Το πολιτικό σύστημα σε διακλάδωση…

Όλα τα συστήματα έχουν στη ζωή τους τις περιόδους: α) της δημιουργίας, β) της κανονικής λειτουργίας και γ) της κρίσης. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και με το δικό μας πολιτικό σύστημα, μετά το 1974.

Στην πρώτη περίοδο, το πολιτικό μας σύστημα επικέντρωσε τις προσπάθειές του στην εδραίωση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Τα επιτεύγματα ήταν εντυπωσιακά: η χώρα μας έζησε τη μακροβιότερη περίοδο δημοκρατικής ομαλότητας, έγινε πλήρες μέλος της Ε.Ε., ενίσχυσε την κοινωνική συνοχή και καλλιέργησε την ελπίδα για μια ισχυρή Ελλάδα.

Η δεύτερη περίοδος, η μεγαλύτερη, είχε διακυμάνσεις και χαρακτηρίζεται από την ενίσχυση των υποδομών και την έλλειψη της μελλοντικής προοπτικής στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Ο λαϊκισμός κυριάρχησε και η πλασματική ευημερία του ελληνικού λαού αποτελεί τη σφραγίδα της. Είναι απορίας άξιον πώς η στοιχειώδης λογική απουσίασε από εκείνους που κυβέρνησαν τον τόπο και από εκείνους που δίδαξαν στα πανεπιστήμιά μας την οικονομική επιστήμη. Η ενίσχυση του δημόσιου χρέους ήταν ο όφις που ζεσταινόταν στη μασχάλη μας. Το δάγκωμα ήταν θέμα χρόνου. Στην περίοδο αυτή, οι απομακρύνσεις του συστήματος από την κατάσταση ισορροπίας ήταν τέτοιες που μπορούσαν με κάποιες αλλαγές στη λειτουργία του να το επαναφέρουν σε μια κατάσταση ισορροπίας, έστω και μεταβλητή.

Εδώ και χρόνια όμως το σύστημα τροφοδοτείται με ενέργεια που το οδήγησε σε κατάσταση ασταθούς ισορροπίας. Η ενέργεια αυτή προέρχεται από τη διαφθορά, την αναξιοκρατία, το λαϊκισμό, την έλλειψη πολιτικής υπευθυνότητας, την υπέρμετρη κατανάλωση... Έτσι, το πολιτικό μας σύστημα έφθασε αναπόφευκτα σε μια θέση τόσο μακριά από εκείνη της ισορροπίας, ώστε δεν μπορεί πια να λειτουργήσει με κανονικούς ρυθμούς. Ενώ πριν ανακτούσε, έστω και με δυσκολία, μια κατάσταση ισορροπίας, τώρα οι ταλαντώσεις του γίνονται δριμύτερες και χαοτικές και η κατάσταση αστάθειας είναι αναμενόμενη...

Σ' αυτή ακριβώς την κατάσταση βρίσκεται το πολιτικό μας σύστημα, δηλαδή, το σύστημα βρίσκεται σε σημείο διακλάδωσης (bifurcation point). Το σύστημα αναζητά δρόμο... αναζητά μια νέα σταθερότητα, μια τάξη που θα δημιουργηθεί από το χάος.

Στη νέα κατάσταση το σύστημα δεν θα είναι το παλιό μετασχηματισμένο, αλλά ένα εντελώς νέο σύστημα σε αξίες, σε προτεραιότητες, σε θεσμούς...Το γεγονός αυτό οφείλεται στους πολλούς και απρόβλεπτους παράγοντες που θα διαδραματίσουν ρόλο στο διαμορφούμενο «γίγνεσθαι». Κυρίαρχοι γνωστοί παράγοντες είναι: η κερδοσκοπία, η ελλειμματική λειτουργία της δημοκρατίας, τα κληρονομημένα ημαρτημένα...

Το πρόβλημα για τη χώρα μας είναι η μείωση σε τροφοδότηση με ενέργεια αποσταθεροποίησης του πολιτικού συστήματος. Μια τέτοια προοπτική θα δώσει τη δυνατότητα στις δυνάμεις επαναφοράς να αποτρέψουν την εκτροπή του συστήματος. Το ερώτημα που αναδύεται είναι με ποιο τρόπο.

Ο μόνος διαθέσιμος τρόπος είναι αυτός που μπορεί να ενεργοποιήσει τις «ίδιες» δυνάμεις που είναι: α) η μείωση της εντροπίας του συστήματος (οι κοινωνικές αναταραχές αυξάνουν την εντροπία), β) η αξιοποίηση του αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού, γ) ο κύριος στόχος που πρέπει να είναι το γενικό καλό, δ) η θεσμική θωράκιση από τις γνωστές παθογένειες, ε) ο ενεργός πολίτης...

Τότε αναδύεται ο προβληματισμός αν ο τρόπος αυτός είναι εφικτός. Η κατάσταση της χώρας είναι δραματική και σιγά-σιγά το συνειδητοποιούμε όλοι. Το γεγονός αυτό συνηγορεί στην ελαχιστοποίηση του δρόμου για αποφάσεις σωτηρίας ή καταστροφής.

Η μείωση της εντροπίας μπορεί να επιτευχθεί με ένα ειλικρινές μήνυμα ελπίδας από τον πολιτικό κόσμο της χώρας. Μια τέτοια ενέργεια θα τροφοδοτήσει την αισιοδοξία, γιατί θα είναι η πρώτη φορά που το «συγνώμη» του πολιτικού κόσμου προς τους πολίτες είναι αναγκαίο και επιβεβλημένο. Χρειαζόμαστε μια νέα αρχή και η ευκαιρία υπάρχει...

Το ανθρώπινο δυναμικό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της χώρας. Είναι καιρός να αξιοποιηθεί κατάλληλα και να μην λοιδορείται με πρόσχημα τη διαβούλευση...

Εδώ και πολλά χρόνια το «κοινό καλό» ξεχάστηκε και ο ιδιωτικοποιημένος κόσμος αναδύθηκε... Πρέπει να γίνει σαφές ότι το μερικό καλό πρέπει να είναι μέρος του γενικού καλού και αυτό πρέπει να είναι ο κοινός στόχος. Οι παθογένειες που κυριάρχησαν για πολλά χρόνια πρέπει να αποτρέπονται τόσο με τη βοήθεια των θεσμών, όσο και με την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στη λειτουργία τους.

Συμπέρασμα: Οι δυνατότητες να αποφευχθεί η εκτροπή του συστήματος σε απρόβλεπτους δρόμους υπάρχουν... Η υπευθυνότητα των πολιτικών μας κρίνεται και μαζί το μέλλον της χώρας.

Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς

π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων