Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2015

Το φορείο του Δεσπότη

Μεταφορά με φορείο στο Βυζάντιο
(Ζωγραφιά από βυζαντινό χειρόγραφο)

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Ο Κλήρος, ο χριστιανικός Κλήρος, από τον καιρό της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά και στα χρόνια της τουρκοκρατίας ασκούσε και πνευματική και πολιτική εξουσία στο ποίμνιό του. Ιδίως στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν ο Κλήρος,  που προστάτευε τον χριστιανικό πληθυσμό, από τις αυθαιρεσίες των τούρκων.  Και μάλιστα όπου υπήρχε
έδρα Μητροπόλεως, ο χριστιανικός πληθυσμός απολάμβανε κάποιες ελευθερίες, που δεν τις είχαν οι χριστιανοί των μικρών πεδινών χωριών. Προστάτης τους πάντα ήταν ο Δεσπότης, που με την εξουσία που του παρείχε ο Σουλτάνος, εξασφάλιζε την ήρεμη ζωή των χριστιανών.
Στην πόλη της Φλώρινας, αλλά και σε αρκετά χωριά της περιφέρειας, όπως στο Νεοχωράκι, τον Τροπαιούχο και την Σκοπιά,   οι τούρκοι ήταν πολύ σκληροί και φέρονταν απάνθρωπα στους χριστιανούς.  Και  όταν ήρθαν οι τουρκαλβανοί,  στα μέρη μας, στα χρόνια του Αλή Πασά, η πολιτική του οποίου όμως ήταν φιλική προς τους χριστιανούς, πολλά μεμονωμένα περιστατικά δυσκόλεψαν την ζωή των χριστιανών.  Οι τούρκοι πάντα ήταν  σκληροί και είχαν την υπεροχή του κατακτητή, όμως ήταν λίγοι. Όταν όμως ο Αλή Πασάς έδωσε κτήματα στους τουρκαλβανούς, αυτοί έγιναν τα νέα αφεντικά.  Από το 1800 και μετά, η πόλη της Φλώρινας δέχτηκε ένα μεγάλο κύμα τουρκαλβανών, που έχτισαν σπίτια και κατοίκησαν στην περιοχή, από τα σημερινά Δικαστήρια και μέχρι την Πλατεία Ηρώων, καθώς και σε άλλες γειτονιές.  Οι τουρκαλβανοί ήταν πιο πιεστικοί, καθώς και αυτοί ήθελαν να δείξουν την υπεροχή τους, καταπιέζοντας τους χριστιανούς. 
Η καταπίεση αυτή μπορούσε να μετριαστεί με την παρουσία του Δεσπότη. Το Πατριαρχείο μετάφερε την έδρα της Μητροπόλεως Μογλενών στην Φλώρινα, καθώς στα Μογλενά όλοι  οι χριστιανοί, μαζί και ο Δεσπότης, είχαν εξισλαμιστεί, επειδή δεν άντεχαν την καταπίεση των τούρκων.  Η έδρα της Μητροπόλεως αρχικά μεταφέρθηκε στο Εμπόριο Πτολεμαΐδας, και το 1860 περίπου, στην πόλη της Φλώρινας. Οι χριστιανοί της περιοχής μας αγαπούσαν τον εκάστοτε Δεσπότη, καθώς αυτός ήταν ο προστάτης τους, αλλά και ο ποιμενάρχης τους.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι δρόμοι ήταν παραμελημένοι. Οι τούρκοι δεν ενδιαφέρονταν να κάνουν έργα και να διευκολύνουν τις συγκοινωνίες.  Οι παλιοί ρωμαϊκοί δρόμοι ήταν οι μόνοι που εξυπηρετούσαν, αλλά και αυτοί ήταν  ασυντήρητοι. Τα ορεινά χωριά είχαν μόνο μονοπάτια, για πεζούς και για άλογα. Τα μέσα συγκοινωνίας ήταν πρωτόγονα.  Αυτή ήταν η κατάσταση στην περιοχή μας επί αιώνες.
Ο εκάστοτε Δεσπότης όμως έπρεπε να λειτουργεί σε όλα τα χωριά και να συναντιέται με τους χωρικούς για να μαθαίνει τα προβλήματά τους και να δίνει λύσεις.  Το πρόβλημα όμως ήταν οι μετακινήσεις του Δεσπότη, καθώς οι πεζοπορίες ήταν δύσκολες.  Ο Δεσπότης έπρεπε να είναι ξεκούραστος για να επιτελέσει το έργο του.
