Τρεις άγιες προτροπές

Σάββατο Β΄ εβδομάδος, Μθ 7,1-8

Ο Κύριος στο ανάγνωσμα κάνει λόγο για τρία πράγματα·

α) Να μην κατακρίνουμε τους άλλους,

β) Να προσέχουμε σε ποιους μιλάμε για τα άγια της πίστεως, και

γ)Τα αιτήματά μας προς το Θεό να είναι επίμονα. Ας τα δούμε με τη σειρά.

Μην κρίνετε, λέει, για να μην κριθείτε. Με την αυστηρότητα που κρίνετε τους άλλους, με την ίδια θα κριθείτε κι εσείς από το Θεό. Και με το μέτρο που τους μετράτε, θα μετρηθείτε (1-2).

Με ελάχιστες λέξεις είπε κάτι πολύ σπουδαίο. Εύκολο στην κατανόηση, δύσκολο στην πράξη. Να μην κατακρίνουμε τους άλλους, για να μην κατακριθούμε κι εμείς από το Θεό. Συνήθως κατακρίνουμε τους άλλους χωρίς αγάπη γνώση και αφορμή. Λησμονούμε ότι την κρίση ο Θεός την ανέθεσε στο Γιο του, διότι ως άνθρωπος αγαπά τον άνθρωπο, και ως καρδιογνώστης Θεός τον γνωρίζει καλά. Και θα τον κρίνει δίκαια. Γι’ αυτό είναι ανάγκη  ν’ αποδώσει αυτός δικαιοσύνη στον κάθε άνθρωπο.

Και ο Ιωάννης Χρυσόστομος τονίζει ότι απαραίτητο στοιχείο του να κρίνει κανείς είναι η αγάπη. Να μην πω, ρωτάει ρητορικά, ότι είναι κακό ή πορνεία; Να μη διορθώσω τον ασελγαίνοντα; Διόρθωσέ τον, απαντά ο ίδιος, αλλ’ όχι σαν εχθρός του που ζητάει την τιμωρία του, αλλά σαν γιατρός που κατασκευάζει φάρμακα. Δεν λέει ο Χριστός· Μη σταματήσεις κάποιον από του να αμαρτάνει, αλλά μην τον καταδικάζεις άσπλαχνα.

Άλλο έλεγχος λοιπόν κι άλλο κατάκριση. Ο έλεγχος γίνεται από αγάπη και συνήθως φέρνει καλό αποτέλεσμα. Η κατάκριση γίνεται από περιφρόνηση και δημιουργεί αντιδράσεις. Κι ο απόστολος Παύλος συνιστά στον Τιμόθεο· Έλεγξον επιτίμησον. Και στον Τίτο· Έλεγχε αυτούς αποτόμως. Αλλ’ εννοεί ν’ ασκούν  τον έλεγχο με αγάπη και μετριοπάθεια. Διότι η σιωπή είναι δικαιολόγηση και ενθάρρυνση του κακού.

Όταν κανείς κρίνοντας τον άλλο λεπτολογεί και ακριβολογεί, θα πρέπει να έχει υπ’ όψη του ότι με το ίδιο μέτρο, δηλαδή αυστηρότητα λεπτολογία και ακρίβεια, θα κριθεί και αυτός από το Θεό. Και συνεχίζει ο Κύριος.

Εξάλλου γιατί βλέπεις το αχυράκι στο μάτι του αδερφού σου, και το δοκάρι που είναι μέσα  στο μάτι σου δεν το νοιώθεις; ή πώς θα πεις στον αδερφό σου, Άφησέ με να βγάλω το αχυράκι από το μάτι σου, τη στιγμή που το δοκάρι υπάρχει στο δικό σου μάτι; Υποκριτά, βγάλε πρώτα το δοκάρι από το μάτι σου, και τότε θα διακρίνεις το αχυράκι στο μάτι του αδερφού σου, για να το βγάλεις (3-5).

Σαν αχυράκι εννοεί τα μικρά αμαρτήματα. Σα δοκάρι, χοντρό και μακρύ ξύλο που χρησιμοποιείται για τη στέγαση των σπιτιών, εννοεί τα μεγάλα και κραυγαλέα αμαρτήματα. Η δοκός χρησιμοποιήθηκε επιτυχέστατα εδώ από τον μάστορα (τέκτονα) Κύριο με κάποια λαϊκή έννοια υπερβολής, για να φανεί η διαφορά των μικρών και των πολύ μεγάλων αμαρτημάτων.

Λογικότερο είναι ένας που έχει μικρότερα αμαρτήματα να ελέγξει το συνάνθρωπό του που έχει μεγάλα αμαρτήματα, ενώ είναι παράλογο, αυτός  που έχει πολύ μεγάλα αμαρτήματα να ελέγχει αυτόν που έχει μικρά αμαρτήματα. Αυτό το δεύτερο πια αν δεν είναι υποκρισία. Ο Κύριος αφήνει ο νους των ακροατών του να τρέξει στους φαρισαίους, που ενώ ήταν κατάφορτοι από αμαρτήματα μεγάλα και ηχηρά, εν τούτοις έκαναν το δάσκαλο και τον ελεγκτή στους απλούς ανθρώπους.

