Ο Χριστός και ο βαπτιστής του

24 Φεβ, Ιωάννου βαπτιστού, Μθ 11,2-15
Ο Κύριος μετά τη δοκιμαστική αποστολή των μαθητών του στο κήρυγμα (Μθ 10), συνέχισε να κηρύττει μόνος του. Στο μεταξύ, σύμφωνα με το ανάγνωσμα, 
Ο Ιωάννης βαπτιστής, ενώ ήταν στη φυλακή, όταν άκουσε από τους μαθητάς του για τα έργα του
Χριστού, έστειλε δύο απ’ αυτούς και τον ρώτησε• Συ είσαι ο Μεσσίας που πρόκειται να έρθει ή άλλον περιμένουμε; (2-3).
Ο Ιωάννης, όπως σαφώς φαίνεται εδώ, είχε γύρω του ομάδα μαθητών. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν πιο αυστηροί και από το διδάσκαλό τους και συχνά δεν πειθαρχούσαν σε όσα τους έλεγε. Οι μαθηταί του, στο διάστημα που εκείνος ήταν στη φυλακή, τον επισκέπτονταν και τον ενημέρωναν για όλα τα τρέχοντα, και για τον Ιησού. Ο Ιωάννης είχε φυλακιστεί από τον Ηρώδη Β΄ Αντίπα για τον έλεγχο ηθικής τάξεως που είχε ασκήσει σ’ αυτόν1. Αγαπούσε και σεβόταν το Χριστό ως πολύ ανώτερό του και χαιρόταν για τα πολλά και θαυμαστά σημεία και την πρόοδο του κηρύγματός του μέρα με την ημέρα. 
Πώς εξηγείται όμως ότι ο Ιωάννης, εντελώς απρόσμενα, ρωτάει τον Ιησού μέσω των μαθητών του, αν είναι ο Μεσσίας; Τί συνέβη; Μήπως στο μεταξύ προέκυψε κάποια ρωγμή στην αγαστή σχέση του με το Χριστό; 
Η απάντηση είναι ότι ο Ιωάννης δεν είχε καμμιά αμφιβολία για το ποιος είναι ο Ιησούς, είχαν όμως αμφιβολία οι μαθηταί του, οι οποίοι προφανώς από αντιζηλία είχαν πάθει κάτι το ανθρώπινο. Πιθανώς να έλεγαν στον Ιωάννη• Να αυτός για τον οποίο έδωσες τη μαρτυρία συνεχώς δοξάζεται από το λαό, ενώ εσύ είσαι κλεισμένος στις φυλακές. Αν πραγματικά αυτός είναι ο Μεσσίας, πώς αδιαφορεί για σένα τον πρόδρομό του τώρα που είσαι στη φυλακή;
Σίγουρος ο Ιωάννης  ότι οι μαθηταί του δεν θα πείθονταν σε τυχόν απάντησή του, έκανε κάτι ανθρωπίνως ευφυές• τους έστειλε να ρωτήσουν οι ίδιοι τον Ιησού. Βέβαια το ερώτημα, όπως είναι διατυπωμένο, φαίνεται σαν ερώτημα του Ιωάννου, αλλά στην πραγματικότητα είναι των μαθητών του. Όπως κι αν έχει το πράγμα, το σίγουρο είναι ότι ο καρδιογνώστης Κύριος Ιησούς χειρίστηκε την απάντηση με θεία σοφία. Δεν έδωσε δική του απάντηση, αλλά κατά την ταπεινόφρονα πάντοτε τακτική του, άφησε ν’ απαντήσουν οι προφήτες. 
Πηγαίνετε, τους λέει, και πείτε στον Ιωάννη αυτά που ακούτε και βλέπετε, ότι λεπροί καθαρίζονται, τυφλοί ανακτούν το φως τους, κουτσοί περπατούν, λεπροί καθαρίζονται, κωφοί αποκτούν την ακοή τους, νεκροί ανασταίνονται, φτωχοί δέχονται το ευχάριστο μήνυμα της σωτηρίας, και μακάριος είναι εκείνος που δεν θα σκανδαλιστεί από μένα (4-6).
