Η Φλώρινα του Θόδωρου Αγγελόπουλου

«Δεν ξέρω αν διαλέγει κανείς τους χώρους ή οι χώροι μας διαλέγουν. Είναι σαν τον έρωτα: ή διαλέγεις ή σε διαλέγουν».

Με τη φράση αυτή, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είχε περιγράψει τη σχέση του με τη Φλώρινα, την πόλη που διάλεξε για να γυρίσει επτά ταινίες του, για να γνωρίσει τους ανθρώπους 

της, να πιει τσίπουρο μαζί τους και να μοιραστεί τις «προφητικές» ανησυχίες του για το μέλλον της Ελλάδας. 

Οι άνθρωποι της Φλώρινας λένε ότι τον τράβηξαν σε αυτήν τα στοιχεία της φθοράς στα μισοχαλασμένα κτίρια, οι όχθες του ποταμού Σακουλέβα, ο παλιός σταθμός με τις ώχρες και τα κόκκινα κεραμίδια, η ομίχλη που περίμενε για μέρες να καλύψει τις σκεπές των σπιτιών, ο μουντός και βροχερός καιρός, η μοναχικότητα του τόπου. Όλα αυτά τα αποτύπωσε με τα κινηματογραφικά του μάτια στις ταινίες του, που γύρισαν τον κόσμο, ανέδειξαν την πόλη και την έκαναν γνωστή. Και παρόλο που τον πλήγωσε, με αφορισμούς και διαμαρτυρίες, εκείνος έλεγε πάντα ότι θα επιστρέψει κάποια στιγμή κοντά της, δεν θα την ξεχάσει. 

Ο άνθρωπος Θόδωρος Αγγελόπουλος

«Για μας ο Αγγελόπουλος δεν ήταν απλώς ο άνθρωπος του αντι-ποπ κορν σινεμά, ο σκηνοθέτης της συλλογικής ιστορικής μας μνήμης, αλλά ο καθημερινός άνθρωπος, που πίναμε μαζί το καφεδάκι μας στο ξενοδοχείο "Διεθνές" και συζητούσαμε μαζί του για τις ταινίες, το σινεμά, την πολιτική, την ιστορία» εξηγεί στο ΑΜΠΕ ο πρόεδρος της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας Γιώργος Αντωνιάδης.

Ο κ. Αντωνιάδης θυμάται τα ατέλειωτα ξενύχτια με τον Αγγελόπουλο, τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και άλλους αξιόλογους ανθρώπους του κινηματογράφου. Λέει ότι τον ενδιέφεραν τα πάντα: από την τοπική γαστρονομία και τις ιστορίες των παππούδων του τόπου, μέχρι τη μουσική και τον τοπικό παραδοσιακό πολιτισμό. 

Καλό φίλο, ζεστό άνθρωπο και πολύ καλό συνομιλητή, τον χαρακτηρίζει, άλλωστε, ο Θανάσης Ρώμπαπας, τότε ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου "Λύγκος", το οποίο ο σκηνοθέτης επέλεξε για τη διαμονή του. 

"Γνωριστήκαμε όταν ξεκίνησε τα γυρίσματα στη Φλώρινα και επέλεξε το ξενοδοχείο μας για να μείνει μαζί με τα συνεργεία του. Θυμάμαι τις συζητήσεις μας και τα ατέλειωτα βράδια που τους περιμέναμε όλους στο ξενοδοχείο μετά τα πολύωρα γυρίσματα για να τους σερβίρουμε ζεστό φαγητό. Του άρεσαν πολύ οι σούπες και ιδιαίτερα η μαγειρίτσα. Τις έμαθε μάλιστα και στον Μαστρογιάνι, που έδειχνε ενθουσιασμένος. Μετά το φαγητό έπινε λίγο ουισκάκι για να χαλαρώσει και να "συνοδεύει" με αυτό τις συζητήσεις που κρατούσαν για πολλές ώρες ακόμη» αναφέρει. 

Η επαφή του, όμως, με τον κόσμο της Φλώρινας δεν σταματούσε εκεί. Γυρνούσε τα χωριά και μιλούσε με τον καθένα, στα καφενεία και τα τσιπουράδικα, γιατί νοιαζόταν για την ιστορία της περιοχής και αυτά που είχαν να του πουν οι ηλικιωμένοι κάτοικοι, καθώς εκτιμούσε βαθειά τη δική τους αυθεντικότητα. «Καθόταν με οποιονδήποτε και συζητούσε σε βάθος τα πάντα. Δεν βαριόταν την κουβέντα, όχι βέβαια πάνω στα γυρίσματα αλλά σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή» λέει από την πλευρά του ο Αχιλλέας Στόιος, αρχιτέκτονας μηχανικός που σχεδίασε τα σκηνικά στο «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού». 

«Τον θεωρούσαμε άνθρωπο δικό μας. Αγάπησε τη Φλώρινα. Ήταν γλυκύτατος και από εκείνον έχουμε κρατήσει πολλές εικόνες στο μυαλό μας» δηλώνει χαρακτηριστικά και η Ελένη Σουλιώτη, που τόσο η ίδια όσο και ο γιος της συμμετείχαν στην ταινία "Ο Μελισσοκόμος". 

Οι συμβολισμοί της Φλώρινας

Πίσω, όμως, από κάθε εικόνα της Φλώρινας, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έβλεπε και έναν συμβολισμό, μια σημασία και ένα νόημα. Αποκαλύπτοντας ένα ενδεικτικό του παραπάνω γεγονότος συμβάν, ο Γιώργος Αντωνιάδης αφηγείται ένα περιστατικό από τις προετοιμασίες για μια εκδήλωση προς τιμήν του: «Επρόκειτο να πραγματοποιηθεί μια εκδήλωση προς τιμήν του Αγγελόπουλου στο παλιό σινεμά της Φλώρινας, το "Ελληνίς", που ήταν και η τελευταία κινηματογραφική αίθουσα στην περιοχή. Τα προβλήματα, όμως, του κτιρίου ήταν πολλά καθώς είχε αφεθεί στην εγκατάλειψη και όταν έβρεχε, το νερό έσταζε από τα ταβάνια. Ψάχναμε να βρούμε έναν πιο αξιοπρεπή χώρο να κάνουμε την εκδήλωση, γιατί υπήρχαν καλεσμένοι και από άλλες χώρες. Ωστόσο, ο Αγγελόπουλος επέμενε να γίνει στο "Ελληνίς". Μπήκε στην αίθουσα, άνοιξε την ομπρέλα του και κάθισε σε μια θέση. Η σκηνή ήταν καθαρά κινηματογραφική και με τον τρόπο αυτό ο μεγάλος σκηνοθέτης πραγματοποίησε μια μορφή διαμαρτυρίας για την έλλειψη ενδιαφέροντος της πολιτείας να διατηρήσει σημαντικά στοιχεία για τον ελληνικό πολιτισμό". 

Οι καλλιτεχνικές του ανησυχίες, άλλωστε, ήταν τόσο έντονες που για να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα μπορούσε να περιμένει μέρες μέχρι ο καιρός να είναι αυτό που ζητούσε. «Περίμενε τα δελτία καιρού που τότε δεν είχαν την ακρίβεια που έχουν σήμερα. Πολλές φορές, μάλιστα, εκνευριζόταν γιατί δεν ερχόταν το χιόνι και η ομίχλη που περίμενε. Είχε τα δικά του πλάνα στο μυαλό του και δεν ξεκινούσε το γύρισμα αν δεν ήταν όλα τέλεια» σχολιάζει ο κ. Ρώμπαπας. 

Για το αγαπημένο του σημείο στη Φλώρινα, λέει ότι ήταν ο δρόμος μπροστά από το παλιό ξενοδοχείο "Διεθνές". "Δεν υπήρχε περίπτωση να κάνει ταινία χωρίς σκηνή σε αυτό το σημείο. Τον γοήτευε ακόμη το ποτάμι και τα κτίρια της περιοχής" σημειώνει.

"Τού άρεσε η εικόνα των κτιρίων που αποκάλυπταν τη φθορά του χρόνου. Για τον λόγο αυτό λειτουργούσαν άψογα ως σκηνικά σε συνδυασμό με τον μουντό καιρό, τη βροχή, το χιόνι, την ομίχλη" προσθέτει, από την πλευρά του, ο κ. Στόιος. 

Αυτοί φαίνεται να ήταν οι λόγοι που ο βουλευτής Φλώρινας Γιώργος Λιάνης, μιλώντας πρόσφατα στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, χαρακτήρισε τη Φλώρινα ως τη «μούσα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, χρησιμοποιώντας τα εξής χαρακτηριστικά λόγια: "Είχε επιλέξει την πόλη και την περιοχή, την Πρέσπα, όχι μόνο για τα χιόνια της, όχι μόνο για την ομίχλη της, για το περίφημο "σινιάκι" της, που είναι μία λευκή πυκνότατη ομίχλη που κατακάθεται στο ύψος των ανθρώπων, αλλά, κυρίως, για τους παλιούς σταθμούς με τις ώχρες και τα κόκκινα κεραμίδια. Είχε επιλέξει τους παλιούς εγκαταλελειμμένους σταθμούς, όπως του Αμυνταίου, και τα παλιά έρημα βαγόνια, για να βγαίνει από κει, από το "πουθενά" ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, και να πηγαίνει στο "παντού" των Βαλκανίων, που ήταν τότε τόσο ταραγμένα όσο ποτέ άλλοτε. Προφητικές ταινίες».

