Σάββατο 1 Ιουνίου 2013

Το εικονοστάσι

Εικονοστάσι φτιαγμένο από 
τον μαραγκό Νάκη Μίχτη
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Η Ορθοδοξία ήταν τρόπος ζωής για τους κατοίκους της Φλώρινας. Η θρησκευτική ζωή, με όλους της τους κανόνες, τηρούνταν από όλους. Εκκλησιασμός και νηστείες, αλλά και προσευχή. Προσεύχονταν κάτω από το εικόνισμα του σπιτιού τους, τότε που κάθε οικογένεια είχε τον δικό της Άγιο, τον Άγιο προστάτη της οικογένειας, που τον τιμούσαν όλον
τον χρόνο και ιδιαίτερα την ημέρα της γιορτής του. Το εικόνισμά του βρισκόταν πάντα δίπλα στην εικόνα της Παναγίας, που καταλάμβανε  την κεντρική θέση στο εικονοστάσι του σπιτιού.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας τα εικονοστάσια ήταν πολύ απλά. Ήταν ένα μικρό ράφι από σανίδι και ένα υποστήριγμα καρφωμένα, σε μια γωνία του δωματίου, ψηλά κοντά στο ταβάνι. Στο ραφάκι αυτό τοποθετούσαν τις εικόνες, την καντήλα με το λάδι και το φυτιλάκι και δίπλα σε ένα μικρό βαθύ πιάτο το κόκκινο πασχαλινό αυγό. Άναβαν συχνά την καντήλα, παρόλο που το λάδι ήταν ακριβό. Τότε μαγείρευαν με λίπος, επειδή ο τόπος μας δεν παράγει λάδι. Μόνο στις σαλάτες χρησιμοποιούσαν το λάδι και στην καντήλα του εικονοστασίου.
Οι εικόνες ήταν ποικίλες. Οι πολύ απλές, που ήταν χάρτινες κολλημένες σε σανίδι και είχαν κορνίζα από γύψο. Οι ζωγραφιστές εικόνες, πάνω σε σανίδι, ήταν ακριβές, και δεν ήταν προσιτές. Υπήρχαν και οι εικόνες που έφερναν από το Άγιο Όρος και τους Αγίους Τόπους, που εκτός από λατρευτικές, ήταν και αναμνηστικές από ένα θρησκευτικό ταξίδι που είχε κάνει κάποιο μέλος της οικογένειας.
Την περίοδο του Μεσοπολέμου τα εικονοστάσια άλλαξαν μορφή. Ήταν τότε που μερικά καταστήματα της Φλώρινας άρχισαν να φέρνουν εικονοστάσια φτιαγμένα από εργοστάσια της Θεσσαλονίκης. Αυτά ήταν ντουλαπάκια με πόρτα από τζάμι, και μέσα τοποθετούσαν τις εικόνες. Η καντήλα ήταν κρεμαστή. Τρεις αλυσίδες συγκρατούσαν την καντήλα, που ήταν στερεωμένες σε ένα καμπυλωτό σίδερο, που ήταν καρφωμένο στα πάνω μέρος του εικονοστασίου. Οι μαραγκοί της Φλώρινας άδραξαν την ευκαιρία και άρχισαν και αυτοί να κατασκευάζουν εικονοστάσια αυτού του τύπου. Μάλιστα μερικοί σκάλιζαν τα ξύλα και έφτιαχναν διάφορα σχέδια, και άλλοι έκαμναν σχέδια με ξυλοκοπτική. Τα εικονοστάσια των μαραγκών είχαν και δυο συρταράκια στο κάτω μέρος, όπου τοποθετούσαν τα κουτιά με τα φυτιλάκια, τα σπίρτα και άλλα. Οι μαραγκοί τα γυάλιζαν με λούστρο ή τα έβαφαν σε λευκό ή καφέ χρώμα, ανάλογα με τις απαιτήσεις του πελάτη. Έφτιαχναν εικονοστάσια για να τοποθετηθούν σε γωνία του δωματίου, και άλλα για ίσιο τοίχο.
Την περίοδο του Μεσοπολέμου, οι πλούσιοι της Φλώρινας, που έφτιαχναν ακριβά νεοκλασικά σπίτια και αγόραζαν έπιπλα πολυτελείας, έφεραν και τα ανάλογα εικονοστάσια. Ξύλινα εικονοστάσια, σαν βυζαντινά εκκλησάκια, με ακριβές εικόνες, υπήρχαν σε μερικά σπίτια. Ήταν πραγματικά έργα τέχνης και τα εικονοστάσια και οι εικόνες, που το μέγεθός τους ξεπερνούσε αυτό των παλιών εικονοστασίων.
