Πολίτες και υπήκοοι της Φλώρινας (Ιστορική αναδρομή)

Κοινοποίηση με την οποία οι Τουρκικές Αρχές συγκροτούσαν Εκλογική Επιτροπή από Μουσουλμάνους, Έλληνες και Βουλγάρους, κατά την προεκλογική περίοδο, του 1912, στο Μοναστήρι. (Περιοδικό ΕΤΑΙΡΙΑ τεύχος 11^ο)

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Πολίτης είναι αυτός που συμμετέχει στα κοινά, έχει πολιτικά δικαιώματα και διαμορφώνει το πολιτικό σύστημα.  Υπήκοος είναι αυτός που υπακούει στον ηγεμόνα, εκπαιδεύεται να πειθαρχεί στο πολιτικό σύστημα και έχει μόνο υποχρεώσεις.

Πολίτες ήταν ίσως οι Λυγκηστές, σε μια πολύ σκοτεινή εποχή, που

ελάχιστα γνωρίζουμε γι αυτήν. Πολίτες μιας μικρής χώρας, που αναφέρεται στα αρχαία κείμενα, ως «Λύγκος», αλλά και ως «Λυγκηστίς», και καμιά φορά, ως «Χώρα των Λυγκηστών». Η Λύγκος ήταν μια υποτυπώδης πόλη – κράτος, μιας περιοχής που καταλάμβανε τον σημερινό κάμπο και τα βουνά της Φλώρινας. Η πόλις – κράτος, που ίσως καθιερώθηκε από τους κορινθίους ηγεμόνες της Λύγκου, ήταν ελληνικό σύστημα διακυβέρνησης του τόπου. Αυτό μας πείθει ότι οι άνδρες Λυγκηστές συμμετείχαν στα κοινά, επομένως ήταν πολίτες του δικού τους κρατιδίου. Δεν γνωρίζουμε όμως τίποτα σχετικά με την θέση της γυναίκας στα κοινά.

Αργότερα, ο Φίλιππος Β΄ ένωσε τις πόλεις – κράτη της Άνω Μακεδονίας, και οι Λυγκηστές έγιναν υπήκοοι του βασιλιά Φίλιππου Β΄ και αργότερα του γιου του Αλέξανδρου Γ΄. Ήταν πια υπήκοοι και όχι πολίτες. Με τα κοινά ασχολούνταν λίγοι, ενώ οι πολλοί εκπαιδεύονταν να υπακούουν στον βασιλιά. Οι Λυγκηστές ήταν πια υπήκοοι μιας τεράστιας αυτοκρατορίας, της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το πολιτικό σύστημα  πόλις – κράτος χάθηκε, καθώς μετά τον Μέγα Αλέξανδρο ακολούθησαν άλλες αυτοκρατορίες για περισσότερο από δυο χιλιετίες.

Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Μακεδονία, το έτος 168 π.Χ., και υποδούλωσαν και τους Λυγκηστές. Ρήμαξαν τον τόπο και ο πληθυσμός ελαττώθηκε στο ελάχιστο. Η κατάσταση άρχισε να βελτιώνεται σταδιακά, και το έτος 212 μ.Χ., με το Διάταγμα του Καρακάλλια, οι Λυγκηστές έγιναν Ρωμαίοι πολίτες, όπως όλοι οι άλλοι λαοί της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με την πάροδο του χρόνου το όνομα Λυγκηστής χάθηκε και αντικαταστάθηκε από το όνομα Ρωμαίος. Λίγο αργότερα έκανε την εμφάνιση του και ο Χριστιανισμός, που έφερε νέα ήθη και έθιμα, αλλά και νέες αντιλήψεις. Ο αρχαίος κόσμος είχε χαθεί.

Και όταν χωρίστηκε η αυτοκρατορία, η Λυγκηστίδα παρέμεινε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που οι σύγχρονοι την ονομάζουμε Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ρωμαίοι πια και Ρωμιοί οι κάτοικοι της Λυγκηστίδας, υπήκοοι του αυτοκράτορα, σε μια χριστιανική αυτοκρατορία, που όλοι αυτοαποκαλούνται και Χριστιανοί, λέξη που δεν δήλωνε απλώς το θρήσκευμα, αλλά κάλυπτε και την εθνικότητα. Ο κλήρος ήταν η εξουσία του τόπου και οι Χριστιανοί ήταν υπάκουοι στις εντολές του.

