Του Αγίου Νικολάου

Ο ναός του Αγίου Νικολάου Φλωρίνης, στη δεκαετία του 1960

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Ο Άγιος Νικόλαος είναι θαλασσινός  άγιος, δεμένος με την θάλασσα και τις φουρτούνες, που δαμάζει τα κύματα και προστατεύει τους ναυτικούς. Ένας άγιος των νησιών και της παράκτιας Ελλάδας. Προκάτοχός του,  ο Ποσειδώνας, που έκαμνε παρόμοια δουλειά.  Όμως ο Ποσειδώνας είχε και

άλλα καθήκοντα.  Φουρτούνιαζε την θάλασσα για να τιμωρήσει τους ναυτικούς. Βούλιαζε καράβια και έπνιγε τα πληρώματα.  Προστάτης και σκληρός τιμωρός ο Ποσειδώνας, ενώ ο Άγιος Νικόλαος, ταπεινός προστάτης και μόνο προστάτης των ναυτικών, που είχαν να αντιμετωπίσουν τα άγρια καιρικά φαινόμενα.   

Ο Άγιος Νικόλαος στην αρχή δεν ήταν ο άγιος προστάτης των ναυτικών.  Ήταν ο άγιος που προστάτευε του φτωχούς. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, οι Ενετοί άρπαξαν το λείψανό του από τα Μύρα της Λυκίας της  Μικράς Ασίας και το μετέφεραν στην πόλη Μπάρι της Ιταλίας, όπου το ενταφίασαν στον ναό του Αγίου Στεφάνου. Και επειδή οι Ενετοί ήταν θαλασσοπόροι, και καθώς το λείψανο του Αγίου Νικολάου έκαμνε πολλά θαύματα στο Μπάρι  της Ιταλίας, ο Άγιος Νικόλαος έγινε άγιος προστάτης των ναυτικών.  Το λείψανό του, καθώς αυτό ήταν θαυματουργό, κατακερματίστηκε και μοιράστηκε σε πολλές εκκλησίες. Τότε και οι Ρωμιοί θαλασσινοί καθιέρωσαν το Άγιο Νικόλαο προστάτη των ναυτικών. Από τον Μεσαίωνα και μετά ο Άγιος Νικόλαος έγινε προστάτης των ναυτικών, και γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου,  την ημέρα που κοιμήθηκε ο άγιος, στην αρχή του χειμώνα τότε που αλλάζει ο καιρός και φουρτουνιάζει η θάλασσα.

Σε κανένα συναξάρι δεν αναφέρεται ότι ο άγιος Νικόλαος έχει σχέση με τις χιονοπτώσεις. Στην Φλώρινα όμως την ημέρα του Αγίου Νικολάου, στις 6 Δεκεμβρίου, όλοι περιμένουν το χιόνι, και πολλές φορές το πρώτο χιόνι του χειμώνα. Και πως τυχαίνει, σαν από θαύμα, τις περισσότερες φορές χιονίζει.    «Ο Αϊ Νικόλας άσπρισε τα γένια του» λένε με ικανοποίηση οι Φλωρινιώτες, και χαίρονται τις νιφάδες του χιονιού, επειδή γι αυτούς δεν είναι απλώς χιόνι. Είναι ένα θαύμα που συμβαίνει σχεδόν πάντα την ημέρα του Αγίου Νικολάου.

Στην ορεινή Φλώρινα ένας θαλασσινός άγιος, πολύ παράξενο και ακατανόητο. Και μάλιστα υπάρχουν πάρα πολλοί ναοί του Αγίου Νικολάου στην πόλη και τα γύρω χωριά. Στον Μεσαίωνα υπήρχαν δυο εκκλησίες του Αγίου Νικολάου στην πόλη της Φλώρινας.  Και οι δυο ναοί καταστράφηκαν από τους τούρκους. Πολύ αργότερα στην δεκαετία του 1920, οι Τριβουνιώτες, που κατοικούσαν στην Φλώρινα έχτισαν τον σημερινό ναό του Αγίου Νικολάου. 

