Η Αξία του Δωρεάν

Σε μια κοινωνία με περιορισμένη ποσότητα αγαθών απαιτείται κάποιος κανόνας κατανομής τους ανάμεσα στα μέλη της. Με ελάχιστες εξαιρέσεις ο κανόνας αυτός αποτελεί η ατομική ιδιοκτησία, στο πλαίσιο της οποίας αποδίδεται σε κάθε αγαθό μία τιμή με μονάδα μέτρησης το χρήμα.
Δυστυχώς, όμως, εφήμερη χρηματική αξία δίδεται συχνά και σε άυλα αγαθά, όπως πνευματικά, ηθικά και κοινωνικά, τα οποία άπτονται άμεσα της ανθρώπινης υπόστασης με αποτέλεσμα τον υποβιβασμό του πολιτισμού στο κατώτατο επίπεδο.

Τα ανθρωπιστικά αγαθά οφείλουν να είναι ανεκτίμητα, δηλαδή, επειδή η τιμή τους είναι κανονικά άπειρη, δεν έχουν καμία και διατίθενται δωρεάν. Τέτοιο αγαθό αποτελεί καταρχήν η ανθρώπινη Ζωή και, κατ' επέκταση, η σωματική και ψυχική Υγεία, η αξία των οποίων είναι εύκολα αντιληπτή. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η Παιδεία και η Μόρφωση, που μπορεί να θεωρηθούν ως πνευματική υγεία, όχι με τη μορφή μιας συγκεκριμένης εκπαίδευσης, αλλά με τη γενική έννοια της ελεύθερης κοινωνικής σκέψης. Ο Έλληνας φιλόσοφος Πρωταγόρας σημείωσε ότι "πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος", ωστόσο ο ίδιος χρέωνε πολύ ακριβά τη διδασκαλία του, υπογραμμίζοντας τη διαφορά μεταξύ της κατοχής της μόρφωσης, που είναι ανεκτίμητη, και της προσφοράς της, η οποία αποτιμάται. Χαρακτηριστικό των ανθρωπιστικών αγαθών αποτελεί το έντονο επίπονο αίσθημα έλλειψή τους μόνον αφού απωλεστούν, οπότε συνήθως είναι αργά για την αναπλήρωσή τους.

Δυστυχώς, σχεδόν πάντα ο άνθρωπος κοστολογεί στοιχεία όπως η ελπίδα, η ευτυχία, ο έρωτας, ο πόνος, ακόμα και η ζωή. Για παράδειγμα, στη μίσθωση της εργασίας ο ένας καθίσταται υπηρέτης του άλλου για κάποιο χρηματικό ποσό, και, παρόλο που οι σύγχρονες συνθήκες έχουν βελτιωθεί σημαντικά, η ουσία της εξαρτημένης σχέσης παραμένει ίδια. Επίσης, κάθε οικονομική κρίση, όπως η τρέχουσα, θυσιάζει πρώτα τις ανθρωπιστικές αξίες της Παιδείας, της Υγείας και της Ασφάλισης, αφού τις θεωρεί ελαστικές, σε αντίθεση με τη σπατάλη σε άχρηστες και διεφθαρμένες λειτουργίες. Το αποκορύφωμα της γελοιότητας αποτελεί η σύγχρονη μορφή της φιλανθρωπίας. Τελευταία, πολλοί βαθύπλουτοι ιδιοκτήτες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, δηλώνουν φιλάνθρωποι, ωστόσο, ουσιαστικά δωρίζουν την περιουσία τους στον εαυτό τους και επιτελούν ορισμένες επιφανειακές δωρεές με σκοπό την παραπλάνηση της δημοσιότητας. Η πράξη αυτή έχει τρεις διακριτούς σκοπούς: να αποφύγουν τους υπέρογκους φόρους που αναλογούν υπέρ του κράτους, να φανούν λαοφιλείς ως "σύγχρονοι" ήρωες για να κινδυνεύουν λιγότερο στις δημόσιες εμφανίσεις τους και, κυρίως, να κατευνάσουν το βάρος της συνείδησής τους, μέσω της πλασματικής πεποίθησης ότι πράττουν καλό για τον απλό πληθυσμό, αντί να εκμεταλλεύονται την ανάγκη και τον πόνο του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μέγιστη υποκρισία και χλευασμό των πτωχών, στα πτώματα των οποίων πατούν.

Τα πολυτιμότερα αγαθά διατίθενται δωρεάν, και όσο λιγότερο χρήσιμα είναι, τόσο ακριβότερα γίνονται. Το οξυγόνο, ο ήλιος, η ελευθερία και η γνώση είναι αναγκαία και δωρεάν, ενώ η διασκέδαση, η πολυτέλεια, ο εγωισμός και η εμπάθεια είναι ακριβά, προαιρετικά και επιβλαβή.

Βαγγέλης Τσούκας