Καμιά φορά έρχονται στον νου μας εικόνες από τα παλιά μπακάλικα, εκείνα
των παιδικών μας χρόνων, πριν την εμφάνιση των σούπερ μάρκετ. Τότε που κάθε
γειτονιά είχε τον μπακάλη της και στο κέντρο της Φλώρινας ήταν τα μεγάλα
μπακάλικα, που οι ταμπέλες τους έγραφαν:
«Παντοπωλείον – Αποικιακά – Εδώδιμα». Τότε που δεν ψώνιζαν με το καλαθάκι
από τα ράφια, αλλά ο ίδιος ο μπακάλης εξυπηρετούσε τους πελάτες του. Όλα τα
προϊόντα ήταν στα ράφια, και στο
πάτωμα τα μισο-ανοιγμένα σακιά. Σε ένα από
αυτά ήταν οι μπακαλιάροι Νορβηγίας. Παστοί μπακαλιάροι μέσα στο αλάτι που
άντεχαν πολλούς μήνες χωρίς να χαλάσουν.
Τρώγαμε παστό μπακαλιάρο πλακί στον φούρνο όλο τον χρόνο, αλλά μια φορά
τον χρόνο την ημέρα του Ευαγγελισμού, την 25η Μαρτίου, ο μπακαλιάρος
είχε την τιμητική του όπως και σήμερα. Μπακαλιάρος τηγανιτός με σκορδαλιά, από
πατάτα ή καρύδι.
Το έθιμο αυτό να τρώμε τηγανιτό μπακαλιάρο την ημέρα του Ευαγγελισμού
είναι έθιμο των Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών και προσαρμοσμένο στην νηστεία της
Σαρακοστής. Άγνωστο πως και πότε άρχισε. Και μάλιστα ο μπακαλιάρος να είναι από
την μακρινή Νορβηγία, κάτι που δηλώνει εμπορικές σχέσεις άλλων εποχών. Από τις
προφορικές μαρτυρίες γνωρίζουμε, ότι στην Φλώρινα, το έθιμο αυτό υπήρχε και στα
χρόνια της τουρκοκρατίας, και συνεχίζεται και σήμερα.
Παλαιότερα στην Φλώρινα δεν υπήρχαν θαλασσινά ψάρια όπως σήμερα.
Υπήρχαν μόνο κονσέρβες και βέβαια ο παστός μπακαλιάρος, αλλά και η καπνιστή
ρέγκα, που ήταν μεζές των μπεκρήδων, θαμώνων των τσιπουράδικων. Όταν όμως
ιδρύθηκε η ΔΕΗ και είχαμε ηλεκτρικό ρεύμα συνέχεια, πολλοί ιχθυοπώλες
προμηθεύτηκαν καταψύκτες. Τότε άρχισαν να πωλούν τα θαλασσινά κατεψυγμένα
ψάρια, τότε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι Φλωρινιώτες τότε γεύτηκαν
πολλά και διαφορετικά είδη θαλασσινών ψαριών, και ας ήταν κατεψυγμένα. Αργότερα όταν βελτιώθηκε το οδικό δίκτυο,
πολλοί ιχθυοπώλες, πήγαιναν με τα φορτηγά τους στην ιχθυόσκαλα της Καβάλας και
της Νέας Μηχανιώνας και προμήθευαν την αγορά με φρέσκα θαλασσινά ψάρια.
Πριν το 1960 όμως τα μοναδικά φρέσκα ψάρια ήταν τα γριβάδια και τα
τσιρόνια των Πρεσπών. Αυτά προτιμούσαν οι περισσότεροι, παρόλο που οι λίμνες
είχαν και άλλα είδη ψαριών. Οι ιχθυόσκαλες της Μικρολίμνης, της Κούλας και των
Ψαράδων ήταν τα τρία σημεία, όπου οι ψαράδες έβγαζαν τα ψάρια από τις βάρκες
και οι έμποροι τα αγόραζαν και τα φόρτωναν
στα φορτηγά με προορισμό την Φλώρινα και άλλα κοντινά μέρη. Στις ιχθυόσκαλες
ήταν και οι φοροεισπράκτορες που φορολογούσαν τους ψαράδες και τους εμπόρους.
