Περιστέρια και περιστεράδες της Φλώρινας

Γεωργική Σχολή Φλωρίνης, το 1960 περίπου. Οι δυο πύργοι ήταν περιστερώνες.

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Πολλοί ήταν οι περιστεράδες κάποτε στην πόλη μας. Τότε που η Φλώρινα είχε μόνο μονοκατοικίες με αυλές, και σχεδόν σε κάθε αυλή υπήρχε ένα ξύλινο σπιτάκι, το κουτλούκι ή περιστερώνας,  όπου τα περιστέρια

εύρισκαν ζεστασιά και τροφή, αλλά και περιποίηση από ανθρώπους που πραγματικά αγαπούσαν τα υπέροχα αυτά πτηνά.

Τα σμήνη των περιστεριών πετούσαν πάνω από τις γειτονιές, κάνοντας κύκλους. Μια εικόνα μοναδική. Μερικά σμήνη στον Άη Γιάννη, άλλα στα Καυκάσικα, στο Κέντρο, στον Άη Γιώργη, στους Συνοικισμούς και στο Τσιφλίκι. Αργότερα στα μέσα της δεκαετίας του 1960, στην ανακαινισμένη κεντρική πλατεία Ομονοίας, ο Δήμος Φλώρινας έφτιαξε έναν περιστερώνα δίπλα στα κανόνια. Τα περιστέρια ομόρφαιναν την πλατεία για πολλά χρόνια. Και όταν εγκαταλείφτηκαν από τον Δήμο, τα περιστέρια μετακόμισαν στην στέγη του ναού του Αγίου Παντελεήμονα. Την σίτισή τους είχε αναλάβει εθελοντικά ο αείμνηστος Πέρος Φιλίππου, ο ωρολογάς, που κάθε πρωί σκορπούσε σιτάρι στην αυλή της εκκλησίας και κατέβαζε τα περιστέρια από τις στέγες. Και δεν ήταν λίγα τα περιστέρια, που κατέβαιναν με το χαρακτηριστικό ήχο των φτερούγων τους, και τον υπόκωφο ήχο της φωνής τους. Αργότερα όμως τα περιστέρια της πλατείας σκόρπισαν σε όλη την πόλη και δημιούργησαν προβλήματα στις στέγες των σπιτιών.

Τα περιστέρια στην πόλη μας ήταν πολλά, όμως τα  περισσότερα περιστέρια ήταν στην Γεωργική Σχολή. Αυτά τα φρόντιζαν οι μαθητές της σχολής. Οι δυο κόκκινοι πύργοι ήταν περιστερώνες. Αυτά τα περιστέρια και οι πύργοι - περιστερώνες εμπνεύσανε τον Γρηγόρη Χατζηλάμπρου, οδοντίατρο και ζωγράφο, και σχεδίασε το σήμα του Δήμου Φλώρινας. Δυο πύργοι και ένα περιστέρι είναι το έμβλημα της Φλώρινας, από το 1998, επί Δημαρχίας Χρήστου Αλεμπάκη. Ο Γρηγόρης Χατζηλάμπρου σχεδίασε και το σήμα των Συλλόγου Φλωρινιωτών Θεσσαλονίκης, που είναι ο Λευκός Πύργος και ένα περιστέρι. Το περιστέρι και των δυο εμβλημάτων, συμβολίζει την κουλτούρα της Φλώρινας. Είναι ένα ταχυδρομικό περιστέρι που μεταφέρει και ανταλλάσει πολιτισμό.  

  Γενικά το περιστέρι είναι σύμβολο της ειρήνης, και στον Χριστιανισμό συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα. Ακόμη και ο Νώε έστειλε δυο περιστέρια από την κιβωτό να βρουν στεριά, και αυτά γύρισαν με κλάδο ελαίας.

Τα περιστέρια είναι πολύ πιστά ζευγάρια. Γι αυτό πέρασε και στον μεταφορικό λόγο η λέξη «περιστέρα», που αναφέρεται στην πιστή τίμια γυναίκα, που ασχολείται με το σπίτι της και την οικογένειά της. Η λέξη περιστέρι κρύβει τρυφερότητα στον ανθρώπινο λόγο. «Περιστεράκι», αναφέρεται σε μια τρυφερή ύπαρξη, σε μια κοπέλα. «Πιτσουνάκια» λέμε τα ζευγαράκια των ερωτευμένων. Αλλά όταν λέμε «παριστάνει την αθώα περιστερά» εννοούμε ότι κάνει τον ανήξερο.   

