Η παλιά Φλώρινα 1912 – 1970 μέσα από το φωτογραφικό αρχείο του Θανάση Βογιατζή: Ο Βασιλιάς Αλέξανδρος στη Φλώρινα (1918)

Ιστορική  αναδρομή

Γράφει  ο  Θανάσης  Βογιατζής          

Όπως γράψαμε στο προηγούμενο κείμενό μας, τον Ιανουάριο του 1918, ενώ διαρκούσε ακόμη ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και τα γαλλικά   στρατεύματα βρίσκονταν στην Φλώρινα, επισκέφθηκε την πόλη μας ο

νεαρός Βασιλιάς Αλέξανδρος (1893-1920) και λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του ιδίου έτους, ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936).

Επειδή έχω στο αρχείο μου δύο σπανιότατες φωτογραφίες από τις επισκέψεις αυτές του 1918, για όσους ενδιαφέρονται για ιστορικά γεγονότα της Φλώρινας από το μακρινό παρελθόν, στο σημερινό μας κείμενο θα ασχοληθούμε με την επίσκεψη στην πόλη μας του Βασιλιά Αλέξανδρου και στο επόμενο με αυτήν του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Σήμερα, 95 ολόκληρα χρόνια μετά τις ιστορικές αυτές επισκέψεις, δεν υπάρχουν, δυστυχώς, προσωπικές μαρτυρίες. Όσοι παλιοί Φλωρινιώτες είχαν ζήσει τα ιστορικά αυτά γεγονότα, έχουν φύγει από την ζωή.

Επίσης, από ότι γνωρίζω, δεν υπάρχουν  σήμερα στην Φλώρινα τοπικές εφημερίδες του έτους 1918, όπου θα αναφέρονταν με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα αυτά. Αλλά ούτε στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην Βιβλιοθήκη της Βουλής, τις οποίες εδώ και δεκαετίες συχνά επισκέπτομαι και ερευνώ, δεν κατόρθωσα να εντοπίσω εφημερίδες της Φλώρινας που εκδόθηκαν πριν από το 1920.

Έτσι αναγκαστικά οι έρευνές μου επικεντρώθηκαν στον ημερήσιο τύπο των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, εκείνης της περιόδου, βρίσκοντας αρκετά στοιχεία και για τις δύο αυτές επισκέψεις.

Βλέπουμε λοιπόν στην φωτογραφία τον νεαρό Βασιλιά Αλέξανδρο σε αυτοκίνητο της εποχής, έξω από το σημαιοστολισμένο κτίριο της παλιάς Νομαρχίας, στο οποίο προηγουμένως είχε δεχθεί τις αρχές και τους προκρίτους της πόλης  μας.  

Στην εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» της Θεσσαλονίκης, που από την ίδρυσή της το 1911 μέχρι και σήμερα, για περισσότερα από 100  χρόνια, συνεχίζει την ιστορική της διαδρομή και στο φύλλο της 1-2-1918, που εξέδιδε τότε ο ιδρυτής της Κωνσταντίνος Βελλίδης (1870-1930), διαβάζουμε το εξής ενδιαφέρον κείμενο με τον τίτλο «Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟΝ-ΓΕΥΜΑ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ», γραμμένο με την γλώσσα και την ορθογραφία της εποχής: «Κατόπιν της επισκέψεώς του εις τον Σερβικόν τομέα, η Α.Μ. ο Βασιλεύς κατηυθύνθη εις Φλώριναν, όπου τω εγένετο ενθουσιώδης υποδοχή. Εις  τον σταθμόν ευρίσκοντο ο κ. Ηλιάκης, ο Νομάρχης κ. Σταματίου, αι δημοτικαί αρχαί, τα σωματεία, οι μαθηταί των σχολείων και πλήθος άπειρον. Η πόλις  σημαιοστόλιστος και  πανηγυρίζουσα, ανέμενε την άφιξιν της Α.Μ. Τον ΄Ανακτα προσεφώνησεν δι΄ενθουσιώδους λόγου ο Δήμαρχος Φλωρίνης, ειπών ότι  η  Δυτ.   Μακεδονία   είναι    υπερήφανος   δια   την   τιμήν   της    Βασιλικής επισκέψεως και τονίσας ότι όλοι οι Μακεδόνες θα προσέλθουν μετ΄ ενθουσιασμού υπό τα όπλα. – Η  Α.Μ. ηυχαρίστησε θερμώς, μεθ΄  ο κατηυθύνθη εις την Νομαρχίαν, όπου εδέχθη τας αρχάς και τους προκρίτους, επιδείξας ζωηρόν ενδιαφέρον δια τας ανάγκας της Δυτ. Μακεδονίας………». Και σε άλλες εφημερίδες της εποχής, των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, συναντάμε παρόμοια κείμενα.

