Η ποδιά

Ο εστιάτορας Πέτρος Ηλιάδης και άλλοι καταστηματάρχες της Φλώρινας,
με ποδιές εργασίας,
στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 1930 περίπου.

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Θυμάμαι μια γιαγιά στην γειτονιά  μου, μια λεπτή ψηλή γυναίκα, που διατηρούσε την σιλουέτα της, επειδή πάντα νήστευε. Γεννημένη στα τέλη του προπερασμένου αιώνα, έζησε και έφυγε πλήρης ημερών. Την θυμάμαι πάντα μαυροφορεμένη. Φορούσε πάντα αστικά ρούχα και δεν έβγαζε ποτέ την ποδιά της από πάνω της. Είχε πολλές ποδιές. Άλλη ποδιά για την

μαγειρική, άλλη για το πλύσιμο και την καλή της την ποδιά την φορούσε στην εκκλησία. Ήταν μια μαύρη λεπτή ποδιά, από την μέση και κάτω, η οποία όμως δεν φαινόταν, αφού πάντα φορούσε από πάνω ένα μαύρο παλτό, και όταν ο καιρός ήταν πιο ζεστός, φορούσε ένα λεπτό μαύρο μαντό. Έχω την εντύπωση ότι γυναίκες σαν αυτήν την γιαγιά γεννήθηκαν στην ποδιά, έζησαν με την ποδιά και πέθαναν με την ποδιά φορεμένη.

Η λέξη ποδιά ετυμολογείται στην αρχαία ελληνική λέξη «ποδείον» και ήταν και είναι ένα κομμάτι ύφασμα ή δέρμα και τελευταία πλαστικό, το οποίο φορούν οι νοικοκυρές και οι τεχνίτες, όταν εργάζονται. Την ποδιά την φορούσαν για να μη λερώνονται τα ρούχα τους, όταν έκαμναν δουλειές. Πρακτικοί οι λόγοι που την φορούσαν. Κάποτε όμως έγινε και μόδα στον γυναικείο πληθυσμό. Αυτό φαίνεται σε όλες τις παραδοσιακές στολές που υπάρχουν στα Λαογραφικά Μουσεία της Φλώρινας. Οι γυναίκες των χωριών ύφαιναν τις ποδιές με μαλλί και τις ζωντάνευαν με την ποικιλία των χρωμάτων. Ήταν βαριές, χοντρές ποδιές, που τις έδεναν στην μέση και το μάκρος τους έφτανε μέχρι το γόνατο. Κάθε χωριό είχε τα δικά του σχέδια, χρώματα και σχήμα ποδιάς. Οι ποδιές διέφεραν και ως προς την χρήση. Άλλη ποδιά ήταν για τις δουλειές, άλλη ποδιά για τις γιορτές και άλλη η ποδιά της νύφης.

Αλλά και στην πόλη υπήρχε ποικιλία ποδιάς. Και για άνδρες και για γυναίκες. Μάλιστα, οι άνδρες τότε φορούσαν ποδιές, όταν εργάζονταν στα καταστήματά τους. Τον χειμώνα φορούσαν βαριές υφαντές μάλλινες ποδιές, συνήθως μαύρες με λίγο κόκκινο και βυσσινί σκούρο χρώμα, που τις έδεναν στην μέση και έφταναν μέχρι τον αστράγαλο. Το καλοκαίρι φορούσαν υφασμάτινες ποδιές που τις κρεμούσαν από τον λαιμό και τις έδεναν στην μέση.

Κάθε επάγγελμα είχε το συγκεκριμένο χρώμα ποδιάς. Ο χασάπης φορούσε κόκκινη, ο καφετζής και ο εστιάτορας άσπρη, ο μπακάλης καφετί και οι τεχνίτες σκουρόχρωμες. Πλάκα είχαν οι ποδιές των μαραγκών, που ήταν διπλωμένες και γαζωμένες στις άκρες, έτσι που να σχηματίζουν μια μεγάλη τσέπη. Ο μαραγκός σαν μαρσιποφόρο έβγαζε τα καρφιά από την ποδιά και δούλευε χωρίς να κάνει περιττές κινήσεις.

Κάποτε όμως οι ποδιές των ανδρών άλλαξαν και έγιναν ρόμπες, για πολλούς καταστηματάρχες. Υπήρχαν οι κοντές και οι μακριές ρόμπες. Οι κοντές ήταν σαν σακάκια και οι μακριές σαν παλτά. Πάντα όμως οι ρόμπες ήταν φτιαγμένες από λεπτό ύφασμα και το χρώμα τους φανέρωνε το επάγγελμά τους. Οι μπακάληδες φορούσαν κιτρινωπό χρώμα, οι μπαρμπέρηδες, οι εστιάτορες, οι καφετζήδες και οι χασάπηδες λευκό, και οι άλλοι άλλα σκουρόχρωμα χρώματα.     

Με την πάροδο του χρόνου οι ποδιές χάθηκαν από την μόδα των γυναικών. Αλλά και στην κουζίνα λίγες νοικοκυρές φοράνε ποδιά. Και αν λερωθούν τα ρούχα τους δεν τις νοιάζει. Το πλυντήριο θα τα πλύνει. Οι άνδρες στα μαγαζιά δεν φοράν πια ποδιές. Μόνο στα κρεοπωλεία φορούν ακόμη ποδιές και σε μερικά κουρεία. Ούτε οι σερβιτόρες της πλατείας φοράνε ποδιές. Αυτές προτιμούν τα καυτά σορτσάκια. Η χρήση της ποδιάς ανήκει στο παρελθόν. Ίσως στο μέλλον να επανέλθει, ως χρήσιμη και ως μόδα.

Δημήτρης Μεκάσης