Οι Τούρκοι της πόλης μας ήταν μερακλήδες περιστεράδες. Σε όλα τα τζαμιά υπήρχαν περιστέρια και σε όλες τις αυλές των σπιτιών των τουρκομαχαλάδων. Όταν ανταλλάχτηκαν και εγκατέλειψαν την πόλη μας, από το 1923 και μετά, πήραν μαζί τους μόνο τα αναγκαία. Τα περιστέρια έμειναν στις αυλές τους. Οι πρόσφυγες όμως που πήραν τα σπίτια των Τούρκων, φρόντισαν τα περιστέρια τους. Οι Τούρκοι μας άφησαν τα περιστέρια τους, αλλά και όλο το λεξιλόγιο που έχει σχέση με τα περιστέρια και τα είδη των περιστεριών. Παρακάτω αναφέρονται οι ονομασίες και οι κατηγορίες των περιστεριών της Φλώρινας:

Α.  Μισίρια ή Μισιρλίτικα. Είναι όμορφα περιστέρια με μικρό ράμφος και γραβάτα, έξυπνα που γρήγορα μαθαίνουν το περιβάλλον που ζουν, ώστε να πετάνε πάνω από το σπίτι και να επιστρέφουν. Από τα χρώματά τους και τα σχέδια τους, παίρνουν τις παρακάτω ονομασίες: 1) Μπεάζι, άσπρο περιστέρι, 2)Καρά Κουρούκ, άσπρο περιστέρι με μαύρη ουρά, 3)Λεμονί, άσπρο περιστέρι που έχει λεμονί χρώμα στις άκρες των φτερών, 4) Αλ Κανακλί, άσπρο περιστέρι με κόκκινα φτερά, 5) Καρά Κανακλί, άσπρο περιστέρι με μαύρα φτερά, 6)Μπαντεμπλί Εριφλί, άσπρο περιστέρι με μαύρο κεφάλι,7)Αϊναλί Μισερλί, σταχτί περιστέρι με μαύρη ουρά, 8)Τσαούσι, μαύρο περιστέρι, με κεφάλι άσπρο.

Β. Ντονέκια. Τα περιστέρια αυτά πετάνε ψηλά και πέφτουν περιστρεφόμενα. Αυτά προσφέρουν θέαμα, επειδή κάνουν τούμπες στον αέρα. Υπάρχουν πολλά είδη και από το χρώμα τους παίρνουν τις παρακάτω ονομασίες: 1)Αράπι, ολόμαυρο περιστέρι, 2)Σαΐνι, άσπρο περιστέρι με κεφάλι και ουρά μαύρη, 3) Μαβαλί, άσπρο περιστέρι, με ράχη και ουρά σταχτί, 4) Κόκκινα περιστέρια είναι τα Κιουραλί, με λίγο άσπρο στα άκρα των φτερών και το κεφάλι, τα Τσακάλια, με άσπρη ουρά, τα άκρα των φτερών άσπρα και το κεφάλι άσπρο και κόκκινο, τα Αλ, όλο κόκκινα και ουρά άσπρη, 5)Ακουρούκ, περιστέρι μαύρο με ουρά άσπρη, 6)Ατ Κανακλί, μαύρο περιστέρι, με τις άκρες των φτερών και την ουρά μαύρη, 7)Αϊναλί Ντονέκ, σταχτί περιστέρι με ουρά και φτερά άσπρα, 8)Μισκί, σταχτί περιστέρι, που μοιάζει με αγριοπερίστερο, 9)Μισκί Άκουρουκ, σταχτί περιστέρι με ουρά άσπρη, 10)Μπελ Ντονέκ, άσπρο περιστέρι, 11)Αλ Γιακαλί, περιστέρι άσπρο, με κόκκινη ράχη, 12)Καράγια Καλί, άσπρο περιστέρι, με λίγο μαύρο στην ράχη, 13)Κουσακλί, μπεζ περιστέρι, με ουρά άσπρη και κόκκινες γραμμές στα φτερά, 14)Καραμπάσκα, ολόμαυρο περιστέρι με λίγο άσπρο στις άκρες των φτερών.

