Η Αποτίμηση του Παρελθόντος

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Καθώς το μέλλον είναι αβέβαιο, η μοναδική πηγή βέβαιης πληροφορίας και έγκυρης γνώσης αντλείται από το παρελθόν. Είναι όμως πολύ δύσκολο να διατηρηθεί η αντικειμενικότητα στην εκτίμηση της ιστορίας και συνεπώς να εξαχθούν γόνιμα συμπεράσματα, όταν οι ίδιοι οι ιστορικοί έχουν προσωπική εμπειρία των γεγονότων. Για το λόγο αυτό διακρίνονται δύο χρονικές τάξεις παρελθόντος: το πρόσφατο που καλύπτει το διάστημα μίας ως δύο γενεών (περίπου 50 έτη)

στο οποίο εκτείνεται η εμπειρία των ζώντων ενηλίκων και κυριαρχεί η υποκειμενικότητα και το απώτερο που συνιστά αυτό που λέμε Ιστορία, φτάνει μέχρι την απαρχή του πολιτισμού και έχει πιθανότητα να αποτιμηθεί σοβαρά. Πχ. τα τελικά συμπεράσματα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου εξήχθησαν μόλις πριν από 10-20 χρόνια, ενώ η Χούντα του 1967 παραμένει "σύγχρονο" γεγονός για το οποίο δεν υπάρχει ακόμα ομοφωνία.

Μία μέθοδος για την αντικειμενική προσέγγιση των τελευταίων 50 ετών, είναι να φανταστούμε ότι βρισκόμαστε στην ίδια παραγωγική φάση της ζωής μας κατά τις διάφορες χρονικές στιγμές που πέρασε η Ελλάδα και η κόσμος αυτό τον καιρό. Στις δεκατίες του 1950 και 60 ο ανεπτυγμένος τουλάχιστον κόσμος βίωσε την πιο φρενήρη κοινωνική εξέλιξη εδώ και αιώνες, το κράτος ήταν αρωγός του πολίτη και σχεδόν όλοι ήταν ικανοποιημένοι και αισιόδοξοι. Ακολούθως παρατηρήθηκε σταδιακά μια αναμενόμενη επιβράδυνση της πραγματικής οικονομίας η οποία περί το 1990 έφτασε σε στασιμότητα και έκτοτε οποιαδήποτε ανάπτυξη των εθνών βασίστηκε σε δάνεια και υπεραξίες που προήλθαν από τη λεγόμενη "παγκόσμια αγορά χρήματος" που στο μεταξύ μεγενθύθηκε υπερβολικά. Ο άνθρωπος έγινε από παραγωγός, καταναλωτής, από πιστωτής, χρεώστης, και από αισιόδοξος, απαισιόδοξος, ενώ το κράτος έγινε δυνάστης της κοινωνίας και υπηρέτης μιας ολιγομελούς "ελίτ". Η σύγκριση ανθρώπων και κοινωνιών του σήμερα με αυτές του παρελθόντος οδηγεί σε αναμφισβήτητα συμπεράσματα.

Σε κανένα τόπο και χρόνο η πραγματική κοινωνική ανάπτυξη δεν προήλθε από την κορυφή, παρά πάντα οδηγείται από την ευρεία βάση. Για να εκκινηθεί οποιαδήποτε βουλητική αντίδραση πρέπει πρώτα να αποτιμηθεί η τρέχουσα κατάσταση και να ληφθεί υπόψιν η πρόσφατη ιστορία. Η κορυφή όμως υποθάλπει το ελεύθερο πνεύμα και επιδιώκει την καθήλωση στην αδράνεια και τη στασιμότητα. Αληθινό αποτέλεσμα φέρνουν μόνο λύσεις τύπου "όλον ή ουδέν": είτε γκρέμισμα και κτίσιμο ξανά ή αέναη παραμονή στην παρακμή.