Το Γαλλικό Θέατρο της Φλώρινας

Κάτω από το καφενείο του Τέγου Σαπουντζή, στο Γιάζι, 

ο γαλλικός στρατός έχτισε ένα πέτρινο κτήριο, 

όπου στεγάστηκε το Γαλλικό Θέατρο. 

Φωτογραφία του 1917, όταν χτιζόταν το Θέατρο.

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Στις ανασκαφές που έγιναν στον λόφο βρέθηκαν ίχνη αρχαίου ελληνικού θεάτρου, κοντά στην πόλη των Λυγκηστών. Το θέατρο έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ζωή των Ελλήνων, μέχρι που έγινε αυτοκράτορας ο Θεοδόσιος Α΄. Τότε όλα άλλαξαν. Οι τραγωδίες και οι κωμωδίες χάθηκαν, καθώς σε

αυτές γίνονταν αναφορές στους θεούς μιας απαγορευμένης θρησκείας. Στα χρόνια του Βυζαντίου επικράτησε το μιμοθέατρο, όπου ο μίμος έλεγε αστείες ιστορίες και ο κόσμος γελούσε. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας εμφανίστηκε το θέατρο σκιών, ο Καραγκιόζης. Το σοβαρό θέατρο δεν υπήρχε πια στην ζωή των Ελλήνων, όπως στην αρχαιότητα. Αργότερα όμως, στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, ο κλασικισμός στα σχολεία επανέφερε το θέατρο, ως μια σχολική δραστηριότητα, που επηρέασε όμως, όλα τα ελληνικά σχολεία των τουρκοκρατούμενων περιοχών. Στο Μοναστήρι, από τα τέλη του 19^ου αιώνα, τα ελληνικά σχολεία έδιναν θεατρικές παραστάσεις. Το θέατρο άρχισε να γίνεται αγαπητό στο κοινό, καθώς αυτό και διασκέδαζε και προβλημάτιζε. Στην Φλώρινα το 1905 χτίστηκε το σημερινό 2^ο δημοτικό σχολείο, με αίθουσα τελετών, με σκηνή και καρέκλες, όπου οι μαθητές μια και δυο φορές τον χρόνο έδιναν θεατρικές παραστάσεις. Το θέατρο όμως για πολλά χρόνια είχε παραμείνει, ως μια σχολική δραστηριότητα.

Το πρώτο σοβαρό θέατρο με επαγγελματίες ηθοποιούς, ήταν αυτό του γαλλικού στρατού. Το 1917 μάλιστα έχτισαν μια αίθουσα στο Γιάζι, με βεράντα και κερκίδες στην πλαγιά του βουνού. Ο Κώστας Νίκλης, που έζησε τα γεγονότα, έγραψε για το Γαλλικό Θέατρο τα παρακάτω: «Στους πρόποδες του δάσους του Αγίου Παντελεήμονος ανεβαίνοντας από του Διαμάντη προς το Μπουφ – Καμέν έκτισαν ένα μεγάλο πέτρινο οικοδόμημα, μια μεγάλη σάλα κι ακόμη πιο μεγάλη βεράντα, που δέσποζε πάνω από την πόλη με μια θέα μοναδική και θαυμάσια. Σε αυτό το οικοδόμημα οι καλύτεροι Γάλλοι ηθοποιοί και καλλιτέχνες έδιναν από καιρό σε καιρό παραστάσεις με τα καλύτερα θεατρικά έργα της εποχής εκείνης για να ψυχαγωγούνται οι στρατιώτες  τους. Κοντά, όμως, στους στρατιώτες πηγαίναμε και εμείς μια που ήταν ελεύθερη η είσοδος και μας επέτρεπαν οι Γάλλοι κι έτσι πολλοί Φλωρινιώτες, όσοι εννοείται καταλάβαιναν από την γαλλική γλώσσα, είδαν έργα του Μολιέρου, του Δουμά, του Ζολά και άλλων Γάλλων και ξένων κλασικών συγγραφέων παιγμένα από ηθοποιούς της περίφημου Κομεντί – Φρανσέζ και μάλιστα από πρώτο χέρι, δηλαδή, από το πρωτότυπο. Επίσης μεγάλη εντύπωση έκαμε και μια διασκευή των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκώ που τόσο πολύ ταίριαζε στην δική μας ψυχοσύνθεση! Σαν φύγανε οι Γάλλοι, μετά από δυο χρόνια περίπου, το ωραίο αυτό οικοδόμημα που στο μεταξύ το ονόμασαν «Γαλλικό Θέατρο» περιήλθε στον Δήμο, όπου αργότερα εγκαταστάθηκε η φιλαρμονική του Δήμου «Ορφεύς»… ». Αυτά έγραφε ο Κώστας Νίκλης στο άρθρο του «Η Φλώρινα υπό την κηδενονίαν των Γάλλων» (Αριστοτέλης τ. 73-74).