Πριν όμως την εμφάνιση των αυτοκινήτων, οι ψαράδες από την Πρέσπα, οι
ίδιοι έφερναν τα ψάρια στην Φλώρινα. Τοποθετούσαν τα γριβάδια και τα τσιρόνια
σε μεγάλα κοφίνια και έραβαν σακιά πάνω από τα κοφίνια, επειδή τα γριβάδια
σπαρταρούσαν πολλές ώρες. Φόρτωναν τα κοφίνια στα μουλάρια και στα άλογα και
ξεκινούσαν πολύ πρωί για την Φλώρινα. Στα χωριά Ανταρτικό και Πισοδέρι
πουλούσαν τα πρώτα ψάρια, και όταν άδειαζαν τα πρώτα κοφίνια υπήρχε και γι
αυτούς μια θέση στο άλογο, καθώς το ταξίδι ήταν πολλών ωρών. Η Βίγλα ήταν
δύσκολη υπόθεση, επειδή έκλεινε ο δρόμος από το χιόνι. Τότε καλούσαν τους
Πισοδερίτες και αυτοί έρχονταν με τα φτυάρια και άνοιγαν τον δρόμο. Οι
Πισοδερίτες πληρώνονταν γι αυτήν την δουλειά από την Νομαρχία. Και όταν οι
ψαράδες έφταναν στην Φλώρινα ήταν βράδυ και διανυκτέρευαν στα πανδοχεία. Την
άλλη ημέρα, που ήταν η ημέρα του παζαριού, τοποθετούσαν τα κοφίνια τους σε ένα
άνοιγμα, όπου σήμερα είναι η οδός Ταγματάρχου Φουλεδάκη, από την οδό Μεγάλου
Αλεξάνδρου προς την Δημοτική αγορά. Από αυτούς αγόραζαν οι κάτοικοι της πόλης
και των χωριών φρέσκα ψάρια. Βέβαια υπήρχαν και οι ιχθυοπώλες, που και αυτοί
προμηθεύονταν φρέσκα ψάρια από τους ψαράδες των Πρεσπών. Αυτοί έκαμαν μεγάλες
παραγγελίες στους ψαράδες, και τα κοφίνια τα ξεφόρτωναν στα μαγαζιά τους.
Αργότερα μετά το 1924, τα ψάρια πουλιόταν μέσα στην νέα Δημοτική αγορά.
Γριβάδια και τσιρόνια έτρωγαν οι Φλωρινιώτες όλο τον χρόνο, καθώς αυτά
ήταν τα μοναδικά φρέσκα ψάρια. Τα μαγείρευαν πλακί στον φούρνο, αλλά και
τηγανιτό το στήθος σε φέτες, και την ουρά και το κεφάλι τα έκαμναν ψαρόσουπα.
Κατά την τοπική χριστιανική παράδοση, οι κάτοικοι της πόλης και των χωριών
έτρωγαν πάντα γριβάδι την Κυριακή των Βαΐων. Επίσης γριβάδι έτρωγαν την ημέρα
του Σωτήρος, και στα χωριά όσες οικογένειες είχαν προστάτη άγιο, τον Άγιο
Νικόλαο, έτρωγαν γριβάδι την πρώτη ημέρα του Πάσχα.
Δημήτρης Μεκάσης
..μην ανησυχείς κύριε Μεκάση σε λίγο και τα αρτοποιία με τα φαρμακεία της γειτονιάς θα αποτελούν αναμνήσεις η αντικείμενα νοσταλγίας...
ΑπάντησηΔιαγραφήΜαθατε οτι κατεβαινει και αλλος υποψηφιος και ολοι συζητανε για αυτο; και οχι για γριβαδια και λοιπα θαλασσινα. Ξερω οτι δεν θα δημοσιευθει αλλα δεν πειραζει. Απλα δεν ειμαστε αφελεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜη μπλέκεις την λαογραφία με την πολιτκή. Η λαογραφία σε χαλαρώνει και ξεφεύγεις για λίγο από την σκληρή καθημερινότητα.
ΔιαγραφήΔ.Μ.
...είχαν προστάτη άγιο, τον Άγιο Νικόλαο, έτρωγαν γριβάδι την πρώτη ημέρα του Πάσχα.
ΑπάντησηΔιαγραφήAΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΝΑΣ Ο προστάτης των εγγάμων
Από την παιδική ακόμα ηλικία ο Νικόλαος , γιος του Ιωάννη και της Αυγουστίνας Μελισσουργού, έδειχνε την κλίση του προς τα ιερά και τα όσια.
Γεννημένος το έτος 1851 στη Νάξο από σχετικά εύπορους γονείς , δεν άργησε να αποκαλύψει πως ήταν αγιασμένος από την κοιλιά της μητέρας του και να προκόπτει σοφίᾳ καὶ ἡλικίᾳ καὶ χάριτι παρὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις. (Λουκ. 2,52 ), ενώπιον του Θεού και των συνανθρώπων του.
