Σαν πουλιά ή σαν άγγελοι

Γράφει η Φοίβη

Η ψυχή δείχνει προτίμηση στις λεπτομέρειες και τα επιμέρους, στη συντροφικότητα και τη συμμετοχή, στην αφοσίωση και τις ρίζες. Η ψυχή έχει ανάγκη από πνευματικότητα και μάλιστα από ένα συγκεκριμένο είδος πνευματικότητας: εκείνη που δεν έρχεται σε αντίθεση με το καθημερινό και το ταπεινό.
Η κουλτούρα της εποχής μας ταιριάζει πολύ με την περιγραφή της κατάστασης στους Βατράχους του Αριστοφάνη. Έχουμε χάσει ένα ορισμένο βάθος στον τρόπο που
κατανοούμε την εμπειρία μας, χρησιμοποιούμε γλώσσα που συχνά είναι διφορούμενη και ρηχή, χωρίς φαντασία, για να περιγράψουμε σύνθετες πλευρές της ζωής. Χρειαζόμαστε και εμείς μια επιστροφή στα βάθη και την ανάκτηση της χαμένης εκτίμησης για την ποιητική της καθημερινής ζωής. Όπως οι Έλληνες τραγωδοί και φιλόσοφοι δε θα μπορούσαμε να βρούμε τίποτα καλύτερο από την αναβίωση της έννοιας του μύθου.

Οι μύθοι είναι ιστορίες που συναντιούνται σε όλους τους πολιτισμούς. Συχνά παίρνουν κάπως διαφορετική μορφή σε διαφορετικούς πολιτισμούς, αλλά παρόλα αυτά, ο λόγος που συναντά κανείς τον ίδιο μύθο στον ένα πολιτισμό μετά τον άλλο, στη μια κοινωνία μετά την άλλη, στη μια εποχή μετά την άλλη, είναι ακριβώς επειδή ενσαρκώνει μια μεγάλη αλήθεια – πάντα για τη φύση του ανθρώπου. Και επειδή έχουν πολλά να μας διδάξουν για την ανθρώπινη φύση, οι μύθοι είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Ο μύθος μας απομακρύνει από τις ρεαλιστικές λεπτομέρειες της ζωής και μας φέρνει κοντά στούς αόρατους παράγοντες οι οποίοι παρόλα αυτά είναι αληθινοί. Ο μύθος ξεπερνάει το προσωπικό για να εκφράσει την εικονογραφία που αντανακλα αρχέτυπα θέματα τα οποία διαπλάθουν κάθε ανθρώπινη ζωή.

Τις περισσότερες φορές, όταν λέμε μια ιστορία από τη ζωή μας, τη διατυπώνουμε με καθαρά ανθρώπινους όρους. Πότε μιλήσατε τελευταία φορά για τέρατα, αγγέλους η δαίμονες όταν περιγράφατε μια έντονη εμπειρία? Ένας από τους λόγους που οι δράκοι είναι τόσο δημοφιλείς, θαρρώ, είναι ότι αποτελούν τον πιο απλό από τους μύθους. Αλλά ωστόσο, δεν είναι απλοϊκοί. Είναι πολυδιάστατα όντα με δυο όψεις που αντιπροσωπεύουν ένα παράδοξο. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που υπάρχουν μύθοι – να συλλάβουν τις πολλές, συχνά παράδοξες όψεις της ανθρώπινης ζωής. Ο απλοϊκός τρόπος σκέψης μας προσβάλλει σαν μικρόβιο όλους. Θέλουμε τα πράγματα να είναι μαύρα η άσπρα. Θέλουμε τα πράγματα να είναι είτε το ένα είτε το άλλο, όταν, στην πραγματικότητα, καθετί στη ζωή μας είναι τουλάχιστον δυο πράγματα ταυτόχρονα.

Οι δράκοι είναι σύμβολα του ανθρώπου. Είναι φίδια με φτερούγες, σκουλήκια που μπορούν να πετάξουν. Και αυτοί είμαστε εμείς. Σαν ερπετά, μένουμε κολλημένοι στο έδαφος και βουλιάζουμε στη λάσπη των στενόμυαλων προκαταλήψεών μας. Και ωστόσο, σαν πουλιά η σαν άγγελλοι, έχουμε την ικανότητα να πετάμε στους ουρανούς και να υπερβαίνουμε αυτές τις στενόμυαλες κοινωνικές προκαταλήψεις μας.

Ομύθος είναι πάντα ένας τρόπος να φανταζόμαστε. Το βάθος του μύθου είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του που τον καθιστά χρήσιμη δίοδο για την είσοδο της ψυχής στη ζωή. Η ψυχή ενδιαφέρεται για αιώνια θέματα, ακόμη κι αν στηρίζεται στις λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Ο χορός των βατράχων στο έργο του Αριστοφάνη αποτελεί μια καλή εικόνα ενός τρόπου ζωής προσαρμοσμένου στο μύθο. Για να βιώσουμε το ψυχικό βάθος της μυθικής ζωής χρειαζόμαστε την αμφίβια ικανότητα των βατράχων που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε και να επισκεπτόμαστε τις δικές μας βαθειές στοιβάδες όπου διαμορφώνονται πραγματικά το νόημα και οι αξίες.