Σα να λέει• Ρωτάτε αν είμαι ο Μεσσίας; Σας απαντώ• Δεν λένε οι προφήτες ότι ο Μεσσίας θα κάνει σημεία μεγάλα και θαυμαστά; Να, αυτά τα σημεία γίνονται σήμερα, όπως βλέπετε, από μένα. Το συμπέρασμα βγάλτε το μόνοι σας. Και συμπληρώνει την απάντησή του μ’ έναν ελαφρό και ανεπαίσθητο έλεγχο• Μακάριος, λέει, είναι αυτός που δεν θα σκανδαλιστεί από μένα. Και για να μη νομίσει ο λαός ότι αυτός που σκανδαλίστηκε είναι ο Ιωάννης, πλέκει γι’ αυτόν ένα λαμπρό εγκώμιο.
Άνθρωποι, λέει, τί βγήκατε να δείτε στην έρημο; μήπως κάποιο καλάμι που σαλεύεται από τον άνεμο (της αμφιβολίας για το πρόσωπό μου); (7).
Σαν καλάμι εννοεί το φυλακισμένο και αδύναμο Ιωάννη, που πρόκειται σε λίγο να τσακιστεί από τον Ηρώδη. Αλλά έχει και την άλλη έννοια• Πράγματι, ο ισχνός σωματικώς Ιωάννης δεν διέφερε από ένα εύφραυστο καλάμι, αλλά ψυχικώς ήταν στερεός και αμετακίνητος σαν το βουνό. Οι άνθρωποι που εκτιμούσαν τον Ιωάννη ήθελαν κάποτε ν’ ακούσουν κάτι για το μυστηριώδες, όπως το θεωρούσαν, πρόσωπό του, και τώρα χαίρονται που ακούν γι’ αυτόν τα τόσο εγκωμιαστικά λόγια, και μάλιστα από τον Ιησού. Και συνεχίζει ο Κύριος•
Λοιπόν, τί βγήκατε να δείτε; μήπως κανέναν άνθρωπο ντυμένο στα μαλακά και πολυτελή ρούχα; Μην κουράζεστε• αυτοί που φορούν τα μαλακά και πανάκριβα ρούχα κατοικούν όχι στην έρημο αλλά στα βασιλικά ανάκτορα (8).
Τα πολυτελή κοστούμια είναι γεγονός ότι τονίζουν την προσωπικότητα. Συχνά όμως στα πανάκριβα υφάσματα τυλίγονται άθλια σώματα και ακόμη πιο άθλιες ψυχές. Θέλει να πει ο Κύριος, ότι ο Ιωάννης μπορεί να φορούσε τρίχινο χοντροκαμωμένο ιμάτιο και να έτρωγε ακρίδες και μέλι αγρίων μελισσών2, αλλά το αγγελικό του σώμα φιλοξενούσε μια ταπεινότατη και αγιότατη ψυχή. «Και ο βαπτιστής μπορούσε να φοράει τέτοια πολυτελή φορέματα», λέει ο άλλος Ιωάννης, ο χρυσόστομος, «αν είχε σιγήσει ή έκανε “εκπτώσεις” στο κήρυγμα». Και συνεχίζει ο Κύριος•
Τί βγήκατε να δείτε; προφήτη; Συμφωνώ. Είναι προφήτης και παραπάνω από προφήτης. Σας πληροφορώ ότι ο Ιωάννης είναι αυτός για τον οποίο έχει γραφεί από τον προφήτη Μαλαχία3• Να, εγώ (ο Θεός) στέλνω τον αγγελιοφόρο μου (Ιωάννη) πριν από τη δημόσια εμφάνισή του, που θα προετοιμάσει τις ψυχές των ανθρώπων, για να σε υποδεχτούν (9-10).
Ονομάζεται «περισσότερον προφήτου», διότι ο Ιωάννης δεν προφήτευσε μόνο για το Μεσσία, όπως οι άλλοι προφήτες, αλλά και τον έδειξε με το χέρι του και τον βάφτισε στον Ιορδάνη ποταμό. 