Παιδί ακόμα τον έθελγαν τα αγαπητά σκηνώματα (Ψαλμ. 83, 1 ) του Κυρίου . Έτρεχε στο Ιερό Βήμα για να υπηρετεί τον ιερέα παππού του Γεώργιο Μελισσινό καθώς ιερουργούσε. Είχε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής και του σώματός του για να ακούν και να δέχονται τα ιερά λόγια των ευχών και των ύμνων. Ευτρέπιζε τη γλώσσα του για να ψελλίζει και σιγοψάλλει ψαλμούς και τροπάρια , ᾄδων καὶ ψάλλων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ τῷ Κυρίῳ, και να συνηθίζει από την πρώτη του νεότητα λαλών ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς ( Εφες. 5, 19 ) .
Αναφέρει η βιογράφος (μαθήτρια του Μάρθα μοναχή) , ότι μέσα στο πατρικό κτήμα υπήρχε εκκλησάκι αφιερωμένο στον άγιο Νικόλαο . «Από μικρό παιδάκι πήγαινε οποιαδήποτε ώρα και έμπαινε κρυφά σ’ αυτό, φορούσε ένα σενδόνι και έψαλλε ότι ήξευρε ως μικρό παιδί. Μια βραδιά περνούσε ένας άνθρωπος απ’ έξω από την εκκλησίαν αργά και άκουσε ψαλμωδία . Από φυσική περιέργεια κατέβηκε από το ζώον να ιδή τί συμβαίνει και τον βλέπει , μικρό παιδάκι τότε, να ψάλλη! … « ( ο άγιος παπα- Νικόλας Πλανάς «Ο απλοϊκός ποιμήν των απλοϊκών προβάτων», εκδ. «Αστήρ» , απ’ όπου αντλήσαμε πολλές λεπτομέρειες του βίου του αγίου ) .
Τα πρώτα γράμματα διδάχθηκε από τον ιερέα παππού του , τον οποίο και συνόδευε στις λειτουργίες και στους εσπερινούς που εκείνος τελούσε στα πολλά εξωκκλήσια, βοηθώντας τον στο Ιερό και το ψαλτήρι και παρατηρώντας την ευλάβεια με την οποία ιερουργούσε. Έτσι και για το μικρό Νικόλαο είχε εφαρμογή ο ευαγγελικός λόγος : δεν έφευγε από το ναό, αλλά λάτρευε τον Θεό νύχτα και μέρα… ( Λουκ. 2, 37 ) . Ακόμα και τα παιχνίδια του με τον τρόπο αυτό της ζωής του είχαν ταυτιστεί: Μάζευε τους μικρούς του φίλους και παρίσταναν πως τελούν τη θεία Λειτουργία, μιμούμενοι τις κινήσεις του ιερέα, ψάλλοντας ό,τι σαν παιδιά ήξεραν και στο τέλος ο Νικόλαος έκανε και το «κήρυγμά» του! Του άρεσε να πηγαίνει στα εξωκκλήσια , να ανάβει τα καντήλια, να «μιλάει» στο Χριστό, την Παναγία και τους αγίους και να ευφραίνεται πνευματικά από την παρουσία τους.
Αυτή η ευλαβής ενασχόληση είλκυσε πλουσιότερη τη χάρη του Θεού και τον προίκισε με το προορατικό χάρισμα. Είναι βεβαιωμένο, για παράδειγμα, το ακόλουθο περιστατικό: Ένα βράδυ χειμωνιάτικο καθόταν μπροστά στο τζάκι του σπιτιού όλη η οικογένεια. Οι γονείς ανήσυχοι συζητούσαν για την τύχη του καϊκιού τους που βρισκόταν σε ταξίδι στο φουρτουνιασμένο Αιγαίο ή στη θάλασσα της Προποντίδας , πλέοντας προς την Πόλη. Ο Νικόλαος , φωτισμένος από τον Θεό, είπε στους γονείς του: «Το καΐκι μιας “Ευαγγελίστρια” αυτή τη στιγμή βυθίζεται κοντά στην Πόλη…». Τρομαγμένος ο πατέρας του λέει στη γυναίκα του: «Τι λέει το παιδί;». Όπως αποδείχθηκε , ακριβώς εκείνη τη μέρα και ώρα είχε βυθισθεί το καΐκι τους!
Κύριε Μεκάση συγχαρητήρια, όχι μόνο για τις γλαφυρές εικόνες του παρελθόντος αλλά γιατί τα κείμενά σας είναι υπόδειγμα καθαρότητας και σαφήνειας του νεοελληνικού λόγου. Αγγίζετε τον αναγνώστη χωρίς να επιθυμείτε να τον εντυπωσιάσετε με το λόγο, προβάλλοντας τον εαυτό σας!!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή