O Χρόνος: Βέλος ή Κύκλος;

O Βρετανός Αστρονόμος Arthur Eddington εισήγαγε το 1927 τον όρο "Βέλος του Χρόνου" για να υποδείξει ότι ο τελευταίος προχωρά μονόδρομα και ένα γεγονός δεν επαναλαμβάνεται ποτέ ακριβώς το ίδιο. Αν υπήρχε συμμετρία ως προς το χρόνο, τότε ένα γεγονός θα μπορούσε να αντιστραφεί, πχ. ένα σπασμένο γυαλί να συντεθεί από τα κομμάτια του. Ο λόγος της μονόδρομης κατεύθυνσης του χρόνου είναι η μη αντιστρεπτή αύξηση της
εντροπίας ή αταξίας, όπως ορίζει ο Δεύτερος Θερμοδυναμικός Νόμος. Η καθημερινή παρατήρηση επιβεβαιώνει ότι "ο χρόνος δε γυρίζει πίσω" και κάθε στιγμή που περνά είναι μοναδική. Για παράδειγμα, η λαϊκή έκφραση "να ήταν τα νιάτα δύο φορές" λέγεται από κάθε έναν που νοιώθει ότι "πέρασαν τα χρόνια". Σε συλλογικό επίπεδο, επίσης, η σωρευμένη εμπειρία αιώνων και η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας και των υλικών μέσων οδηγούν διαρκώς σε νέες μορφές πολιτισμών. Η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ζωής προκαλεί άπειρο αριθμό ιστορικών σεναρίων και εξίσου άπειρα κοινωνικά γεγονότα και καταστάσεις.

Ωστόσο, η κοινωνική επιστήμη διακρίνει κοινά ιστορικά μοτίβα που επαναλαμβάνονται σε κάθε τόπο και χρόνο. Έτσι, καθολική παρατήρηση αποτελεί η Ολιγαρχική αρχή με βάση την οποία μια ολιγομελής και συνήθως εγωιστική και αντικοινωνική ομάδα εξουσιάζει τον υπόλοιπο πληθυσμό, ανεξάρτητα από το πολιτικό σύστημα που ακολουθείται. Από τους Ρωμαίους και Βυζαντινούς Αυτοκράτορες μέχρι τους Οθωμανούς Σουλτάνους και τη σύγχρονη υποτιθέμενη Δημοκρατία η διαφθορά, η απανθρωπιά, ο νεποτισμός και η φυσική και πνευματική καταπίεση των μαζών αποτελούν σταθερό συστατικό των διακυβερνήσεων. Επίσης, διαπιστώνονται χαρακτηριστικοί κύκλοι τους οποίους διανύει η κοινωνία και επαναλαμβάνονται αεναώς από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα με άλλοτε άλλη συχνότητα, όπως, για παράδειγμα, η συνεχής εναλλαγή ειρήνης-πολέμου με θύματα τους άτυχους που βίωσαν τον δεύτερο, αλλά δεν επιβίωσαν για να μεταδώσουν την εμπειρία τους. Επίσης, τους τελευταίους αιώνες τα έθνη της Δύσης βιώνουν κύκλους οικονομικής ακμής και παρακμής με διάρκεια περίπου 70 ετών και στην παρούσα φάση βρίσκονται σε ύφεση.

Ο Χρόνος διακρίνεται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον και ένα μύνημα-συμβουλή είναι ότι "το παρόν είναι το παρελθόν του μέλλοντος" ώστε να μας κινητοποιήσει να απολαμβάνουμε και να εκτιμούμε την κάθε στιγμή. Επίσης, είναι σχετικός ανάλογα με το άτομο και την περίσταση: άλλοτε οι στιγμές φαίνονται αιώνιες και άλλοτε τα χρόνια περνούν γρήγορα. Στην πραγματικότητα ο Χρόνος είναι μία μεζούρα μέτρησης των γεγονότων, η οποία εκτείνεται στο άπειρο και πάνω σε αυτήν τοποθετείται κάθε ένα από τα τελευταία. Επειδή, όμως, η ζωή καλύπτει σε αυτήν πεπερασμένο μήκος, ποτέ δεν φτάνει όταν την σπαταλούμε άκριτα. Αντίθετα, οφείλουμε να την αφιερώνουμε μόνο σε ανώτερους ανθρωπιστικούς στόχους.

Καλή Χρονιά με Υγεία και Ευτυχία για Όλους!

Βαγγέλης Τσούκας