Ο ελεύθερος χρόνος στις μέρες του χειμώνα

Χιονισμένη Φλώρινα

(Φωτογραφία Ι. Γραζιώτη, δεκαετία 1950)

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης     

Ο χειμώνας, με τα κρύα, το χιόνι και τον μουντό καιρό, μόνο καλή διάθεση δεν φέρνει. Όλοι ψάχνουν κάτι που να τους αρέσει. Να ασχοληθούν με αυτό και να περάσει ευχάριστα η ώρα τους. Τα τελευταία χρόνια έχομε αποκτήσει πολλά, χάρη στην τεχνολογία. Το ραδιόφωνο, τα στερεοφωνικά, η τηλεόραση και οι υπολογιστές γεμίζουν τις άδειες ώρες μας. Πολλές φορές όμως, παρόλη την τεχνική βοήθεια, οι ώρες μας είναι

κούφιες και άδειες. Γιατί; Νομίζω επειδή δεν διαβάζομε πολύ, αλλά και δεν υπάρχει επαρκής ζωντανή επικοινωνία.

Αν πάρουμε τα πράγματα με την σειρά και ακολουθήσουμε την εξέλιξη στην Φλώρινα, από τις αρχές του 20^ου αιώνα, τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχε μοναξιά. Οι οικογένειες ήταν πολυμελείς. Μαζί με το ανδρόγυνό και τα παιδιά, που ήταν περισσότερα από τέσσερα, έμεναν μαζί τους και ο παππούς και η γιαγιά, και καμιά φορά και καμιά ανύπανδρη θεία. Σε ένα σπίτι μια οικογένεια με περισσότερα από δέκα μέλη. Όλοι είχαν παρέα και όλοι είχαν κάτι να πούνε. Ο παππούς που σύχναζε στο καφενείο, έφερνε τα νέα του καφενείου, ο πατέρας τα νέα της αγοράς, οι γυναίκες που σκορπούσαν στα γειτονικά σπίτια για καφέ, έφερναν τα νέα της γειτονιάς, και τα παιδιά τα νέα του σχολείου. Όλοι είχαν κάτι να πούνε και να συζητήσουν. Έτσι ευχάριστα περνούσαν τις ώρες τους και δεν αισθανόταν ανία από την κλειστή ζωή του χειμώνα. Η οικογένεια ήταν μια μικρή κοινωνία, που ήταν μέσα σε μια μεγαλύτερη κοινωνία, την γειτονιά, και ο κύκλος τους έκλεινε στα όρια της πόλης. Πιο πέρα, το τι συνέβαινε, δεν τους ενδιέφερε. Ο κόσμος όλος ήταν η οικογένειά τους, η γειτονιά και η πόλη.

Μετά το 1912, επικράτησε η τάση για μόρφωση, καθώς άρχισε να λειτουργεί γυμνάσιο στην πόλη μας, και αργότερα το διδασκαλείο. Οι νέοι διάβαζαν λογοτεχνικά βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Ταυτόχρονα πολλοί μαθαίνουν μουσική στον σύλλογο «Ορφεύς». Τα πρώτα πιάνα βρήκαν την θέση τους στα εύπορα σπίτια, αλλά και τα βιολιά, οι κιθάρες και τα μαντολίνα. Οι νέοι που είχαν φοιτήσει στο γυμνάσιο, μορφωμένοι πια, σχημάτισαν μια ομάδα διανόησης, που έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης μας. Όλα αυτά συνδυάστηκαν και με την οικονομική άνοδο και τον σχηματισμό μια εύρωστης μεσαίας τάξης, μιας τάξης ελεύθερων επαγγελματιών και υπαλλήλων, που κατοικούσαν στο κέντρο της πόλης και έκαναν την Φλώρινα να ακτινοβολεί.

Την περίοδο του Μεσοπολέμου έκανε την εμφάνισή του το ραδιόφωνο και το γραμμόφωνο. Λιγοστά ραδιόφωνα, που μπορούσε κάνεις να ακούσει μουσική από ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς, με πολλά όμως παράσιτα. Τα γραμμόφωνο ή φωνόγραφος με τους μεγάλους δίσκους, ένας δίσκος με δυο τραγούδια, ήταν και αυτό πανάκριβο και για λίγους. Όμως και το ραδιόφωνο και το γραμμόφωνο, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο, καθώς μάζευαν τις παρέες στα σπίτια για να απολαύσουν μουσική ή τα αγαπημένα τους τραγούδια, να χορέψουν και να χαρούν τα επιτεύγματα της τεχνολογίας της εποχής τους.

Η σχολική μόρφωση άνοιξε νέους ορίζοντες στους Φλωρινιώτες. Οι εφημερίδες για τους άνδρες και τα λαϊκά περιοδικά για τις γυναίκες πρόσφεραν απολαυστικό διάβασμα και θέματα για συζήτηση. Άρχισαν να μαθαίνουν νέα από όλη την Ελλάδα, αλλά και από τον κόσμο. Τα λαϊκά περιοδικά όμως, όπως ο «Θησαυρός», το «Ρομάντζο» και άλλα, έγιναν πολύ αγαπητά από όλους. Ερωτικά μυθιστορήματα, γελοιογραφίες, μόδα, υγιεινή και συνταγές, τα έβρισκε κανείς στα λαϊκά περιοδικά, με αποτέλεσμα τα θέματα συζητήσεων στο σπίτι και στην γειτονιά να αλλάξουν και να ξεφύγουν από τα απλά κουτσομπολιά.  Οι νοικοκυρές μετά το μεσημεριανό συμμάζεμα, ξάπλωναν στο ντιβάνι της κουζίνας και δεν χόρταιναν να διαβάζουν το Ρομάντζο, μέχρι την ώρα του καφέ. Είχαν πολλά να αφηγηθούν, από αυτά που είχαν διαβάσει. Για τις ιστορίες αγάπης και έρωτα, που με μεγάλη προσοχή και ενδιαφέρον άκουγαν οι άλλες γυναίκες. Όλες μαζί συζητούσαν και συμπλήρωναν, κατέκριναν και επευφημούσαν τα πρόσωπα, με τέτοιο πάθος, σαν να ζούσαν οι ίδιες το μυθιστόρημα. Ήταν η εποχή του λαϊκού περιοδικού που είχε μαγέψει άνδρες και γυναίκες.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, άρχισε να εκπέμπει ο στρατιωτικός ραδιοφωνικός σταθμός Φλωρίνης. Τότε άρχισαν «οι μέρες ραδιοφώνου» για τους Φλωρινιώτες. Ο ραδιοφωνικός σταθμός είχε μεγάλη ακροαματικότητα, επειδή τα προγράμματα του ήταν εξαιρετικά. Εκτός από τα τραγούδια και τις τοπικές ειδήσεις, άκουγαν το «θέατρο της δευτέρας», με σοβαρά έργα, αλλά και τα λαϊκά ραδιοφωνικά σήριαλ.  

Από το 1970 και μετά η τηλεόραση επικράτησε με τα κρατικά της κανάλια και αργότερα με τα ιδιωτικά. Στην συνέχεια μπήκαν στα σπίτια μας οι υπολογιστές και το διαδίκτυο και φτάσαμε στην σημερινή πραγματικότητα.

Ο χειμώνας στην Φλώρινα είναι η πιο δύσκολη εποχή. Σε κλείνει στο σπίτι. Οι Φλωρινιώτες όμως έβρισκαν διέξοδο και απολάμβαναν την θαλπωρή του σπιτιού. Γέμιζαν τον ελεύθερο χρόνο τους με την συντροφιά των γειτόνων και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας.   

Δημήτρης Μεκάσης