Πολύ σωστά επισημαίνει ο Ιωάννης χρυσόστομος· Αν το κάνεις αυτό από πραγματικό ενδιαφέρον, δείξε πρώτα ενδιαφέρον  για τον εαυτό σου, για τα δικά σου μεγάλα αμαρτήματα. Αλλ’ εάν καταφρονείς τον ίδιο τον εαυτό του και δεν ενδιαφέρεσαι, τότε είναι φανερό ότι και τον αδερφό σου δεν τον κρίνεις από ενδιαφέρον για τα μικρά αμαρτήματά του, αλλά διότι θέλεις να τον ξεφτελίσεις. Ο Κύριος δεν απαγορεύει τον έλεγχο ή τη διόρθωση, αλλά δεν θέλει να δείχνουμε αμέλεια ή ανοχή στα δικά μας αμαρτήματα, και να πηδάμε στ’ αμαρτήματα των άλλων. Τετραγωνική λογική. Βαθειά ενδοσκόπηση. Αφαίρεση της μάσκας.

Να μη δίνετε το άγιο στα σκυλιά, προσθέτει ο Κύριος, και να μη ρίχνετε τα μαργαριτάρια σας μπροστά στους χοίρους, για να μην τα τσαλαπατήσουν με τα πόδια τους και γυρίσουν πίσω και σας κομματιάσουν (6).

Ως άγιον και μαργαρίτας εννοεί την πίστη. Ως κύνας και χοίρους εννοεί τους αθεράπευτα ασεβείς και ακάθαρτους, αυτούς που δεν υπάρχει ελπίδα ν’ αλλάξουν. Και τα μεν ζώα είναι αυτά που είναι από ένστικτο, ενώ οι άνθρωποι φτάνουν στο επίπεδο των ζώων με γνώση και συνείδηση. Σ’ αυτούς δεν ανοίγουμε συζήτηση για την πίστη και την αγιότητα. Διότι δεν θα συγκινηθούν, δεν θα φιλοτιμηθούν. Κι αν πάρουν κάτι, πολύ σύντομα θα το πατήσουν με τη βρόμικη και διεστραμμένη ζωή τους. Επί πλέον θα ερεθισθούν και θα μεταβληθούν σε αιρετικούς ή διώκτες της πίστεως. Και θα προκύψει μεγαλύτερο κακό.

Αιτείτε και θα σας δοθεί, ζητείτε και θα βρείτε, χτυπάτε την πόρτα και θα σας ανοιχτεί (7-8).

Το ίδιο λέει πάλι ο Κύριος και με τα τρία ρήματα (αιτείτε, ζητείτε, κρούετε). Απλώς με την επανάληψη αυξάνει την έμφαση. Αν επιμένεις σε ανθρώπους, συνήθως τους εξοργίζεις. Αν επιμένεις στο Θεό, στο τέλος κερδίζεις. Παράδειγμα επιμονής η Χαναναία. Η επιμονή της νίκησε. Ενώ στην αρχή ο Χριστός προσποιήθηκε ότι δεν έχει διάθεση να τη βοηθήσει, αυτή με την επιμονή της και την ταπεινοφροσύνη της τον έκανε τελικά να τον βραβεύσει, λέγοντας· Γυναίκα, είναι μεγάλη η πίστη σου, ας γίνει όπως θέλεις. Και θεραπεύθηκε η κόρη της την ίδια  ώρα.

Από τον ευαγγελιστή Λουκά διασώζεται ένα παράδειγμα του Κυρίου, με το οποίο λίγο ή πολύ εισηγείται να ζητούμε από το Θεό μέχρι αναιδείας. Σύμφωνα με το παράδειγμα, πήγε φίλος προς φίλον τη νύχτα και του ζητούσε τρία ψωμιά, διότι εκτάκτως, είπε, του ήρθε επισκέπτης· και ενώ εκείνος στην αρχή ενωχλήθηκε, διότι κοιμόταν με τα παιδιά του, στο τέλος σηκώθηκε και του έδωσε ό,τι του ζητούσε. Γιατί; Για την επιμονή του που άγγιξε τα όρια της αναίδειας.

Τα τρία θέματα φαίνονται ανεξάρτητα και άσχετα μεταξύ τους. Κι όμως για τον Ιωάννη χρυσόστομο έχουν στενή ενότητα. Επειδή, λέει, ο Κύριος παρότρυνε τους ακροατάς του να διορθώνουν τους άλλους, διακρίνοντας ποιοι είναι πονηροί (φαρισαίοι) και ποιοι όχι, και ποιοι είναι σκυλιά και ποιοι όχι, κι επειδή είναι μεγάλη η αδιαφάνεια μέσα στον άνθρωπο, προσθέτει και την κορωνίδα της ευκολίας, τη βοήθεια από το Θεό με την επίμονη προσευχή.

Αθανάσιος Γ. Σιαμάκης, αρχιμανδρίτης