Τα πάθη είναι του Θεού

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Κάθε υποσυνείδητη και αντανακλαστική συμπεριφορά περιγράφεται ως πάθος καθώς δεν υπόκειται στο βουλητικό έλεγχο και οδηγείται από ανάγκες κατώτερου βιολογικού και κοινωνικού επιπέδου. Περαιτέρω χαρακτηριστικά αυτής της συμπεριφοράς είναι η τάση εξάρτησης και εθισμού με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων στέρησης όταν 

διακοπεί. Κατ' επέκταση κάθε λειτουργία που διαφέυγει του συνειδητού ελέγχου και οδηγείται από την εφήμερη απόλαυση καταλήγει να αποτελεί πάθος με τα όρια να μην είναι πάντα διακριτά. Με βάση σχετικά κριτήρια το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα κάθε πάθους κατηγοριοποιούνται από τη μια πλευρά σε καλά, αποδεκτά και ανθρώπινα και από την άλλη σε αλλοτριωτικά, βλαπτικά και απάνθρωπα. Παραδείγματα των πρώτων είναι η εργασιομανία, ο εντατικός αθλητισμός και η υπερβολική προσκόλληση σε ιδανικά και αυτοσκοπούς, ενώ των δεύτερων οι βλαβερές έξεις (ναρκωτικά, τυχερά παιχνίδια κτλ) και αρνητικές συμπεριφορές όπως εγωισμός, αχαριστία και μισαλλοδοξία.

Τα πάθη είναι αναπόφευκτο τμήμα της ύπαρξής μας. Οι επαναλαμβανόμενες παθητικές συμπεριφορές είναι αποτυπωμένες στο βιολογικό υπόστρωμα καθώς το σώμα λειτουργεί πρωτίστως με αντανακλαστικά. Στο κοινωνικό πλαίσιο η επανάληψη αποτελεί μηχανισμό αυτοσυντήρησης καθώς περιορίζεται σε λίγες, γνωστές και ασφαλείς εκδηλώσεις. Το σημαντικό ερώτημα είναι ποια είναι η στάση στάση απέναντί τους, γιατί έχουν δίκαια κατηγορηθεί για καταστροφή ή μείωση της ποιότητας ζωής και μονόδρομα αδιέξοδα, ενώ αποτελούν το κακό παράδειγμα στην εκπαίδευση των παιδιών. Ποια λοιπόν είναι η μοίρα μας απέναντί τους;

Ο Νίτσε είπε ότι υπάρχουν δύο τρόποι να καταπολεμηθεί ένα πάθος: η απότομη και βίαιη διακοπή του ή η υπερβολική και μαζική ενίσχυση ώστε να κορεστούμε από αυτό. Η ώριμη συμπεριφορά όμως είναι καταρχήν να αποδεχτούμε τα πάθη ως δεδομένα και να μην τα καταπολεμούμε γιατί τόσο αυτά θα ενισχύονται και θα μας κατατρώγουν σε μια προτετελεσμένη μάχη υπέρ τους. Αντίθετα συνιστάται να τα καλλιεργήσουμε θετικά και ισορροπημένα με τελικό σκοπό την αρμονική συνύπαρξή τους με την υπόλοιπη συμπεριφορά. Απαιτείται μάλιστα να τα εξιδανικεύσουμε και να τα θεωρήσουμε θεϊκής προέλευσης, ώστε τόσο να απολαύσουμε πλήρως το περιεχόμενο τους όσο και να είμαστε υπεράνω του ελέγχου τους. Με άλλα λόγια να αποτελούν τον συνοδηγό της ζωής μας με τον οδηγό να παραμένει πάντα η καθαρή βουλητική ιδέα.

Ενώ τα πάθη καθ' εαυτά είναι υγιής φυσική κληρονομικά, το πάθος εναντίων τους συνιστά αδυναμία και καταστροφή. Μόνο με την ελεύθερη ακολούθησή τους θα καταφέρουμε την πραγματική ψυχική απεξάρτηση και θα μετατρέψουμε τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης σε δυναμική ισχύ.