Η Πλατωνική Ιδέα

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Από τη στιγμή της εξέλιξης του ανθρώπου σε νοήμον ον εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, η πνευματική σύλληψη ιδεών και η έκφραση αυτών με το λόγο αποτέλεσαν τη διαρκή διακριτική ικανότητα αυτού σε σχέση με τα ζώα. Η θεωρία του κόσμου των Ιδεών αποτελεί τη βάση όλων των επιστημών και γενικά κάθε πνευματικής δραστηριότητας του ανθρώπου. Διατυπώθηκε πριν από πολλούς αιώνες και έχει αναπαραχθεί από εκατοντάδες διανοητές, αλλά ο πρώτος και ταυτόχρονα πιο άμεσος, απλός και ευθύς ήταν ο αρχαίος έλληνας φιλόσοφος Πλάτωνας.

Επιχειρώντας με απλά λόγια μια εκλαϊκευμένη και ερασιτεχνική εξήγηση της θεωρίας του ιδεατού κόσμου, ξεκινούμε από το γεγονός ότι κάθε υλικό αντικείμενο "ζει" στο μυαλό μας ως ένα σύνολο θεωρητικών, αφηρημένων χαρακτηριστικών τα οποία το περιγράφουν πλήρως. Για παράδειγμα για κάθε τραπέζι υπάρχει στο μυαλό μας η έννοια του τραπεζιού που περιλαμβάνει την υλική του διάσταση, τη χρηστικότητά του, την αιτία της ύπαρξής του κτλ. Στο θεωρητικό επίπεδο επίσης μπορούν να υπάρξουν και εκδοχές του υλικού κόσμου που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, πχ. οποιαδήποτε μορφή τραπεζιού που μπορούμε να φανταστούμε και δεν υπάρχει στην πράξη. Τέλος οι έννοιες που δεν έχουν υλικό αντίστοιχο, πχ. δημοκρατία, δικαιοσύνη κτλ. αλλά και οποιαδήποτε άλλη ιδέα, σκέψη και πίστη που μπορεί να συλληφθεί από το ανθρώπινο πνεύμα εδράζουν αποκλειστικά στον ιδεατό κόσμο. Η πρόταση του Πλάτωνα είναι ότι ο άνθρωπος, δηλαδή το πνεύμα του, "κατοικεί" και λειτουργεί στο θεωρητικό κόσμο των Ιδεών και ο υλικός κόσμος αποτελεί μόνο προβολή στο χώρο μιας ιδιαίτερης και μοναδικής εκδοχής του πρώτου, από τις άπειρες που είναι διαθέσιμες.

Ο ίδιος φιλόσοφος επισημαίνει ότι δύο θεμελιώδεις έννοιες γεννούν όλες τις υπόλοιπες και συνιστάται να είναι πάντα παρούσες. Η πρώτη είναι τα μαθηματικά και συγκεκριμένα οι ακέραιοι αριθμοί και τα γεωμετρικά σχήματα, παράδοση που υιοθετήθηκε από τον προγενέστερό του Πυθαγόρα, ενώ τη δεύτερη αποτελεί η έννοια του Αγαθού, δηλαδή του ακέραιου ατόμου, η οποία "φωτίζει τον άνθρωπο όπως ο ήλιος φωτίζει τον επίγειο κόσμο". Η θεωρία των Ιδεών έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την ανθρώπινη υπόσταση. Απελευθερώνει από τα στενά όρια της ύλης που περιορίζουν έως και σκλαβώνουν το άτομο και δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσει το δικό του, μεγαλιώδη πνευματικό κόσμο, εύκολα, άκοπα και δωρεάν, με σκοπό να αντλήσει από αυτόν απεριόριστη γνώση και δύναμη. Ορισμένα δε επιστημονικά επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής (πχ. η θεωρία των Πάντων στη Φυσική, η πληρότητα των Μαθηματικών και οι ανακαλύψεις της βιοιατρικής) σε συνδυσμό με τη έντονη συγκέντρωση πλούτου επιχείρησαν να επιβάλουν τον υλικό κόσμο ως μοναδική πηγή εξουσίας, απέτυχαν όμως παταγωδώς κι έτσι η αρχική θεωρία του Πλάτωνα επιβεβαιώνεται και ανακύπτει συνεχώς σε κάθε πνευματική κίνηση.

Η εισαγωγή στον κόσμο των Ιδεών αποτελεί το μοναδικό και καθοριστικό βήμα για την απελευθέρωση του ανθρώπου από οποιαδήποτε δεσμά και την εξασφάλιση αέναης αξιοπρέπειας, ακεραιότητας και ασφάλειας μέσω της διάλυσης των φθοροποιών στοιχείων. Μπορεί να επιτευχθεί σε οποιαδήποτε στιγμή και από οποιαδήποτε κατάσταση, στρέφοντας απλώς το πνευματικό βλέμμα προς τη σωστή κατεύθυνση και ατενίζοντας κατάματα το φως της Αλήθειας.