Οι χριστιανοί των χωριών της περιοχής μας όμως έδωσαν την λύση, αλλά και έδειξαν την ευλάβειά τους στο πρόσωπο του εκάστοτε Δεσπότη.  Κάποτε, άγνωστο πότε, κατασκευάστηκε το «φορείο του Δεσπότη».  Ήταν ένα ξύλινο φορείο όπου καθόταν ο δεσπότης και ο Διάκος, και το σήκωναν στους ώμους τέσσερις και περισσότεροι  άνδρες. Με αυτόν τον τρόπο μετέφεραν τον Δεσπότη από το ένα χωριό στο άλλο. Στο επόμενο χωριό περίμεναν άλλοι άνδρες να παραλάβουν το φορείο μέχρι το επόμενο χωριό. Με αυτόν τον τρόπο έφτανε ξεκούραστος ο Δεσπότης στον προορισμό του. Οι άνδρες με ευχαρίστηση μετάφεραν τον Δεσπότη, και μάλιστα πίστευαν ότι όποιος σηκώσει το φορείο του Δεσπότη δεν θα αρρωσταίνει τον χειμώνα, θα είναι τυχερός και αυτός και η οικογένεια του κλπ, επειδή γι αυτούς ο Δεσπότης ήταν ένα ιερό πρόσωπο, ήταν ένας άγιος, ένας αρχηγός των καταπιεσμένων. 
Μια προφορική μαρτυρία από το Πισοδέρι, από το 1830 περίπου, αναφέρει ότι οι Πισοδερίτες είχαν φορείο και για τους ηλικιωμένους ιερείς του χωριού. Κάθε φορά που υπήρχε κίνδυνος από κάποια επιδρομή, μετέφεραν γρήγορα τον ιερέα με το φορείο σε κάποιο ασφαλές κρησφύγετο. 
Υπάρχει όμως και μια γραπτή πληροφορία γραμμένη από τον Στράτη Μυριβήλη, που αναφέρεται στο Μορίχοβο. Το Μορίχοβο είναι μια περιοχή με μερικά ορεινά χωριά βόρεια του όρους Βόρας (Καϊμαξαλάν) και ανατολικά της πόλεως του Μοναστηρίου. Σε αυτά τα χωριά οι χωρικοί μετέφεραν τον Δεσπότη του Μοναστηρίου με φορείο μέχρι το τέλος της τουρκοκρατίας, δηλαδή μέχρι το 1912.  Ο  Στράτης Μυριβήλης στο βιβλίο του «Η ζωή εν τάφω» γράφει τα παρακάτω: «Ο γέρο Κύριλλος θυμόταν ακόμα τα χρόνια της τουρκοκρατίας πώς γινόταν η περιοδεία του Δεσπότη σαν ήταν για να μαζέψει από τα χωριά της επαρχίας του τα “δοσίματα”. Ερχόταν μέσα σε μια  “νταλίκα” στολισμένη στα βελούδα, μέσα ήταν ξαπλωμένος σε παχιά στρωσίδια ο Δεσπότης και μπροστά, πλάι στον αμαξά, ο Διάκος. Όλα αυτά καλά κι άξια, μόνο που η βαριά νταλίκα αντίς για άλογα είχε ζεμένους στα λουριά χωριάτες. Ο αμαξάς κρατούσε ένα γερό καμουτσί. Κάπου – κάπου τόπαιρνε στα χέρια και ο Διάκος. Μολοταύτα η γοητεία από το ελληνικό Βυζάντιο κρατάει». 
Στην περιοχή της Φλώρινας το φορείο καταργήθηκε σταδιακά τον 19ο αιώνα. Οι νέοι Δεσποτάδες δεν δεχόταν να τους μεταφέρουν με αυτόν τον τρόπο, καθώς από το 1870, η βουλγάρικη προπαγάνδα κατηγορούσε τους πατριαρχικούς με κάθε τρόπο.  Ξεσήκωνε τους χωρικούς και τους καλούσαν να παρατήσουν την δουλοπρέπεια.  Με την πάροδο του χρόνου η μεταφορά με το φορείο καταργήθηκε και ξεχάστηκε.
Η μεταφορά του Δεσπότη με το φορείο δεν ήταν δουλοπρέπεια. Δεν καταπίεζαν τους χωρικούς να σηκώσουν το φορείο. Ήταν μια παράδοση που δημιουργήθηκε  από το κακό οδικό δίκτυο. Αλλά και από την ανάγκη που είχαν τα χωριά από ένα ισχυρό άνδρα. Η παρουσία του και μόνο προστάτευε τα χωριά τους.  
Δημήτρης Μεκάσης


1 σχόλιο:

  1. Ωραία δημοσίευση όπως πάντα. Ειδικές αναφορές σε πηγές θα έκαναν το κείμενο πιο πειστικό για τους πιο περίεργους

    ΑπάντησηΔιαγραφή