Τα Κλειστά και Ανοικτά Μυαλά

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Κατά την ανάλυση και επεξεργασία πληροφοριών με σκοπό την επίλυση προβλημάτων διακρίνονται δύο ειδών προσεγγίσεις: η λογική και η αντανακλαστική. Η πρώτη βασίζεται στη συμπερασματολoγική ιδιότητα του ανθρώπινου πνεύματος και

διακρίνεται για την ευρετικότητα, την απόκλιση και την απόδοσή της, ενώ η δεύτερη εφαρμόζει ριζωμένες και απλές μεθόδους του παρελθόντος που επιχειρούν μια γρήγορη αλλά κακής ποιότητας προσέγγιση. Ενα παράδειγμα αποτελεί η τρέχουσα οικονομική κρίση, στην οποία οι άνθρωποι με αποκλίνουσα σκέψη προτείνουν βιώσιμες και λογικές λύσεις, ενώ οι υπόλοιποι επιμένουν στην τακτική των περασμένων δεκαετιών η οποία γέννησε την ίδια την κρίση. Το αίτιο που οδηγεί στις καταστάσεις αυτές είναι αντίστοιχα η ύπαρξη και η έλλειψη γενικής παιδείας.

Από τους δύο τρόπους σκέψης επικρατεί δυστυχώς ο χαμηλής ποιότητας. Στην πολιτική, την οικονομία ακόμα και στην πανεπιστημιακή κοινότητα παρατηρείται να προωθούνται και να επιβραβεύονται συγκλίνουσες ιδέες ανθρώπων χωρίς πνευματικό ανάστημα. Μάλιστα, όσο πιο βραχυπρόθεσμος είναι ο σκοπός κάποιου και αντανακλαστικοί οι μέθοδοι επίτευξής του, σε τόσο μεγαλύτερη βαθμίδα ανέρχεται αυτός, τις δε υψηλές θέσεις κατέχουν οι λεγόμενοι "ταγμένοι στο σύστημα". Οι τελευταίοι απορρίπτουν οποιοδήποτε διάλογο καθώς δεν έχουν επιχείρημα υποστήριξης και γνωρίζουν ότι είναι εξαρχής άκυροι. Αποδέχονται μόνον όσους διαθέτουν και ενισχύουν την ίδια νοοτροπία και προσπαθούν ενεργητικά να αποφύγουν κάθε γνώση και λογική. Από την άλλη πλευρά οι αποκλίνουσες προσωπικότητες βιώνουν την ανάγκη ως ηθική υποχρέωση να εκφράσουν τη γνώμη τους, όποια κι αν είναι αυτή και να τη θέσουν σε ανοικτό διάλογο με σκοπό την εξεύρεση λύσεων και την ενίσχυση γόνιμων φαινομένων. Χωρίς όμως τη συμμετοχή όλων, χωρίς τη συλλογική συνύπαρξη και δράση δεν επιφέρεται ουσιαστικό αποτέλεσμα, αλλά παραμένουμε στον στείρο "διάλογο για το διάλογο". Η συνεργασία πρέπει να προέλθει από την πλευρά των σκεπτόμενων ανθρώπων οι οποίοι φέρουν και την ευθύνη του εγχειρήματος, καθώς ο απαίδευτος είναι και ανεύθυνος: επιβάλλεται να λάβουν μέριμνα ώστε να προσεγγίσουν και όσους δεν διαθέτουν ανοικτό μυαλό. Οφείλουν να αναγνωρίσουν ότι η αδυναμία των τελευταίων για συζήτηση οφείλεται στην έλλειψη παιδείας και προσωρινά  να "πέσουν" στο επίπεδό τους με σκοπό να κινητοποιήσουν το ληθαργικό πνεύμα τους. Κάθε άνθρωπος κρύβει ένα φως μέσα του που απαιτεί απλά την απομάκρυνση των εμποδίων για να επιβληθεί επί του σκότους και συνήθως μία άμεση πνευματική επαφή με έναν φωτισμένο άνθρωπο αρκεί για να αρχίσει αυτή η απελευθέρωση. Με άλλα λόγια οι "κολλημένοι" άνθρωποι πρέπει να θεωρηθούν ως παιδιά ή άτομα με νοητικό έλλειμμα και όχι να απαιτούμε εξαρχής από αυτούς πνευματική εγρήγορση.

Με λογική, ελεγχόμενη και γόνιμη προσέγγιση τα προβλήματα της σημερινής και όλων των εποχών είναι εύκολο να επιλυθούν ή τουλάχιστον να περιοριστούν σε ανεκτά επίπεδα. Απαιτούν όμως καθολική συμμετοχή και συστράτευση την οποία μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας αποφεύγει και τορπιλίζει.