Τα λόγια αυτά του προφήτου Μαλαχίου είναι μια ενημέρωση, ας την πούμε έτσι, που κάνει ο Θεός Πατέρας στον Υιό του πριν από την έλευσή του στον κόσμο ως Μεσσίου. Πράγματι το παρορμητικό κήρυγμα του Ιωάννου είχε απήχηση στις καρδιές των Ιουδαίων και όλοι σχεδόν βαπτίστηκαν το βάπτισμά του. Αλλ’ ο Χριστός αφήνει το σπουδαιότερο στο τέλος•
Αλήθεια σας λέω, ότι δεν έχει εμφανιστεί άνθρωπος  στον κόσμο που να γεννήθηκε από γυναίκα ανώτερος από τον Ιωάννη. Και με την ευκαιρία σας λέω ότι ο μικρότερος στη βασιλεία των ουρανών είναι ανώτερός του (11).
Και από τους μεγάλους άντρες Αβραάμ Ισαάκ Ιακώβ Μωϋσή Δαυΐδ Ηλία είναι ανώτερος. Και για να μην πάει κανενός ο νους ότι τον εννοεί ανώτερο και από τον εαυτό του, διευκρινίζει ο Ιησούς με λεπτότητα, ότι ο Ιωάννης είναι μικρότερος όχι απλώς από τον ίδιο, που είναι υιός και λόγος του Θεού και δεν υπάρχει σύγκριση μαζί του, αλλά και από τον ασημότερο άνθρωπο της νέας βασιλείας, τον τελευταίο Χριστιανό. Όπως ο ναύτης ενός συγχρόνου υπερωκεανίου είναι ανώτερος από τον καπετάνιο ενός ιστιοφόρου της αρχαίας εποχής, έτσι και ο αληθινός Χριστιανός από τους άντρες της Π. Διαθήκης. Και καταλήγει ο Κύριος•
Από τις ημέρες του Ιωάννου του βαπτιστού μέχρι τώρα η βασιλεία των ουρανών κατακτάται με τη βία από τους βιαστάς που την αρπάζουν κυριολεκτικά. Όλοι οι προφήτες και ο Νόμος προφήτευσαν μέχρι τον Ιωάννη, κι αν θέλετε να παραδεχτείτε, αυτός (ο Ιωάννης) είναι ο Ηλίας που αναμένονταν να ξαναέρθει. Όποιος έχει καλή διάθεση καταλαβαίνει τί λέω (12-15).
Η πρώτη σημασία του βιάζω είναι ασκώ σε κάποιον σωματική ή ψυχική βία, ενεργώ καταπιεστικώς. Βιασταί λέγονταν συνήθως οι τελώνες της εποχής εκείνης, που εισέπρατταν με τη βία φόρους παραπάνω από το κανονικό4. Αν ένας φόρος ήταν 100 δηνάρια και ο τελώνης εισέπραττε 150, αυτό το έλεγαν ως εξής• Ο τελώνης βίασε τα 50 δηνάρια ή βιάζονται τα 100 δηνάρια.
Με πνευματική έννοια βιασταί νοούνται εδώ οι άνθρωποι των ημερών του Χριστού που πιστεύουν στο κήρυγμά του και προσέρχονται με σπουδή ν’ αγοράσουν  τη βασιλεία του όσο όσο, ό,τι κι αν απαιτείται να θυσιάσουν.
Ο λόγος του Χριστού περί βιαστών είναι ένα ειρωνικό λογοπαίγνιο για τους αρχιερείς τους φαρισαίους και τους μαθητάς του Ιωάννου, οι οποίοι επέκριναν τους τελώνες σαν βιαστάς χρηματικών φόρων•  και ο Ιησους τους λέει• Ναι, οι τελώνες είναι βιασταί και άρπαγες, αλλά κάποιοι απ’ αυτούς  βίασαν και τη βασιλεία του Θεού με τη μετάνοιά τους, ενώ εσείς δεν έχετε ακόμη εκτιμήσει τις προτεραιότητες ή αδιαφορείτε. Αλλά τότε δεν σας ωφελεί το ότι υπήρξατε μαθηταί του Ιωάννου.
