Το Μάθημα των Βαλκανικών Πολέμων

Ο τρόπος επίλυσης των διαφορών περιφερειακών χωρών ακολουθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία: οι μεγάλες δυνάμεις ωθούν τις γειτονικές χώρες σε ένα διπλωματικό ή στρατιωτικό επεισόδιο του οποίου τη ροπή κλίνουν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση ώστε στο τέλος οι πλευρές να καταλήξουν σε μία συμβατική συμφωνία. Με παρόμοιο τρόπο η κατάσταση και τα σύνορα στα Βαλκάνια και τη βόρεια Ελλάδα

καθορίστηκαν πριν από 100 περίπου χρόνια μετά από δύο ομάδες πολεμικών συρράξεων που είναι γνωστοί ως Βαλκανικοί Πόλεμοι.

Ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος πραγματοποιήθηκε το 1912 ανάμεσα στους Οθωμανούς και όλες ουσιαστικά τις Βαλκανικές χώρες, οι οποίες μετά από 400 τουλάχιστον χρόνια υποταγής επιθυμούσαν την αυτοδιοίκησή τους, και κατέληξε σε συντριπτική ήττα των πρώτων. Το γεγονός θεωρείται η μεγαλύτερη καταστροφή για την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έδρασε καταλυτικά στη διάλυσή της λίγα χρόνια αργότερα, ο δε αρχηγός των Οθωμανών Ναζίμ Πασάς θεωρήθηκε υπεύθυνος και δολοφονήθηκε άμεσα. Η κατάσταση στα Βαλκάνια μετά την αποχώρηση των Οθωμανών  ήταν υπερβολικά εύθραυστη και μια νέα σύρραξη με αφορμή το διαμοιρασμό εδαφών ξέσπασε το 1913 ανάμεσα στη Βουλγαρία από τη μια, που απαιτούσε μεταξύ άλλων πρόσβαση στο Αιγαίο, και την Ελλάδα και Σερβία από την άλλη. Η λήξη του πολέμου ήταν ευνοϊκή για τους τελευταίους και σε αυτό βοήθησε τόσο το σθένος και η ρώμη των ελληνικών στρατευμάτων όσο και το γεγονός ότι η Ρουμανία και η Οθωμανία στράφηκαν επίσης εναντίον της Βουλγαρίας.

Το κυριότερο μάθημα που προκύπτει από τους Βαλκανικούς πολέμους αποτελεί ότι ορισμένα τμήματα της ένδοξης και μη ιστορίας μας δεν διδάσκονται στην εκπαίδευση και δεν ανακύπτουν δημοσίως όσο θα έπρεπε. Οι επόμενες τρεις γενεές που ακολούθησαν ελάχιστα γνωρίζουν για τα πραγματικά γεγονότα, κίνητρα και αφορμές εκείνης της εποχής, παρόλο που τα αποτελέσματά τους διαρκούν μέχρι σήμερα και καθορίζουν τις ζωές τους. Το δεύτερο μάθημα που επαναλαμβάνεται και σε άλλες ιστορικές περιπτώσεις αφορά την παραδοσιακή πόλωση τους έθνους σε δύο εναντιωτικές πλευρές. Χαρακτηριστικό γεγονός αποτελεί η εμμονή του Έλληνα Βασιλιά Κωνσταντίνου Α' να προχωρήσει στην κατάληψη της πόλης του Μοναστηρίου, ενώ μετά από προτροπή του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου προτιμήθηκε η Θεσσαλονίκη κυριολεκτικά λίγες ώρες πριν την καταλάβουν οι Βούλγαροι, σταματώντας έτσι την επέλαση στη Φλώρινα. Το τρίτο μάθημα που προκύπτει αποτελεί η μόνιμη ικανοποίηση των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής: επιθυμούσαν τη διάλυση των παλαιών αυτοκρατοριών (όπως και της Αυστρο-Ουγγρικής, της Ρωσσικής κα.) και τη δημιουργία πολλών, μικρών χωρών ώστε να μπορούν να τις ελέγχουν εύκολα. Η σημερινή γιορτινή ημέρα προσφέρει την ευκαιρία απόκτησης άφθονης ιστορικής εμπειρίας και εθνικής αυτογνωσίας.

Βαγγέλης Τσούκας