Μπανάνες και Μπανανία (Ιστορία της μπανάνας στην Φλώρινα)

Ένα και μοναδικό κλαδί με μπανάνες υπήρχε σε όλη την παλιά Δημοτική Αγορά. 

Οι μανάβηδες φωτογραφίζονται με αυτό, Φλώρινα 1960 περίπου.

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Το 1964, σε μια τάξη του 2^ου Δημοτικού Σχολείου, ο δάσκαλος έκαμνε μάθημα για τα τροπικά δάση και τα τροπικά φρούτα. Και όταν έγινε λόγος για τις μπανάνες, κανένας από τους μαθητές δεν γνώριζε τις μπανάνες. Κανείς δεν είχε δει μπανάνα, πόσο μάλλον να την έχει γευτεί. Αλλά και ο
ίδιος ο δάσκαλος δεν είχε φάει ποτέ μπανάνα. Είχε δει όμως να κρέμονται στο μανάβικο του Αλέκου Αλεμπάκη. Οι μαθητές όταν σχόλασαν, δυο, δυο και τρεις, τρεις με τις τσάντες στα χέρια πήγαιναν στην αγορά για να δουν από περιέργεια τις μπανάνες.    

Από τις προφορικές μαρτυρίες γνωρίζομε ότι οι μπανάνες στην Φλώρινα ήταν άγνωστες προπολεμικά. Οι λίγοι εύποροι της πόλης μας, πολύ σπάνια έφερναν μερικές μπανάνες από την Θεσσαλονίκη για τα παιδιά τους. Όμως οι μπανάνες ήταν Κρήτης, πολύ μικρές και όχι τόσο γευστικές, γεγονός που έκαμνε ακόμη και τους πλούσιους να προτιμάνε τα μήλα της περιοχής μας, που ήταν φθηνά, αρωματικά και εύγευστα.

Από το 1955 περίπου, ο μανάβης Αλέκος Αλεμπάκης, που διατηρούσε μανάβικο στην οδό Νικολάου Χάσου, κοντά στην Δημοτική Αγορά, άρχισε να φέρνει μπανάνες. Οι μπανάνες ήταν Κρήτης. Έφερνε ένα κλαδί μπανάνες από την Θεσσαλονίκη, που ήταν τυλιγμένο με άχυρα και εξωτερικά με χοντρό χαρτί. Η συσκευασία του πρόδιδε το κόστος του. Και πράγματι ένα κλαδί μπανάνες τότε κόστιζε ακριβά, καθώς οι μπανάνες στην λιανική πουλιόταν 24 δραχμές την οκά. Δηλαδή με τα σημερινά δεδομένα, ένα κιλό μπανάνες, όσο πέντε κιλά ψωμί. Ήταν τότε πολύ ακριβές οι μπανάνες και γι αυτόν τον λόγο λίγοι ήταν αυτοί που τις αγόραζαν. Ήταν ένα πανάκριβο φρούτο, ένα φρούτο πολυτελείας.

 Το Κράτος τότε δεν επέτρεπε την εισαγωγή μπανάνας για να προστατέψει την παραγωγή μπανάνας της Κρήτης, αλλά και την παραγωγή των ελληνικών φρούτων, όπως τα μήλα, τα αχλάδια, τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια και άλλα. Αυτός ήταν ο λόγος που οι μπανάνες ήταν πανάκριβες και δύσκολα κανείς τις εύρισκε.

