Τα μπαλκόνια και οι βεράντες

Μπαλκόνι με ξύλινο πάτωμα και σιδερένια κάγκελα

 (19^ος αιώνας)

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Μια μόνο μαρτυρία υπάρχει, αυτή της γαλλικής αποστολής, η οποία αναφέρει ότι το μοναδικό μεσαιωνικό σπίτι της Φλώρινας είχε βεράντα. Ίσως τον Μεσαίωνα τα σπίτια της Φλώρινας είχαν βεράντες και

μπαλκόνια, τα οποία χάθηκαν κατά την τουρκοκρατία, καθώς η αρχιτεκτονική των σπιτιών άλλαξε. Πέτρες, ξύλα και πλίνθοι ήταν τα υλικά δόμησης, που δεν ήταν κατάλληλα για την κατασκευή μπαλκονιών και βεραντών. 

Τα περισσότερα σπίτια της Φλώρινας, του 19^ου αιώνα, ήταν διώροφα, αλλά μόνο μερικά από αυτά είχαν μπαλκόνια. Τότε τα μπαλκόνια δεν συνηθίζονταν, επειδή η νοοτροπία της τοπικής κοινωνίας ήταν τέτοια, που ήθελαν να είναι κλεισμένοι στο σπίτι και στους ψηλούς μαντρότοιχους της αυλής, ώστε να μη τους βλέπουν οι περαστικοί. Τα μπαλκόνια αυτής της περιόδου ήταν ξύλινα και είχαν ξύλινα κάγκελα ή σιδερένια. Ήταν στενά μπαλκόνια και βρίσκονταν πάνω από την κυρία είσοδο του σπιτιού. Τα μπαλκόνια αυτά ήταν μάλλον διακοσμητικά, που έδιναν άλλη όψη στο κτήριο. Πάνω από αυτά τα μπαλκόνια η στέγη σχημάτιζε ένα τρίγωνο, χαρακτηριστικό σχήμα των σπιτιών της Φλώρινας του 19^ου αιώνα. Μερικά μπαλκόνια ήταν στην μέση της πρόσοψης του κτηρίου, όταν δίπλα ήταν η είσοδος της αυλής, που ήταν και η κυρία είσοδος.

Ελάχιστα ήταν τα σπίτια, του 19^ου αιώνα, που είχαν βεράντα. Δεν προτιμούσαν τις βεράντες, επειδή το κρύο του χειμώνα πάγωνε τους χώρους κάτω από αυτές. Οι λίγες φωτογραφίες που υπάρχουν με σπίτια που είχαν βεράντες, φανερώνουν, ότι αυτές είχαν σκεπή από κεραμίδια, και ήταν σαν τους σημερινούς παράνομους ημιυπαίθριους χώρους. Οι βεράντες ήταν χώρος των γυναικών τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου απολάμβαναν την δροσιά, στα σπίτια που δεν διέθεταν αυλή.  

Μπαλκόνι από σίδερο και μάρμαρο

(Αρχές 20^ου αιώνα)

Ο 20^ος αιώνας, ήταν ο αιώνας της προόδου. Με την οικοδόμηση των νεοκλασικών και εκλεκτικιστικών κτηρίων η Φλώρινα άλλαξε. Άλλαξε όμως και η νοοτροπία των κατοίκων. Σχεδόν όλα τα διώροφα σπίτια, που χτίστηκαν στις αρχές του 20^ου αιώνα, είχαν μπαλκόνια. Τα μπαλκόνια ήταν σιδερένια. Τα στηρίγματα, το πάτωμα και τα κάγκελα όλα ήταν σιδερένια. Αργότερα το πάτωμα των μπαλκονιών κατασκευαζόταν από τσιμέντο ή από μάρμαρο. Τα μπαλκόνια βρίσκονταν πάντα πάνω από την κυρία είσοδο, και πολλές φορές οι μπαλκονόπορτες είχαν τζάμια βιτρό. Τα μπαλκόνια ήταν απολαυστικά το καλοκαίρι, καθώς έβγαζαν πτυσσόμενες πολυθρόνες και απολάμβαναν το καφεδάκι τους από ψηλά. Πάντα υπήρχε στο μπαλκόνι ένα καλαθάκι με σχοινί για να ανεβοκατεβάζουν μικροπράγματα, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο τις σκάλες. Χαρακτηριστική εικόνα ήταν οι νοικοκυρές, που κάθε πρωί αέριζαν τα σκεπάσματα στα μπαλκόνια. Αλλά και τα πλυμένα ρούχα τα στέγνωναν στα προσήλια μπαλκόνια. Την άνοιξη τοποθετούσαν μερικές γλάστρες, για να ομορφύνουν τον χώρο και το φθινόπωρο κρεμούσαν τις κόκκινες πιπεριές για να στεγνώσουν.       

Αργότερα εφαρμόστηκε η αντιπαροχή και χτίστηκαν οι πολυκατοικίες, που τα μπαλκόνια τους άρχιζαν από την μια μεριά και τελείωναν στην άλλη. Μεγάλα μπαλκόνια και πολλά μπαλκόνια στις πολυκατοικίες, που άλλαξαν την εικόνα της πόλης. Παρατηρώντας την πόλη από το βουνό, βλέπει κανείς παράλληλες γραμμές. Ατελείωτες παράλληλες γραμμές, πάνω σε ορθογώνιους όγκους, που είναι οι πολυκατοικίες με τα μονοκόμματα μπαλκόνια τους.

Η λέξη «εξώστης» δεν χρησιμοποιήθηκε για τα μπαλκόνια, πέρασε όμως στο καθημερινό λεξιλόγιο μετά την εμφάνιση του κινηματογράφου. Μερικές κινηματογραφικές αίθουσες είχαν εξώστη, όπου συγκεντρωνόταν η νεολαία. Φωνές, φασαρία και τσιγάρα στον εξώστη κατά την διάρκεια της προβολής. Γι αυτό τον εξώστη του κινηματογράφου στην μάγκικη γλώσσα τον έλεγαν «γαλαρία».

Η λέξη μπαλκόνι απέκτησε και μεταφορική σημασία. Η φράση «βγαίνω στο μπαλκόνι» σημαίνει πολιτικό λόγο. «Μπαλκόνι με θέα» σημαίνει ψηλά στο βουνό, από όπου βλέπει κανείς τα πάντα. Μια γυναίκα «έχει μπαλκόνια» σημαίνει ότι έχει πλούσιο στήθος. Αλλά και η φράση «την έκανα ταράτσα» σημαίνει έφαγα πάρα πολύ, μέχρι σκασμού.

Δημήτρης Μεκάσης