Προφητικά χαρακτηρίζουν όσα έλεγε και οι κάτοικοι της Φλώρινας, που θυμούνται τις αναφορές του σκηνοθέτη στην πολιτική κατάσταση της χώρας. "Από τότε μιλούσαμε για πολιτικά. Εκείνος σημείωνε πάντα ότι δεν του αρέσει η κατάσταση στην Ελλάδα. Έβλεπε πράγματα που του προκαλούσαν έντονη ανησυχία. Η εγκατάλειψη, η φθορά, η διάβρωση του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος ήταν αντικείμενο σχολιασμού. Προφήτης…" είναι τα λόγια του Θανάση Ρώμπαπα. 

Η ένταση στα γυρίσματα του Πελαργού

Και μέσα σε όλα αυτά βρήκαν θέση η θλίψη του και ο εκνευρισμός του Θόδωρου Αγγελόπουλου από τα γεγονότα του 1990, όταν η τότε διοίκηση της τοπικής εκκλησίας απάντησε με έντονες αποδοκιμασίες και αφορισμούς στην παρουσία και το έργο του σκηνοθέτη στη Φλώρινα. 

Οι κάτοικοι θυμούνται το άσχημο κλίμα που είχε διαμορφωθεί, τις συγκεντρώσεις του κόσμου, τα πανό με τα συνθήματα εναντίον του. «Η ψυχολογική του κατάσταση δεν ήταν καλή. Δεν πτοήθηκε βέβαια, ωστόσο το κλίμα επιδεινώθηκε καθώς συνέπεσαν τα θλιβερά γεγονότα του θανάτου του Τζιάν Μαρία Βολοντέ στη Φλώρινα και λίγο αργότερα του συνεργάτη σκηνογράφου Μικέ Καραπιπέρη. Όλοι τότε συζητούσαν το θέμα» λέει ο Αχιλλέας Στόϊος. 

Τον θάνατο τον Βολοντέ επισημαίνει και ο Γιώργος Αντωνιάδης, ενώ ο Θανάσης Ρώμπαπας θυμάται: «Ερχόταν εκνευρισμένος, καθώς οι διαμαρτυρίες προκαλούσαν προβλήματα στα γυρίσματα. Τα πανό είχαν τοποθετηθεί πάνω στα σκηνικά και ο Αγγελόπουλος έδειχνε να αναρωτιέται, αν ο κόσμος της Φλώρινας είχε την ίδια άποψη για εκείνον. Ήξερε, όμως, ότι οι κάτοικοι τον αγαπούσαν γιατί τον είχαν γνωρίσει από κοντά». 

Το προσωπικό του στίγμα

Μέσα από αυτά τα χρόνια της πολυετούς του παρουσίας στη Φλώρινα, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κατάφερε να μπει στην "καρδιά" των ανθρώπων της. Σιγά-σιγά άρχισε να τραβά όλο και λιγότερες σκηνές από την ακριτική πόλη, καθώς τα χρόνια που ακολούθησαν η εικόνα της αλλοιώθηκε, πολλά από τα κτίρια που τον γοήτευαν κατέρρευσαν και εκείνος πλέον είχε στραφεί σε άλλες χώρες των Βαλκανίων. Δεν σταμάτησε όμως να σκέφτεται την αγαπημένη του πόλη. «Θα έρθω ξανά κάποια στιγμή στη Φλώρινα. Δεν την ξεχνώ ποτέ» είχε πει ο ίδιος στην τελευταία του επικοινωνία με το Θανάση Ρώμπαπα. 

Με ζεστά λόγια είχε μιλήσει και στον Αχιλλέα Στόιο, που φρέσκος απόφοιτος τότε της αρχιτεκτονικής είχε κληθεί, μέσω των συνεργατών του σκηνοθέτη, να συνεργαστεί μαζί του προκειμένου να σχεδιάσει τα σκηνικά του "Πελαργού". 

Η δουλειά εκείνη, μάλιστα, έμεινε αξέχαστη, καθώς μπέρδευε τον θεατή που δεν μπορούσε να ξεχωρίσει το πραγματικό από το κατασκευασμένο και προκάλεσε τη λύπη πολλών για την μη διατήρησή της. «Η πρώτη επαφή ήταν πολύ θερμή. Ακολούθησε μια άψογη συνεργασία που μου άφησε πολλά περιθώρια ελευθερίας στη δουλειά μου και στιγματίστηκε από μια δική του φράση στη διάρκεια των γυρισμάτων: «Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού εκφράζει και εσένα τον ίδιο, γιατί και εσύ επιχειρείς το δικό σου μετέωρο βήμα" μου είχε πει τότε και με άφησε να το ψάχνω μια ζωή» …θυμάται.

Πηγή: express.gr