 Όταν όμως η Γιουγκοσλαβία «πλημμύρισε» από μπανάνες, περίπου το 1970, καθώς ο Στρατάρχης Τίτο, επέτρεψε την εισαγωγή μπανάνας από τον τρίτο κόσμο, οι Φλωρινιώτες τις εύρισκαν σε πολύ χαμηλές τιμές στο Μοναστήρι. Εξωτικές μπανάνες, εύγευστες και φθηνές. Όμως στο ελληνικό τελωνείο άρχιζαν τα προβλήματα, καθώς επέτρεπαν μόνο μικρές ποσότητες να περάσουν στην Ελλάδα. Τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα. Πήγαιναν όμως δυο φορές την εβδομάδα τα πούλμαν των τουριστικών γραφείων του Τσόκανου και του Τιγλιανίδη. Όλοι πήγαιναν στο Μοναστήρι για ψώνια, αλλά κυρίως για μπανάνες. Μερικοί μάλιστα, οι πιο τολμηροί προσπαθούσαν να περάσουν από το τελωνείο μερικά κιλά μπανάνες παραπάνω, για να τις πουλήσουν στην Φλώρινα. Έτσι άρχισε η «Μαύρη αγορά της μπανάνας».

 Οι Μαυραγορίτες της μπανάνας αφού κατάφερναν να περάσουν πέντε έξι κιλά μπανάνες, πήγαιναν σε γνωστούς και φίλους και πουλούσαν τις μπανάνες σε πολύ χαμηλές τιμές σε σχέση με τις τιμές της κρητικής μπανάνας. Ο κόσμος τις προτιμούσε, επειδή ήταν πολύ καλής ποιότητας και φθηνές. Στην δεκαετία του 1970, όλοι έτρωγαν μπανάνες από την Γιουγκοσλαβία. Η μαύρη αγορά συνεχίστηκε και στην δεκαετία του 1980. Όμως η Ελλάδα είχε γίνει μέλος της ΕΟΚ και όλα άλλαζαν σταδιακά.

 Το 1989, έγινε άρση της απαγόρευσης εισαγωγής μπανάνας, με αποτέλεσμα οι μπανάνες να πουλιούνται στα μανάβικα, τα μπακάλικα και τα σούπερ μάρκετ. Φθηνές και καλές μπανάνες, διαφορετικών εταιριών, που εισάγονταν από πολλές τροπικές χώρες. Οι μπανάνες ήταν προσιτές σε όλους, χωρίς να μειώσουν την κατανάλωση των εγχώριων φρούτων.

 Η λέξη «μπανάνα», μια λέξη διεθνής, πέρασε και στο τοπικό μας λεξιλόγιο. Βέβαια σημαίνει το φρούτο, αλλά τα τελευταία χρόνια μπανάνα ονομάζομε και το μικρό τσαντάκι που φοριέται στην μέση, καθώς και τα φουσκωτά που τα σέρνουν ταχύπλοα σκάφη, στις τουριστικές ακρογιαλιές το καλοκαίρι.

Παλιά λέγαμε «πάτησε την πεπονόφλουδα», επειδή μόνο πεπόνια είχαμε. Τώρα λέμε την φράση: «Του έριξε την μπανανόφλουδα», που σημαίνει ότι του έστησαν έξυπνη παγίδα. Επίσης η φράση: «Πάτησε την μπανανόφλουδα» σημαίνει ότι παρασύρθηκε κάποιος στην παγίδα που του έστησαν.

Στον πολιτικό λόγο συχνά αναφέρομε την λέξη «Μπανανία», που σημαίνει την χώρα, όπου ο εξωτερικός παράγοντας επεμβαίνει στα εσωτερικά της και ρυθμίζει διάφορες καταστάσεις. Συχνά λέμε «Δημοκρατία της Μπανανίας». Μήπως και η χώρα μας με όλα αυτά που συμβαίνουν, δεν έγινε Δημοκρατία της Μπανανίας; Και αφού πια ανήκομε στην μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, θα λέγαμε ότι ζούμε σε μια  «Banana Republic».

Πριν από μισό αιώνα δεν γνωρίζαμε τις μπανάνες. Σήμερα τα εξωτικά αυτά φρούτα, οι μπανάνες υπάρχουν παντού. Ένα φθηνό και θρεπτικό φρούτο. Καλά θα είναι όμως να προτιμούμε και τα δικά μας φρούτα.

Δημήτρης Μεκάσης