο. Μονάχα το άτομο μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτή την επίγνωση. Το πλήθος φοβάται ο,τιδήποτε είναι πρωτοφανές και άγνωστο. Το πλήθος δεν μπορεί να ονειρευτεί.  Όταν ένας  πολιτισμός δεν ξέρει πια να αφουγκράζεται το ‘όνειρο’ που τον δημιούργησε, η φωνή των φωτεισμένων του ανθρώπων παρακμάζει. Η απουσία τους προαναγγέλλει την πτώση της στάθμης της διανοητικής καλλιέργειας και του πολιτισμού και συμπίπτει με στιγμές συλλογικής παραφροσύνης, ικανής να καταστρέψει όλα όσα επιτεύχθηκαν στη διάρκεια των αιώνων από τους ποιητές του ποιείν. Η μάζα είναι ένα φάντασμα, ένας μηχανισμός που επηρεάζεται από ο,τιδήποτε. Δεν έχει πίστη, δεν έχει δική της θέληση...δεν  μπορεί να δημιουργήσει. Μόνο η ακεραιότητα, όποιος κατέχει μια θέληση, μπορεί να ονειρεύεται και να υλοποιεί το αδύνατο.