Το έτος 1383 μ.Χ., εμφανίστηκαν οι Τούρκοι και υποδούλωσαν την περιοχή. Οι κάτοικοι της Φλώρινας έγιναν υπήκοοι του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η λέξη ραγιάδες ταιριάζει περισσότερο, καθώς επί αιώνες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Η δεύτερη εξουσία ήταν το Πατριαρχείο, που είχε και πνευματική και πολιτική εξουσία. Μέχρι το έτος 1876, που απέκτησε Σύνταγμα η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Φλωρινιώτες δεν γνώρισαν δίκαιη μεταχείριση. Το έτος 1908, έγινε η Επανάσταση των Νεοτούρκων, που αρχικά φαινόταν, ως μια φιλελεύθερη επανάσταση, στην πραγματικότητα όμως ήταν εθνικιστική. Οι Νεότουρκοι διακήρυτταν ισότητα και ισονομία μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών. Όμως η ελευθερία ήταν φαινομενική. Παρά τις πιέσεις των τοπικών Μπέηδων, αλλά και των Νεοτούρκων, τότε για πρώτη φορά οι κάτοικοι της Φλώρινας απέκτησαν το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι». Στις εκλογές, που έγιναν τον Οκτώβριο - Νοέμβριο του 1908, ψήφισαν οι άνδρες άνω των 25 ετών. Ψήφισαν σε εκλογικά τμήματα τους «εκλέκτορες» της περιοχής, και οι εκλέκτορες ψήφισαν τους υποψήφιους βουλευτές του Βιλαετίου (Επαρχίας). Ο πρώτος Έλληνας βουλευτής, στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου, ήταν ο δικηγόρος Τραϊανός Νάλης, από το Μοναστήρι, που τον ψήφισαν όλες οι ελληνικές κοινότητες της περιοχής μας. Ένας Ρωμιός βουλευτής στην Βουλή της Κωνσταντινούπολης.

Το 1912, ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε την Φλώρινα, θέτοντας τέλος στην τουρκοκρατία. Η Φλώρινα έγινε επαρχία της Ελλάδας. Οι αυτοκρατορίες είχαν τελειώσει και οι Φλωρινιώτες αφομοίωναν την ιδεολογία και την πολιτική των εθνικών κρατών. Οι Φλωρινιώτες ψήφισαν για πρώτη φορά στις ελληνικές εκλογές, την 31η Μαΐου 1915. Τότε ο νομός Φλωρίνης είχε δυο επαρχίες: της Φλωρίνης και της Καστοριάς. Η επαρχία Φλωρίνης ψήφισε  τον ανεξάρτητο συνδυασμό του Ίωνα Δραγούμη.  Πρώτος βουλευτής ήταν ο Ίων Δραγούμης, που ήταν πολύ αγαπητός στην πόλη και στα χωριά. Διπλωματικός υπάλληλος στο ελληνικό Προξενείο του Μοναστηρίου κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, αλλά και αδελφός της γυναίκας του Παύλου Μελά. Με το ίδιο ψηφοδέλτιο εξελέγησαν και οι Φλωρινιώτες: Διονύσιος Εξάρχου, Ευάγγελος Φιλιππίδης και Λάζαρος Χατζητύπης. Αυτοί ήταν οι πρώτοι βουλευτές από την Φλώρινα. Ήταν βέβαια και άλλοι από την Αθήνα και την Καστοριά. Τα επόμενα χρόνια δυο μεγάλες παρατάξεις σχηματίστηκαν: Το κόμμα των Φιλελευθέρων, του Ελευθερίου Βενιζέλου και το Λαϊκό Κόμμα του Βασιλιά Κωνσταντίνου.

Το 1925, οι Φλωρινιώτες ψήφισαν στις πρώτες δημοτικές εκλογές, που ανέδειξαν ως Δήμαρχο τον Ιωάννη Θεοδοσίου. Ήταν ο πρώτος αιρετός Δήμαρχος, καθώς τα προηγούμενα χρόνια οι Δήμαρχοι διορίζονταν από την Κυβέρνηση. Η μεγάλη πρόοδος έγινε στις δημοτικές εκλογές του 1934. Τότε για πρώτη φορά ψήφισαν και οι γυναίκες, και ανέδειξαν, ως Δήμαρχο, τον ιατρό Νικόλαο Χάσο. Ο κόσμος συμμετείχε στα κοινά και ο φανατισμός ήταν έντονος, αλλά το 1936, διακόπηκε αυτή η συμμετοχή από την Δικτατορία του Μεταξά.

Κατά την γερμανική Κατοχή, το ΕΑΜ ήταν η ανερχόμενη δύναμη, που είχε αριστερές καταβολές και υποσχόταν λαοκρατία,  συμμετοχή στα κοινά, και ισότητα των δυο φύλων. Το 1944, μια κάλπη σε ένα σπίτι, στην δυτική μεριά της πόλης, καλούσε κρυφά άνδρες και γυναίκες να ψηφίσουν τους εκπροσώπους για το Εθνικό Συμβούλιο.

Την 19^η Φεβρουαρίου 1956, ψήφισαν οι γυναίκες για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές. Εκλέχτηκαν βουλευτές ο Δημήτριος Μακρής και ο Γεώργιος Ανδρεάδης της ΕΡΕ και ο Δημοσθένης Θεοχαρίδης της Δημοκρατικής Ενώσεως. Η περίοδος της δημοκρατίας διακόπηκε το 1967. Η Μεταπολίτευση του 1974, έφερε μεγάλη ελευθερία και δημοκρατία.  

Η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατήργησε σταδιακά τα εθνικά κράτη, με όλα όσα συνεπάγονται. Οι Νομαρχίες, οι Δήμοι και οι Κοινότητες, με τα σχέδια Καποδίστριας και Καλλικράτης, έγιναν Περιφέρειες και διευρυμένοι Δήμοι. Όλα άλλαξαν και γίναμε πολίτες με πολλά δικαιώματα και λίγες υποχρεώσεις. Το ότι είμαστε πολίτες είναι γεγονός. Το ερώτημα είναι τι είδους πολίτες είμαστε;

Δημήτρης Μεκάσης