Ο αρχιμανδρίτης Γερμανός Χρηστίδης αναφέρει ότι το Γαλλικό Θέατρο είχε 500 θέσεις για τους επισήμους και άλλες τόσες θέσεις σε σκαμμένες κερκίδες στην πλαγιά, για τον λαό.

Και όταν ο πόλεμος τελείωσε ο γαλλικός στρατός απεχώρησε. Το Θέατρο ερήμωσε. Τα τραπεζάκια του καφενείου του Τέγου, που ήταν λίγο πιο πάνω, κατέβηκαν στην βεράντα του θεάτρου, και έδιναν ζωή στο κτήριο. Το κτήριο του Θεάτρου είχε δυο ορόφους. Στον πάνω όροφο ήταν η σκηνή και τα πτυσσόμενα καθίσματα. Στο κάτω μέρος, που σώζεται και σήμερα, ήταν μια αποθήκη, όπου για πολλά χρόνια έμενε ο πάμφτωχος ψαράς του ποταμού, ο Εφές.

Στις αρχές του 1932 και μέχρι το τέλος του 1935 στο Θέατρο στεγάστηκε ο Μουσικός Σύλλογος «Ορφεύς», αλλά και η «Πρώτη Χορωδία Φλωρίνης». Και όταν ο «Ορφέας» βρήκε αλλού στέγη το θέατρο άρχισε να καταρρέει. Στον πόλεμο του 1940 και κατά την γερμανική Κατοχή, χρησίμευσε ως καταφύγιο. Εκεί πήγαιναν οι κάτοικοι της γειτονιάς για να σωθούν από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Κατά την διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου ήταν φυλάκιο. Εκεί στεγάστηκε μια μονάδα ΜΑΥδων, την περίοδο 1947-49. Μετά τον πόλεμο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, το Γαλλικό Θέατρο, κάθε βράδυ γινόταν ένα υπαίθριο πορνείο. Την ημέρα όμως πολλά παιδιά από το Γιάζι και το Βαρόσι περνούσαν τις ώρες τους παίζοντας στα χαλάσματα του Θεάτρου και στο ετοιμόρροπο καφενείο του Τέγου. Εκεί πήγαιναν και οι «κατσάκηδες» του γυμνασίου. Έτσι ονομάζονταν τότε οι «κοπανατζήδες». Αυτοί «αραχτοί» στα χαλάσματα περίμεναν να σχολάσει το γυμνάσιο και να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Έτος 2013. 
Τα ερείπια του Γαλλικού Θεάτρου, στο Γιάζι. 

Σήμερα υπάρχουν μόνο τα ερείπια του Γαλλικού Θεάτρου, σε ένα τόπο έρημο, χωρίς κανείς να τον επισκέπτεται. Όμως κάποιοι κάποτε προσπάθησαν να δώσουν πάλι πολιτιστική ζωή στον χώρο όπου γεννήθηκε ο σύλλογος «Ορφέας» και όπου έπαιξαν μεγάλοι Γάλλοι ηθοποιοί. Ήταν τα μέλη της νεοσύστατης Στέγης Φιλοτέχνων Φλώρινας, που μαζί με τον Νομάρχη Θεόδωρο Ασπασίδη, από το 1977, σχεδίαζαν να γίνει ένα υπαίθριο θέατρο, τα γραφεία του συλλόγου και ένα κτήριο για το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η πρόταση του ζωγράφου Στερίκα Κούλη, απέβλεπε να στεγαστεί το Μουσείο σε εμπορικά βαγόνια τρένου, που θα υπήρχαν σκόρπια στην πλαγιά του βουνού. Δόθηκαν από την Νομαρχία έξι στρέμματα, αλλά πιστώσεις δεν υπήρχαν, και ο χώρος αυτός δεν αξιοποιήθηκε.

Ο Δήμος Φλώρινας έμεινε αδρανής στις προσπάθειες αξιοποίησης αυτού του τόπου, από τα μέλη της Στέγης Φιλοτέχνων Φλώρινας. Η μόνη εξαίρεση ήταν ο Γρηγόρης Χατζηλάμπρου, που ως Πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου, το 1980, έφερε το θέμα για συζήτηση, χωρίς όμως αποτέλεσμα εξ αιτίας της αδιαφορίας των μελών του δημοτικού συμβουλίου. 

Ένα υπαίθριο θέατρο, όπως τα αρχαία ελληνικά θέατρα, με θεατρικές παραστάσεις και μουσικές εκδηλώσεις θα ζωντάνευαν πάλι το παλιό Γαλλικό Θέατρο.

Δημήτρης Μεκάσης