Γ. Βούτες. Αυτά τα περιστέρια πετάνε πολύ ψηλά και πέφτουν με κλειστά τα φτερά, σαν πέτρες από τον ουρανό. Πολλές φορές οι Βούτες σκάζουν στο έδαφος και σκοτώνονται. Τα περιστέρια αυτά  τα έφεραν στην Φλώρινα τα τελευταία χρόνια.

Δ.  Ταχυδρομικά περιστέρια. Τα περιστέρια αυτά είναι αθλητές, που πετούν σε μακρινές αποστάσεις. Είναι τα περιστέρια των αγώνων, αλλά και των στοιχημάτων.

Ε.  Παγωνάτα περιστέρια. Αυτά ομορφαίνουν τις αυλές και τις στέγες, καθώς σηκώνουν την ουρά τους, όπως τα παγώνια. Τα παγωνάτα περιστέρια έχουν ποικίλα χρώματα.

ΣΤ.  Αγιάρια. Αυτά τα περιστέρια εκπαιδεύονται εύκολα και δεν απομακρύνονται. Δεν μπορεί να τα πιάσει άλλος περιστεράς. Είναι καθαρόαιμα περιστέρια, που οδηγούν όλα τα άλλα, όταν πετάνε. Έχουν όμως και την ικανότητα να κατεβάζουν στην αυλή τους τα ξένα περιστέρια. Τα Αγιάρια, ανάλογα με τα χρώματα τους παίρνουν ονομασίες όπως τα Ντονέκια και τα Μισίρια.

Ζ.  Γιασμάνια ή Ασμάνια, αυτά δεν είναι καθαρόαιμα περιστέρια. Τέτοια περιστέρια είναι τα αδέσποτα περιστέρια της πόλης, που κατοικούν στις στέγες των σπιτιών και διασταυρώνονται με όλα τα είδη.

Πολλά περιστέρια έχουν χνουδωτά πόδια, που μοιάζουν με φτερά. Τα περιστέρια αυτά τα ονομάζουν Γκασκιάρικα ή Τσαρουχάτα. Επίσης πολλά περιστέρια έχουν άλλο χρώμα στις άκρες των φτερών.  Αυτές τις άκρες τις ονομάζουν «τσελέγκια». 

Τα Μισίρια, τα Ντονέκια, τα Αγιάρια και τα Γιασμάνια είναι περιστέρια που υπήρχαν από παλιά στην Φλώρινα. Αντίθετα, τα Ταχυδρομικά περιστέρια, οι Βούτες και τα Παγωνάτα τα έφεραν από γειτονικές περιοχές, τα τελευταία 50 χρόνια.

Οι περιστεράδες της Φλώρινας ήταν άνθρωποι από όλα τα επαγγέλματα και τις κοινωνικές τάξεις. Κοινό όλων ήταν η αγάπη προς τα περιστέρια, που η παρουσία τους και μόνο τους πρόσφερε χαλάρωση και ηρεμία. Πολλές φορές έστηναν παιχνίδια τζόγου με τα περιστέρια. Έκαμναν συμφωνίες και έβαζαν στοιχήματα, ποιος θα πιάσει τα περιστέρια του άλλου. Τα στοιχήματα ήταν σε μικρά χρηματικά ποσά ή σε περιστέρια. Σήκωναν λοιπόν τα περιστέρια από τις αυλές τους και το πιο εκπαιδευμένο περιστέρι αν κατάφερνε να παρασύρει περιστέρια από το άλλο σμήνος, τα κατέβαζε στην αυλή, και το αφεντικό του κέρδιζε το στοίχημα. Πολλές φορές κάποιος περιστεράς έπαιρνε κάτω από την μασχάλη του το καλύτερο περιστέρι του και πήγαινε στην αυλή άλλου περιστερά. Έβαζαν στοίχημα, το λεγόμενο «γκομάρο», αν δηλαδή το περιστέρι του, όταν το αμολούσε θα καθόταν στην ξένη αυλή με τα άλλα περιστέρια ή θα γύριζε πίσω στην δική τους αυλή. Το στοίχημα ήταν λίγες δραχμές ή μερικά περιστέρια.