Με το «Όποιος έχει καλή διάθεση καταλαβαίνει τί λέω» είναι σα να τους λέει• Ό,τι έπρεπε να προφητευθεί για το Μεσσία, προφητεύθηκε μέχρι τον Ιωάννη. Ἄρα εγώ είμαι ο Μεσσίας. Δεν θα σταματούσαν οι προφήτες  να μιλούν για την έλευση του Μεσσία, αν εγώ δεν ήμουν ο Μεσσίας. Όλοι οι προφήτες από το Δαυΐδ μέχρι τον Ιωάννη τον χρονικώς τελευταίο προφήτη, καθώς και ο Νόμος, τα 5 πρώτα βιβλία της Π. Διαθήκης, προφήτευσαν για το Μεσσία, αλλ’ ο Ιωάννης, πρέπει να γίνει αυτό παραδεκτό, είναι ο Ηλίας, που κατά την προφητεία του Μαλαχίου5, επρόκειτο να ξανάρθει.
Ο προφήτης Μαλαχίας (440-400 π. Χ.), ο προτελευταίος προφήτης πριν από την έλευση του Χριστού και τελευταίος συγγραφεύς προφητείας, είχε προφητεύσει (4,4) ότι ο προφήτης Ηλίας θα ερχόταν πριν από τον ερχομό του Μεσσία, και έρπονταν η ιδέα αυτή ανάμεσα στους Ιουδαίους για 430 χρόνια. Αλλά την προφητεία δεν έπρεπε να την εκλάβουν κατά γράμμα. Διότι ως Ηλίας νοείται από το  Μαλαχία ο Ιωάννης ο πρόδρομος, ο οποίος πράγματι ήρθε και προετοίμασε  το λαό να τον δεχτεί. Εδώ το λέει καθαρά ο Χριστός• «Και ει θέλετε δέξασθαι, αυτός (ο Ιωάννης) εστίν Ηλίας ο μέλλων έρχεσθαι».
 Επομένως όλοι οι Ιουδαίοι άρχοντες και αρχόμενοι ήταν επείγον να μετανοήσουν και να πιστέψουν, κι όχι μόνο οι ολίγοι, οι βιασταί, διότι η ευκαιρία να γίνει κανείς μέτοχος της βασιλείας τώρα περνούσε από μπροστά τους και έπρεπε να την αρπάξουν. Οι ευκαιρίες δεν έρχονται πάντοτε.  Το ίδιο ισχύει για όλους.

Αθανάσιος Γ. Σιαμάκης, αρχιμανδρίτης

1. Μρ 6,14-19.
2. Στο χωρίο 11,18 με το «ήλθεν Ιωάννης μήτε εσθίων μήτε πίνων» τονίζεται η άκρα αυτοσυγκράτησή του. Πιο νωρίς βέβαια ο Ματθαίος (3,4) και ο Μάρκος (1,6) μας πληροφορούν ότι έτρωγε «ακρίδες και μέλι άγριον», χωρίς να μειώνεται η νηστευτικότητά του. Παρεμπιπτόντως σημειώνεται εδώ ότι η φράση «μέλι άγριον» λέγεται εδώ κατά σχήμα μετωνυμίας ή υπαλλαγής, οπότε «μέλι άγριον»= μέλι αγρίου μελισσιού. Για τις ακρίδες βλ. το βιβλίο μου Διδάσκων εν σαββάτω, ομ. 115, σελ. 296.
3. Μέσα στα 430 χρόνια από τον Μαλαχία μέχρι τον Ιωάννη δεν είχε εμφανιστεί προφήτης στον Ισραήλ• Ένθ’ ανωτέρω ομ. 115, σημ. 4.
4. Σιαμάκης Κ., Οι τελώναι, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 73• 130• 177.
5. Και ιδού εγώ αποστέλλω υμίν  Ηλίαν τον Θεσβίτην, πριν ή ελθείν την ημέραν του Κυρίου την μεγάλην και επιφανή, ος αποκαταστήσει καρδίαν πατρός προς υιόν και καρδίαν ανθρώπου προς τον πλησίον αυτού (4,4).