Η Πρωτογενής Παραγωγή

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Η παραδοσιακή οικονομική θεωρία διακρίνει την παραγωγή σε τρεις τομείς: τον πρωτογενή που περιλαμβάνει την αγροτική δραστηριότητα και την άντληση φυσικών πηγών ύλης και ενέργειας, το δευτερογενή που αφορά σε μετατροπή

ύλης όπως η μεταποίηση και η βιομηχανία και τον τριτογενή που αντιστοιχεί στην παροχή των διαφόρων υπηρεσιών. Στα χιλιάδες χρόνια ύπαρξης του ανθρώπινου πολιτισμού πραγματοποιήθηκε μια ακραία μετάβαση: από τις αρχαϊκές κοινωνίες που βασίζονταν στην απευθείας εξάρτηση από τη φύση, εδώ και έναν αιώνα οι υπηρεσίες έφτασαν να αποτελούν την κύρια πήγη απασχόλησης και προϊόντος. Παρόλο που το ποσοστό του πρωτογενούς τομέα στις ανεπτυγμένες οικονομίες αποτελεί λιγότερο από 10%, οικοδομεί τη βάση στην οποία στηρίζεται το υπόλοιπο 90 και αν εκλείψει, τότε καταρρέει όλο το σύστημα με ολέθριες συνέπειες για την κοινωνία.

Η σημασία του αγροτικού τομέα είναι κεφαλαιώδης: αποτελεί την πρώτη απασχόληση του ανθρώπου, παράγει τα απαραίτητα για την επιβίωση αγαθά, είναι συμβατή με την ανθρώπινη φύση και το περιβάλλον και η αξία του έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης και πολέμου. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια, με την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών μεθόδων παραγωγής και την εισαγωγή αγαθών από τρίτες χώρες, η αντιπροσώπευσή του έχει μειωθεί, κάθε συνετό κράτος φροντίζει να διατηρεί μια αγροτική βάση που το καθιστά τουλάχιστον αυτάρκες για την περίπτωση μιας απομονωτικής πολιτικής. Παρόμοια είναι και η σημασία της εξόρυξης φυσικών υλών στην οποία συμπεριλαμβάνονται και δραστηριότητες όπως η άντληση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του πετρελαίου που έχει παγκόσμια πολιτικο-οικονομική σημασία και μεταξύ άλλων μετέτρεψε ορισμένα αποτυχημένα αραβικά έθνη σε σφύζουσες οικονομίες. Ενδεικτικό είναι ότι αν σε μία περιοχή βεβαιωθεί επισήμως κάποια ποσότητα πρώτης ύλης, τότε πάνω και γύρω της μπορεί να οικοδομηθεί παραγωγική και χρηματοπιστωτική δραστηριότητα μεγέθους 50-100 φορές μεγαλύτερη από την αξία αυτής.

Ο έλεγχος του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας από τη διεθνή εξουσία αποτελεί έναν από τους τρόπους υποταγής των εθνών, όχι τόσο γιατί συνεισφέρει άμεσα στο συνολικό πλούτο αλλά γιατί είναι συνδεδεμένος με την ανθρώπινη υπόσταση και ψυχολογία και η απώλεια του οδηγεί σε αλλοτρίωση και υποσυνείδητη ανασφάλεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ελλάδα που, περνώντας χωρίς προγραμματισμό από την αγροτική παραγωγή της επαρχίας στις υπηρεσίες των μεγάλων πόλεων, απώλεσε τη ζωτική της ικανότητα και μετατράπηκε σε μια οικονομία του "αέρα" που συντηρείται από εξωτερικά δάνεια. Για την επαναφορά της παραγωγικής της βάσης και την προστασία του εθνικού πλούτου όμως, απαιτείται η ανάπτυξη του τέταρτου και πιο σημαντικού τομέα: του ανθρώπινου δυναμικού της.