Η ασχολία με τα περιστέρια ξεπερνούσε τα όρια της απασχόλησης στον ελεύθερο χρόνο. Οι περιστεράδες ήταν ικανοί να παρατήσουν όλες τις άλλες δουλειές τους και να πετάξουν τα περιστέρια τους, όταν έβλεπαν να πετούν τα περιστέρια του γείτονα. Τους ενδιέφεραν ιδιαίτερα τα είδη περιστεριών, η συμπεριφορά τους, το πέταγμά τους και τα χρώματά τους.

Η εκτροφή περιστεριών είναι μια ωραία απασχόληση, όμως μερικοί είχαν κάποια έσοδα από αυτά. Ο Κιόρ Πέτσες, προπολεμικά, είχε εκατοντάδες περιστέρια στο κτήμα του στον Νέο Δρόμο και πουλούσε περιστέρια, σε όλους τους νέους που ήθελαν να κάνουν τον δικό τους περιστερώνα. Πουλούσε και εκπαιδευμένα περιστέρια στους παλιούς περιστεράδες, αλλά και σε όποιον ήθελε να κάνει σούπα με περιστέρια. Και οι αδελφοί Τύρσαλη, στο ποτάμι, πουλούσαν περιστέρια και συμπλήρωναν το εισόδημά τους. Για τους περισσότερους όμως τα περιστέρια κόστιζαν, καθώς αυτά χρειάζονταν τροφή καθημερινά, και μάλιστα σιτάρι.

Παλιοί περιστεράδες την Φλώρινας ήταν: Κοσμάς Βελλιάνης, στα Καυκάσικα, Γιώργος Κονιαράς, στην οδό Νιγρήτης, Αβραάμ Σακαλής, στον Συνοικισμό Κιουταχειωτών, Γιώργος Στραβομύτης, στον Συνοικισμό, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, στον Συνοικισμό, Ανδρέας Γρούιος, στα Εβραίικα, Βάσκος Βουβός, στην οδό Σπηλιάδου, Σωτήρης Σιώμος, στο Τσεκούρι, Αποστόλης Μπομπότας, στο Τσεκούρι, Νίκος Κεραμιτζής στο Τσεκούρι, Κιόρ Πέτσες, στον Νέο Δρόμο, Λύσος Σαββάκης, στον Καραγκιόζη, Μιχάλης Γρηγορίου, στην πλατεία Ηρώων, Παντελής Σίσκος, απέναντι από τα Δικαστήρια, Νίκος Τούζος, στην οδό Καλλέργη, Γιάννης Αγιανίδης, πλατεία Ηρώων, Ιωσήφ Βαραχίδης, στα Καυκάσικα, Αδελφοί Τύρσαλη, στο ποτάμι πιο πάνω από το Βαρόσι, Φώτης Γιαννούλης, στην πλατεία Ηρώων, Σωτήρης Προκοπίδης, στην πλατεία Σχολείων, Βαγγέλης Σαρακίνης, στο Τσιφλίκι, Μπράνκος Πέτρου, στο Τσιφλίκι, Γιάννης και Κώστας Φιλίππου, στην οδό Πρεσπών, ο Τικφέσης, ο Ρόκας, ο Ατματζίδης και άλλοι πολλοί.

Σήμερα στην Φλώρινα με περιστέρια ασχολούνται οι παρακάτω: Γιώργος Βελλιάνης, Βασίλης Βυσσίνης, Βαγγέλης Τικφέσης, Γιάννης Σάββας, Λάζαρος Παπαγεωργίου, Θανάσης Γιαννούλης, Δημήτρης Τσούκας, Δήμος Σταφυλλίδης, Θέμης και Γιασεμής Αναγνωστόπουλος, και άλλοι. Όλοι κατοικούν στις άκρες της πόλης και σε γειτονιές με μονοκατοικίες, και απολαμβάνουν την απασχόληση τους με τα περιστέρια. Κρατάν γερά μια παράδοση αιώνων.

Δημήτρης Μεκάσης