Σχεδόν σε όλα τα χωριά του Βιτσίου υπάρχουν ναοί του Αγίου Νικολάου. Στην Κορυφή, στο Τρίβουνο, τον Πολυπόταμο, την Περικοπή, την Ελατιά και το Νυμφαίο.  Αλλά και στην Κάτω Υδρούσα. Επίσης στα καμπίσια χωριά Παπαγιάννη, Νίκη, Μεσοχώρι, Σκοπός, Βεύη και Αμμοχώρι. Στην Πρώτη υπήρχε ναός του Αγίου Νικολάου, όπου χτίστηκε η κατασκήνωση της Μητρόπολης. Αλλά και στις Άνω Κλεινές υπήρχε ναός που καταστράφηκε από τους τούρκους. Και στον Ακρίτα υπάρχει ναός του Αγίου Νικολάου, στο Ανταρτικό και το Τρίγωνο. Στις  Πρέσπες:  στον Μηλιώνα, την Καλλιθέα, το Πλατύ, τον Άγιο Αχίλλειο, και στις βραχογραφίες έξω από τους Ψαράδες. Αλλά και στα χωριά του Αμυνταίου υπάρχουν αρκετοί ναοί του Αγίου Νικολάου. Πάρα πολλοί ναοί σε όλο το νομό Φλώρινας.

Στην Φλώρινα όμως και στα χωριά της,  ο Άγιος Νικόλαος είναι ο προστάτης των οικόσιτων και κατοικίδιων ζώων. Είναι ο προστάτης των κτηνοτρόφων. Πάρα πολλές οικογένειες στα χωριά έχουν ακόμη προστάτη άγιο της οικογενείας τους τον Άγιο Νικόλαο. Μόνο στην Σκοπιά υπήρχαν 60 οικογένειες που είχαν προστάτη τον Άγιο Νικόλαο. Την ημέρα της γιορτής του, ο ιερέας πήγαινε στους στάβλους και άγιαζε τα ζώα, για να είναι γερά και υγιή. Ράντιζε τις ζωοτροφές με αγίασμα και τάιζαν τα ζώα, για να μην αρρωσταίνουν. Οι οικογένειες που είχαν προστάτη τον Άγιο Νικόλαο την πρώτη ημέρα των Χριστουγέννων και του Πάσχα έτρωγαν ψάρι.

Τιμούσαν τον Άγιο Νικόλαο οι Φλωρινιώτες  τον Δεκέμβριο. Όμως το κρύο και το χιόνι δεν τους επέτρεπαν να γιορτάσουν την ημέρα του Αγίου, με πανηγύρια. Γι αυτόν τον λόγο γιόρταζαν το καλοκαιρινό Άγιο Νικόλαο, (Ανακομιδή των ιερών λειψάνων),  στις 20 Μαΐου,  με πανηγύρια σε όλα τα χωριά, όπου υπήρχε ναός του Αγίου Νικολάου. Στην πόλη της Φλώρινας γιόρταζαν την δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Συγκεντρώνονταν όλοι στην αυλή του ναού του Αγίου Νικολάου και μετά τον εκκλησιασμό γινόταν ένα αστικό πανηγύρι. Όλοι ντυμένοι με τα καινούργια τους πασχαλινά ρούχα, χόρευαν ευρωπαϊκούς χορούς, μέχρι το 1968, που καταργήθηκαν όλα τα πανηγύρια στην περιοχή μας. 

Ο Άγιος Νικόλαος είναι πράγματι ένας αγαπητός άγιος. Το όνομα Νικόλαος και Νικολέτα είναι πολύ συνηθισμένο σε όλη την Ελλάδα.  Το όνομα Νικόλαος είναι σύνθετη λέξη από το ρήμα «νικώ» και από το ουσιαστικό «λαός».

Στην Φλώρινα ο Άγιος Νικόλαος κάθε χρόνο κάνει το θαύμα του. Χιονίζει και ασπρίζει τα πάντα. Κάποτε σταματούσαν οι αγροτικές δουλειές. Όλοι κλείνονταν στα σπίτια τους και περίμεναν τις γιορτές του χειμώνα. Καλό φαγητό, κρασί και τσίπουρο και η σόμπα  να καίει ασταμάτητα. Ο χειμώνας κάποτε ήταν ξεκούραση.

Δημήτρης Μεκάσης