Μετά το 1923, οι ελληνορθόδοξοι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Κωνσταντινούπολη, έφεραν μαζί τους  τις εικόνες – εικονοστάσια. Το εικονοστάσι αυτό ήταν ξύλινο, είχε το σχήμα τις Ωραίας Πύλης και ήταν τρεις εικόνες που συνδέονταν με μεντεσέδες. Η κεντρική εικόνα ήταν μεγάλη και είχε τον συγκεκριμένο άγιο και άλλες δυο μικρές άνοιγαν και έκλειναν σαν πορτούλες και είχαν τις ανάλογες αγιογραφίες.
Και το Άγιο Όρος πουλούσε και χάριζε εικονοστάσια μιας εικόνας. Μια ξύλινη εικόνα του Χριστού με ένα καμπυλωτό σίδερο για να κρέμεται η καντήλα είχαν χαρίσει στο Εθνικό Οικοτροφείο Φλώρινας, το 1923, οι Καλόγεροι του Αγίου Όρους.
Στα εικονοστάσια τοποθετούσαν και το θυμιατήρι με τα καρβουνάκια και το θυμίαμα. Τα θυμιατήρια ήταν πήλινα και τα έφτιαχναν οι αγγειοπλάστες της πόλης μας. Αργότερα κυκλοφόρησαν και τα χάλκινα θυμιατήρια, που πουλιόταν σε μερικά  κηροπωλεία, μαζί με τις καντήλες και τις εικόνες.  Αλλά και αρκετά υαλοπωλεία πουλούσαν όλα τα απαραίτητα για να φτιάξει κάποιος το εικονοστάσι του.
Η χριστιανική παράδοση που διατηρείται και στις μέρες μας θέλει το πρώτο κόκκινο αυγό της Μεγάλης Πέμπτης να τοποθετείται στο εικονοστάσι. Επίσης τα βάγια που μοιράζονται στην εκκλησία την ημέρα των Βαΐων στολίζουν το εικονοστάσι, καθώς και ο βασιλικός την ημέρα του Σταυρού. Την καντήλα, που αποτελείται από το ποτήρι, το νερό, το λάδι, το φελλό και το φυτίλι, την ανάβουν τον βράδυ της Πέμπτης, το βράδυ του Σαββάτου, το βράδυ την παραμονής μεγάλων εορτών και σε περίπτωση θανάτου καίει 40 ημέρες. Η φράση «τόσο λάδι είχε η καντήλα του» δηλώνει την σύντομη ζωή του εκλιπόντος. 
Η καντήλα και το φυτίλι με την ζωντανή φλόγα ήταν μια παράδοση αιώνων. Μετά το 1970 όμως κυκλοφόρησαν και τα εικονοστάσια, που είχαν μια μικρή ηλεκτρική λάμπα. Πολλοί αντέδρασαν και άλλοι αποδέχτηκαν το ηλεκτρικό ρεύμα στον χώρο της προσευχής τους. Τα εικονοστάσια με ηλεκτρική λαμπίτσα συνήθως τοποθετούνται στα παιδικά δωμάτια.
Τα τελευταία χρόνια, τα νέα ζευγάρια δεν προτιμούν το παραδοσιακό εικονοστάσι. Τα δώρα όμως που λαμβάνουν, από τους συγγενείς και φίλους στον αρραβώνα και στο γάμο τους, πολλά από αυτά είναι ακριβές χειροποίητες εικόνες ή εικόνες από ασήμι. Τα νέα ζευγάρια προτιμούν να έχουν όλες αυτές τις εικόνες αναρτημένες σε κάποιο τοίχο του διαμερίσματός τους. Οι εικόνες αυτές είναι ένα μοντέρνο εικονοστάσι, χωρίς έπιπλο και καντήλα.
Το εικονοστάσι παραμένει στα σπίτια των Φλωρινιωτών για να διώχνει το κακό και να φέρνει ηρεμία και γαλήνη στην οικογένεια. Είναι χώρος προσευχής, όπου μπροστά στις εικόνες παρακαλάνε τον Άγιο για βοήθεια ή τον ευχαριστούν για το καλό που τους έκανε.