Στις αρχές Ιουλίου του 1918, ο Αλέξανδρος επισκέφθηκε και πάλι τo μέτωπο  και  επιστρέφοντας από αυτό, συνέβη το εξής περιστατικό στον σταθμό της Φλώρινας, το οποίο περιγράφει, στο δυσεύρετο σήμερα ιστορικό βιβλίο του που έχω στην βιβλιοθήκη μου, ο φίλος και βιογράφος του Αλέξανδρου, συγγραφέας, Χρήστος Ζαλοκώστας (1894-1975): «Τον Δεκέμβριο του 1919, η Γαλλική Κυβέρνησης του απένειμε τον Πολεμικό Σταυρό, για την απάθεια που έδειξε κατά τον βομβαρδισμό του βαγονιού του από γερμανικό αεροπλάνο, στον σταθμό της Φλώρινας. Κάποιος τον συνεχάρη για την παλικαριά του. Θα ήμουν ευτυχής, αποκρίθηκε ο Βασιλεύς, αν είχα άλλο θάρρος: το θάρρος του πολιτικού που μπορεί σε μια δημόσια συγκέντρωση ν΄αντιμετωπίση την οργή του πλήθους. Δεν μου έτυχε να βρεθώ απέναντι από μαινόμενο πλήθος, φαντάζομαι όμως ότι θα χρειάζεται περισσότερη καρδιά εκεί, παρά στο μέτωπο», (Χρήστου Ζαλοκώστα: Αλέξανδρος, εκδ. «Άλφα», σελ. 183, Αθήναι 1947).

Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε, ότι ο Ιωάννης Ηλιάκης ήταν ο τότε Γενικός Διοικητής Δυτικής Μακεδονίας με έδρα την Κοζάνη, ο Νομάρχης Φλωρίνης Σταματίου, ήταν ο περίφημος δημοσιογράφος και λόγιος της εποχής Σταμάτης Σταματίου (1881-1946), γνωστός με το ψευδώνυμο Σταμ. Σταμ. και Δήμαρχος Φλωρίνης το έτος 1918 ήταν ο αείμνηστος παλιός Φλωρινιώτης Αναστάσιος Παπακωνσταντίνου (1885-1935), βενιζελικός, γαλλομαθής και για πολλά χρόνια, μέχρι τον θάνατό του, Διευθυντής του Υποκαταστήματος της  Τραπέζης Ελλάδος, που στην φωτογραφία πρέπει να είναι, αν δεν κάνω λάθος, ο κύριος με την γραβάτα που διακρίνεται μεταξύ της παλιάς Νομαρχίας και του Δικαστικού Μεγάρου.

Δυστυχώς το τέλος του νεαρού Αλέξανδρου υπήρξε τραγικό, όταν, όπως είναι γνωστό, σε κάποιο περίπατό του στο κτήμα Τατοϊου, τον δάγκωσε ένας πίθηκος. Το τραύμα μολύνθηκε, δημιουργήθηκε σηψαιμία και παρά τις προσπάθειες διασήμων Ελλήνων και Γάλλων γιατρών της εποχής, πέθανε σε λίγες ημέρες (12-10-1920) μέσα σε φρικτούς πόνους. Ήταν μόλις 27 ετών.

Ο νεαρός Βασιλιάς Αλέξανδρος ήταν ήπιος, διαλλακτικός και δημοφιλής στην εποχή του, τον εκτιμούσε δε ιδιαίτερα και ο τότε Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Γνωστός Έλληνας ιστορικός γράφει: «Η μεγαλύτερη ίσως προσφορά του Αλέξανδρου υπήρξε το γεγονός ότι, μέσα σε μια περίοδο που τα πολιτικά πάθη είχαν φθάσει στο ανώτατο σημείο, κατόρθωσε να διατηρήση σε μεγάλο βαθμό την μετριοπάθεια και την νηφαλιότητα, που ταίριαζαν στο υψηλό του αξίωμα».-

 Θανάσης  Βογιατζής

Φλώρινα   8-11-2013