Η Τιμή της Τέχνης: άστοχες και απρόσμενες συμφωνίες

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας 
Σε πρόσφατη δημοπρασία του οίκου Christie's πωλήθηκε ένα τρίπτυχο έργο του σχετικά άγνωστου αμερικανού ζωγράφου Francis Bacon για 124 εκ. δολλάρια. Η μεγαλύτερη τιμή πώλησης πίνακα στην ιστορία ήταν 270 εκ. δολλάρια το 2011 για ένα έργο από τη σειρά Χαρτοπαίχτες του Πωλ Σεζάν το

οποίο ανήκε στην οικογένεια Εμπειρίκου. Οι αγοραστές που ανεβάζουν την τιμή τόσο ψηλά είναι συνήθως οι διεθνείς τραπεζίτες που σπαταλούν έτσι το βιός των λαών του κόσμου συμπεριλαμβανομένου του Ελληνικού. Και τα δύο έργα όμως είναι χαμηλής αξίας σε σχέση με άλλα που δεν μπορούν να εκτιμηθούν, πολύ περισσότερο να πωληθούν όπως η Μόνα Λίζα, η Αφροδίτη της Μήλου και ο Παρθενώνας.

Πόσο λοιπόν αξίζει ένα έργο τέχνης; Ιδανικά η απάντηση θα ήταν ότι δεν μπορεί να έχει αξία, δηλαδή είναι ανεκτίμητο γιατί εξ ορισμού είναι μοναδικό στον κόσμο και προσφέρει μια αναντικατάστατη υπηρεσία. Για πρακτικούς λόγους όμως αποδίδεται στον καλλιτέχνη μια υλική ανταμοιβή η οποία καθορίζεται από πολλές και πολύπλοκες παραμέτρους. Μια άποψη υποστηρίζει ότι "ο πελάτης έχει πάντα δίκιο", καθώς ο αγοραστής ορίζει την υψηλότερη τιμή και αν αυτή υπερβαίνει την τιμή που θέτει ο ιδιοκτήτης τότε επιτυγχάνεται η αγοραπωλησία. Επειδή όμως πολλοί, ιδίως νεόπλουτοι, επίδοξοι "σκαπανείς της Τέχνης" δεν έχουν το καλλιτεχνικό και πνευματικό αισθητήριο να εκτιμήσουν ένα έργο, παρατηρούνται πολλές άστοχες και απρόσμενες. Και όσο η καλλιτεχνική παιδεία δεν συνάδει με τον υλικό πλούτο, τόσο η αγορά της Τέχνης θα είναι ένα χρηματιστήριο που ανεβοκατεβαίνει. Όμως όπως και στις εταιρικές μετοχές, υπάρχει ένα κριτήριο εκτίμισης που είναι αποδεδειγμένα αντικειμενικό: ο Χρόνος, που συνήθως υπερβαίνει ακόμα και τη διάρκεια ζωής του δημιουργού. Οσα λοιπόν έργα επιβίωσαν της αλλαγής των πολιτισμών και καθιερώθηκαν στην ιστορία ως κλασικά μπορούν να θεωρηθούν υψηλής αξίας, όχι μόνο υλικής.

Ετσι, ένα έργο κλασικής μουσικής έχει αναμφισβήτητα μεγαλύτερη αξία από ένα σημερινό λαϊκό (pop) τραγούδι το οποίο "ζει" μόλις λίγους μήνες, παρόλο που ως οξύμωρο, το δεύτερο απολαμβάνει αμοιβής γιατί προστατεύεται από τα δήθεν δικαιώματα ενός ευτελούς πνεύματος. Επίσης παράδειγμα έργου τέχνης που δεν έτυχε ανάλογης εκτίμησης είναι το θηριώδες σε διαστάσεις αλλά απόλυτα αρμονικό γλυπτό του πρώϊμα θανόντα, έλληνα γλύπτη Γεράσιμου Σκλάβου, γνωστό με το όνομα Δελφικό Φως, που ενώ εμπεριέχει παγκόσμιο ανθρωπιστικό πνεύμα και γεννά μοναδικές εμπειρίες, ο σύγχρονος, φτωχός πολιτισμός μας το παραμέρισε στο περιθώριο. Η Τέχνη είναι ένα πνευματικό τέκνο του ανθρώπου και θα έχει εκείνο το επίπεδο που του προσδίδει ο γονέας του.

ΥΓ. Ο Γεράσιμος Σκλάβος γεννήθηκε στην Κεφαλονιά και έδρασε κυρίως στο Παρίσι όπου απέκτησε από νωρίς ευρεία αποδοχή και αναγνώριση. Εκτός από τα μοναδικά έργα του, διέθετε υψηλό και καθαρό  ανθρωπιστικό πνεύμα. Το εικονιζόμενο Δελφικό Φως έχει ύψος 5 και μήκος 6 μέτρα και ονομάστηκε έτσι γιατί φαίνεται σαν να φωτίζει τον ουρανό. Πέθανε το 1967 σε ηλικία μόλις σαράντα ετών, πριν προλάβει να αναδειχθεί η μεγαλειώδης φυσιογνωμία του.