Δημήτριος Μεκάσης

13 σχόλια:

  1. Kαι όμως Δημήτρη είναι και το καντίλι,όπως και τα άμφια και το δισκοπότηρο,ο άδωνις-επιτάφιος, ακόμα και ο ισοσκελής σταυρός κλπ , κατάλοιπα των ιεροφαντών των Ορφικών, των Ελευσίνιων και των Καβείριων μονοθεϊστικών μυστηρίων της πραγματικής πρώτης μυστηριακής λατρείας των Ελλήνων, τα οποία πέρασαν αυτούσια στη νέα λατρευτική διαδικασία, αφού πολλοί ιεροφάντες μύστες έγιναν χριστιανοί.
    Στη χώρα μας υπάρχει Ελληνορθοδοξία, ακριβής συνέχεια της νεάς από την παλιά.
    Ενανθρωπισμένος Λόγος θεού (η μαθηματική δεκάδα που έγινε αλφάβητο και μουσική)μετά Πνεύματος Αγίου (Υπέρτατη νιονική σκέψη, μετά τη μαθηματική, τη γκβαντική) ήταν εξαρχής η Αγία Τριάς, που την γνώριζαν εξαρχής μονο μείζονες θέοντες ελ-ληνες(διατρεχούμενοι υϊοί φωτος), ενώ ο πρώτος των ημερών Ιησούς-Ιασων-Ιατρός, ελήλυθεν επί γαίας ίνα δοξάσει μετά της θείας γνώσεως και όλους τους υιούς των ανθρώπων, ανεξαιρέτως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι επιεικώς άτοπο να μιλάμε για "ακριβή συνέχεια της νέας από την παλιά". Ο Ιησούς υπήρξε ο μέγας καινοποιός αφού διακήρυξε "ιδού καινά ποιώ τα πάντα" και η Βασιλεία του είναι η "καινή κτίση".

      Διαγραφή
    2. Ακούς τι λες???
      Οτι να ναι...

      Διαγραφή
    3. Mεγάλες αλήθειες λέει ο τύπος παραπάνω όσο κι αν δεν τις λέει ολόκληρες

      Διαγραφή
    4. Mέχρι να γίνει 33 και να διδάξει περιπλανήθηκε και έμαθε όλες τις αρχαίες ελληνικές δοξασίες και τα δελφικά παραγγέλματα

      Διαγραφή
    5. ΕΞΩ Η ΠΑΛΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ.
      ΕΞΩ Ο ΕΒΡΑΙΟΣ ΑΒΡΑΑΜ

      Διαγραφή
    6. Προς 5:58: από πού τεκμαίρεται ο ισχυρισμός σου; Προφανώς απ την καλπάζουσα φαντασία σου!

