Η εποχή των δημαγωγών…

Εκείνος που εισέρχεται στην πολιτική σφαίρα και θεωρεί την εξουσία ως σκοπό θέτει σε κίνδυνο την προσωπική ειλικρίνεια, την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία του. Το «κοινό καλό» παραμερίζεται και οι χαμηλές πτήσεις κυριαρχούν. Σε μια τέτοια περίπτωση οι κίνδυνοι παραμονεύουν, γιατί το «δημόσιο κακό», κατά το Σόλωνα, θα πηδήσει τον τοίχο, 

θα σπάσει την πόρτα και θα μας βρει και μάλιστα απροετοίμαστους.

Η χώρα μας βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης.

Είναι γνωστό ότι εδώ και χρόνια άνθισαν η διαφθορά, η μετανάστευση, οι χρηματιστηριακές κρίσεις. Σ’ αυτό το περιβάλλον, χαρισματικά άτομα με πολιτικές φιλοδοξίες, δημαγωγοί, μπόρεσαν να αρθρώσουν λόγο για εναλλακτική προοπτική στην κοινωνία μας. Η λαϊκίστικη στρατηγική τους βασίστηκε στην κατασκευή διαχωριστικής γραμμής, μεταξύ εκείνων που υπερασπίζονται αξίες, δηλαδή των ιδίων που ταυτίζονται με το λαό, και των κομμάτων εξουσίας, των συνδικάτων, των γραφειοκρατών, των διανοουμένων…, γενικότερα όλων των άλλων, που εμποδίζει ένα δημοκρατικό διάλογο για το κοινό καλό. H στρατηγική αυτή συνεπώς δημιούργησε ένα μέτωπο ανάμεσα στο  «λαό» και τις «ελίτ της συναίνεσης». Έτσι τα λαϊκιστικά κόμματα με άξονα το «λαό» προσέφεραν ή και προσφέρουν συλλογικές μορφές ταύτισης.

Στη χώρα μας ο αναγκαίος ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων εξουσίας δεν έχει εκλείψει, με τη μόνη διαφορά ότι ο ανταγωνισμός αυτός δεν αφορά στις διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις των προβλημάτων της κοινωνίας μας, αλλά περιορίζεται κυρίως στην αποδυνάμωση του πιθανού αντιπάλου. Οι διαφορές στον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας από τα κόμματα που εναλλάχτηκαν στην εξουσία ήταν και παραμένουν μικρές, και με τη διαφθορά κοινό τόπο…

Τα κυρίαρχα προβλήματα που σχετίζονται με την υπολειτουργία των θεσμών, την αναξιοκρατία, το νεποτισμό, την υπεροψία  των κυβερνώντων, την έλλειψη οράματος για το μέλλον, γέννησαν αμφισβητήσεις και ανυποληψία για τον πολιτικό κόσμο. Η όποια έκφραση και απήχηση του  λαϊκισμού στη χώρα μας οφείλεται στη δυνατότητα άρθρωσης από τις ηγεσίες του, με προβληματικό τρόπο, πραγματικών δημοκρατικών αιτημάτων που δεν λαμβάνονται υπόψη ή δεν αντιμετωπίζονται με αποτελεσματικό τρόπο από τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας. Με τη γλώσσα του λαϊκισμού προσφέρουν στο λαό μια κάποια ελπίδα, προσφέρουν την πίστη ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Είναι αλήθεια ότι η διακηρυσσόμενη ελπίδα βασίζεται σε προβληματικές προσεγγίσεις που δεν αντέχουν σε επιστημονικές  αναλύσεις, αλλά ανακουφίζει τους απελπισμένους. 

Το ζητούμενο στη χώρα μας είναι η λειτουργία της Δημοκρατίας, σε περιβάλλον δημοκρατικού ανταγωνισμού. Το έλλειμμα Δημοκρατίας ενισχύει εκφράσεις που δεν εντάσσονται στους κανόνες της και η επιτυχία των λαϊκιστικών κομμάτων είναι συνέπεια της έλλειψης ζωντανής και ειλικρινούς δημοκρατικής αντιπαράθεσης. 

Η πολιτική, αντί να λειτουργεί ως πεδίο όπου λαμβάνει χώρα μια αγωνιστική αντιπαράθεση, εκφυλίζεται σε  τεχνάσματα των κομμάτων μέσω των ΜΜΕ. Εφόσον δεν υπάρχει καμία θεμελιώδης διαφορά ανάμεσά τους, αυτά προσπαθούν να «πουλήσουν τα προϊόντα τους» με έξυπνες τεχνικές προώθησης και με τη βοήθεια διαφημιστικών πρακτορείων. Το αποτέλεσμα είναι η εντεινόμενη απογοήτευση των πολιτών από την πολιτική και η δραστική πτώση της συμμετοχής τους στις εκλογές.

Το ερώτημα που αναδύεται είναι πόσος καιρός θα χρειαστεί ακόμη ώστε οι πολίτες να χάσουν τελείως την πίστη τους στη δημοκρατική διαδικασία.

Σε μια χώρα, όπως η δική μας που βρίσκεται σε κρίση, η ευθύνη των δημοκρατικών κομμάτων είναι να εξαλείψουν τα ερείσματα εμφάνισης του λαϊκισμού, να συμφωνήσουν για την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης και σε περιβάλλον συγκρουσιακής συναίνεσης να θεμελιώσουν την προοπτική για το μέλλον. Σε μια τέτοια διαδικασία δεν μπορεί παρά να υπάρχει διαχωριστική γραμμή, ανάμεσα σ’ εκείνους που απορρίπτουν εξαρχής τις αξίες αυτές και εκείνους που, ενώ τις αποδέχονται, υπερασπίζονται αντιμαχόμενες ερμηνείες.

Η ανυπαρξία οργανωμένων και λειτουργικών δομών, η προβληματική αφομοίωση της ιδιότητας του πολίτη, το περιεχόμενο του αποκαλούμενου «πολιτικού κόστους», ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας των κομμάτων, η μικρή παράδοση δημοκρατικών συγκρούσεων και η προβληματική διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας βρίσκουν τη χώρα μας ανοχύρωτη…

Η σημερινή κρίση είναι η ευκαιρία να μετασχηματιστεί η χώρα μας σε μια δημοκρατική χώρα στην οποία ο ανταγωνισμός θα κυριαρχεί, οι πολίτες της θα είναι προσηλωμένοι σε ένα σύνολο κοινών αρχών και η λειτουργία της δεν θα ευνοεί την εμφάνιση πολιτικών δημαγωγών που εκφράζουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια…

Η σφαίρα της πολιτικής πρέπει να αναζητήσει την ακεραιότητά της και να ανταποκριθεί στις υποσχέσεις της, εντός των ορίων της στα οποία είμαστε ελεύθεροι να πράττουμε και να αλλάζουμε.

Χρήστος Β. Μασσαλάς

Καθηγητής

π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Πηγή: Το Βήμα