Ο Άγραφος Νόμος

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ο γραπτός νόμος είναι μόνο ένα μικρό τμήμα του συστήματος αξιών που ρυθμίζει τα περιθώρεια της συμπεριφοράς του ανθρώπου και στo οποίo βασίζεται η απόδοση της νόμιμης δικαιοσύνης. Μια σειρά άλλων φυσικών και ανθρωπογενών

διαδικασιών βασιζόμενες σε αντίστοιχα συστήματα αξιών επεμβαίνουν συμβατικά στις πράξεις μας.

Από τη σύσταση της ανθρώπινης κοινωνίας υπάρχει παράλληλα με τον γραπτό κώδικα νόμων ένα ακόμα πανίσχυρο και πιο πολύπλοκο σύστημα αξιών που περιγράφεται με τον όρο "άγραφος νόμος". Ο τελευταίος συνίσταται σε μια πληθώρα άτυπων συμβολαίων κάθε ένα από τα οποία συνοδεύεται από αντίστοιχο σύστημα αξιών, όπου εξαρχής κάθε άτομο συμμετέχει εκτός αν ρητά το αρνηθεί και επιλέξει το μοναχικό βίο. Ενδεικτικά αναφέρονται το κλασικό κοινωνικό συμβόλαιο του Rousseaux που "θυσιάζει τις ελευθερίες του ατόμου για την ελευθερία της κοινωνίας", το σύνολο των ψυχο-συμπεριφορικών συμβάσεων στις φιλικές σχέσεις των ανθρώπων και των δύο φύλων, καθώς και οι λαϊκές και πολιτιστικές παραδόσεις που ορίζουν σημαντικό τμήμα της προσωπικής, επαγγελματικής και δημόσιας ζωής. Ελάχιστοι τολμούν να αντιτεθούν στις καθιερωμένες συνήθειες της καθημερινότητας, να λάβουν διαφορετική γνώμη και στάση από την κοινή και να αντιδράσουν διαφορετικά από τα κοινωνικά αντανακλαστικά, καθώς αυτόματα θα θέσουν εαυτούς στο περιθώρειο. Για παράδειγμα στην ελληνική κοινωνία ελάχιστοι προβαίνουν σε δημόσια συζήτηση των τοπικών απαγορευμένων θεμάτων (ταμπού) όπως η ισότητα των δύο φίλων και ο προγαμιαίος έρωτας, η διάσπαση εδώ και πολλά χρόνια της κοινωνικής συνοχής μεταξύ των "εχόντων" και μη, η υποκρισία του δήθεν δωρεάν συστήματος υγείας, τα κακώς κείμενα στην εκπαίδευση και η κατώτατη ποιότητα της πνευματικής παραγωγής. Επίσης κανείς δεν αντιτίθεται στα παραδοσιακά εργασιακά, οικογενειακά και πολιτιστικά κατεστημένα που καθηλώνουν την κοινωνία σε παλαίοτερες εποχές και στερούν στα ταλαντούχα άτομα, ιδίως τα νέα, σημαντικές ευκαιρίες καρριέρας, γιατί γνωρίζει ότι θα "τιμωρηθεί" με περιθωριοποίηση.

Τα συστήματα των άγραφων νόμων φαίνονται παγιωμένα ώστε καμία μεμονωμένη δύναμη δεν μπορεί να τα τροποποιήσει, στην πραγματικότητα όμως βρίσκονται σε συχενή δυναμική ισορροπία και αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Η κοινή γνώμη και η παραδοσιακή κοινωνία όπως είναι γνωστή, υφίσταται την επίδραση δυνάμεων μαζικής αλλά υπόγειας αλλαγής με κύριους φορείς τη μέσα ενημέρωσης και το Διαδύκτιο και με τις ευλογίες της "βολεμένης" εξουσίας. Διαμορφώνεται στον κόσμο τέτοια νοοτροπία, ώστε να καθίσταται μόνιμο πάθος η απόκτηση και άμεση κατανάλωση ύλης και παράλληλα να καταστέλεται η αντίδραση των δυσαρεστημένων, οι οποίοι πιστεύουν ενδόμυχα σε μία αλλαγή που ποτέ δε θα έρθει. Η πιο σίγουρη μέθοδος παγίωσης είναι η εμφύσηση της πεποίθησης ότι η αλλαγή μπορεί να επέλθει με την αντίσταση έναντι σε μία ανεπιθύμητη κατάσταση, όπως η επανάσταση εναντίον του συστήματος και η εγκατάσταση των αντίθετων δομών που όμως τελικά θα επιφέρουν μια παρόμοια ανισορροπία. Η μόνη σωστή οδός είναι η εκ θεμελίων ατομική και κοινωνική επανίδρυση με βάση τον ανθρωπισμό και τα ανώτατο πνεύμα που θα γεννήσει μια σύγχρονη εκδοχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Μέχρι να συμβεί αυτό θα παρασυρόμαστε από τη σχετικότητα κάθε συμφέροντος.