      Διαγραφή
  2. Τόσα πολλά ξέρεις και γιατί δεν γράφεις το όνομά σου; Πάντως το ίνα δοξάσ(ει)η το σκότωσες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητέ ανώνυμε των 2:58 μ.μ., τα ιερά μυστήρια, τα οποία μας τα παρουσιάζεις ουσιαστικά σαν εξέλιξη των μυστηρίων των αρχαίων Ελλήνων, συμβολίζονται και προφητεύονται στην Παλαιά Διαθήκη και διδάσκονται και ιδρύονται απ την Κεφαλή της Εκκλησίας στην Καινή Διαθήκη. Επί παραδείγματι, το κορυφαίο των ιερών Μυστηρίων, η Θεία Ευχαριστία δηλονότι, προτυπώνεται στην Παλαιά Διαθήκη και παραδίδεται στην Εκκλησία απ το Χριστό το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Εξωτερικές ομοιότητες υφίστανται μεταξύ των μυστηρίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των αρχαίων μυστηρίων, αναντιλέκτως όμως υπάρχουν αβυσσαλέες εσωτερικές διαφορές. Διαφορές ουσίας. Αναφορικά με το δόγμα της Αγίας Τριάδος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι πολύ πριν τον Πλωτίνο που μίλησε για τρεις υποστάσεις του θείου, η έννοια του Τριαδικού Θεού υφίσταται συνεσκιασμένως στην Παλαιά Διαθήκη ενώ αποκαλύπτεται και "αποσαφηνίζεται", όσο φυσικά μπορεί να αποσαφηνισθεί ένα Μυστήριο, απ το Χριστό στην Καινή Διαθήκη. Η έννοια του Τριαδικού Δόγματος στο χριστιανισμό τυγχάνει όλως διαφορετική απ ότι στους αρχαίους Έλληνες και έχει αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο με τις αποφάνσεις των Οικουμενικών Συνόδων, τουτέστιν την αυθεντία της Εκκλησίας. Καλό θα είναι να συμβουλευόμαστε, προτού γράψοπυμε κάτι για θέματα Ορθοδόξου Λατρείας, αλλά και για δογματικά θέματα, μία Ορθόδοξη Λειτουργική και μία Δογματική. Ελπίζω να μη με παρεξηγήσεις για την υπόδειξή μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ Η ΕΛΛΑΣ.
    ΟΙ ΛΕΠΡΟΙ ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ ΙΕΡΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΠΗΓΑΝ ΣΤΗ ΓΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σωστος, 72 σατανιστές ημίζωοι από τη Βαβυλώνα δε θα μας την πουν κιόλας.
      Είναι γνωστό ότι ο Ιησούς ακριβώς το σατανισμό των φαρισαίων ήρθε να διώξει με αγάπη και φραγγελιο.
      Ο Θεός εκείνων εξαποδώ ο εξαποδώ είχε γίνει.

      Διαγραφή
  5. Kανείς μην φοβάται ή να αισθάνεται άβολα με γνήσιο ελληνικό πνεύμα, πολύ δε περισσότερο οι εκκλησιαστικοί άνδρες λαϊκοί και κληρικοί.
    Ο Ελληνας έχει φιλότιμο και αγαπάει την ορθόδοξη παράδοσή του και σέβεται και τιμά τον παπά και το δάσκαλο, μπορεί να πεθάνει γιαυτόν.
    Μάλιστα υπάρχουν πάμπολοι παπάδες που είναι οι καλύτεροι γνώστες και θιασώτες της ελληνικής παιδείας και γραμματείας πολύ περισσότερο από αγράμματους άλλους παπαγάλους.
    Δεν είναι συνεπώς κανείς λιγότερο έλληνόφρων ή λιγότερο ευσεβής.
    ο καθένας έχει την ιδιομορφία και την ιδιοσυγκρασία του, αυτη άλλωστε είναι η μαγιά όπου είπε κι ο Κολοκοτρώνης κι ο Μακρυγιάννης.
    10 ελληνες 11 γνώμες.
    Κι όταν Θεέ μου χρειαστεί 11.000 αρετές.
    Γιαυτό η ελληνικη ορθόδοξη εκκλησία έχει το καλύτερο ποίμνιο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. oraia pragmata en hristo aderfi,oles oi synistoses tis oruodojias,m aresiiiiiiii?pera apo tin plaka,o dialogos einai kalos

    ΑπάντησηΔιαγραφή