Πλάτωνας: o πατέρας του πνεύματος

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ο Πλάτωνας ήταν αρχαίος Έλληνας διανοητής που έζησε από το 427 ως το 347 πΧ. και είχε ανά τους αιώνες βαθύτατη επίδραση στην ανθρώπινη σκέψη μέσω του γραπτού έργου του. Φοίτησε κοντά στον Σωκράτη, τις ιδέες του οποίου αναπαρήγαγε, εξέλιξε και κατέγραψε. Η ύπαρξή του αντιπροσωπεύει την κορύφωση του παγκόσμιου πνεύματος, το οποίο άμεσα μετά 

από αυτόν εισήλθε σε μία αργή, φθίνουσα πορεία η οποία κατέληξε στον Μεσαίωνα. Ακόμα και ο μαθητής του, ο Αριστοτέλης, δεν κατάφερε να φτάσει το επίπεδο του δασκάλου όπως απεικονίζεται στο έργο "Σχολή των Αθηνών" του Ραφαήλ, όπου ο δάσκαλος δείχνει τον ουρανό που συμβολίζει τον κόσμο των Ιδεών και ο μαθητής τη γη, δηλαδή τον πραγματικό κόσμο.

Η Πλατωνική σκέψη και οπτική διαπερνά όλα τα επίπεδα του ανθρώπινου πνεύματος, από την απλή λαϊκή κουλτούρα μέχρι τις υψηλές ακαδημαϊκές φιλοσοφικές θεωρίες. Παράδειγμα αποτελεί η "αλληγορία του σπηλαίου" που διαθέτει την απλότητα και αμεσότητα χριστιανικής παραβολής, ενώ ο Πλατωνικός Ιδεαλισμός αποτελεί την κορωνίδα της φιλοσοφίας στην οποία συγκλίνουν οι κορυφαίες ακαδημαϊκές σχολές ανά τον κόσμο. Μεγάλοι διανοητές της ιστορίας, όσο και αν προσπάθησαν να αναπτύξουν ανεξάρτητες σχολές σκέψεις, στο τέλος επέστρεψαν ολοκληρωτικά και ταυτίστηκαν με τη θεωρία της Ιδέας. Η τελευταία δεν αποτελεί ούτε γνώση, ούτε πηγή γνώσης αλλά αποτελεί την τέλεια δομή του ανθρώπινου πνεύματος, ώστε αυτό να λειτουργεί με βάση την απόλυτη αλήθεια και να μη διαβάλεται από αποσπαστικές τάσεις. Ο Πλατωνισμός δεν αντιπροσωπεύει ένα ακόμα φιλοσοφικό και διανοητικό ρεύμα αλλά την αρχή και το τέλος του σύμπαντος. Είναι το άνω όριο στο οποίο μπορεί να φθάσει το πνεύμα και δεν επιδέχεται αμφισβήτηση ή διαβολή. Για τον τελευταίο λόγο, η Πλατωνική θεωρία έχει δεχθεί την πιο δριμεία εγωιστική επίθεση από κατώτερες σκοτεινές δυνάμεις που εδώ και αιώνες προσπάθησαν, χωρίς ευτυχώς αποτέλεσμα, να την κρατήσουν μακρυά από τη δημοσιότητα. Το φως όμως δε θα νικηθεί ποτέ από το σκοτάδι όσο ισχυρό και αν είναι, και όπως αναφέρει ο Whitehead: η παγκόσμια διανόηση δεν είναι τίποτα άλλο από μια σειρά υποσημειώσεων στα έργα του Πλάτωνα. Σήμερα που είμαστε βυθισμένοι σε πνευματικό σκοτάδι, είναι αναγκαία η λάμψη της απόλυτης και αδιάβλητης αλήθειας. Οπως λέει ο ίδιος ο Πλάτωνας: "Μπορούμε εύκολα να συγχωρέσουμε ένα παιδί που φοβάται το σκοτάδι, η αληθινή τραγωδία της ζωής όμως είναι όταν οι ενήλικοι φοβούνται το φως."

Παρατίθενται χαρακτηριστικά αποφθέγματα του φιλοσόφου:

"Αρχή ήμισυ παντός."

"Κάθε επιστήμη, αν δεν συνοδεύεται από την Αρετή, είναι όμοια της πανουργίας και όχι της σοφίας."

"Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος."

"Οι πάρα πολύ πλούσιοι δεν είναι ενάρετοι, και, εφ'όσον δεν είναι ενάρετοι, δεν είναι ευτυχείς."

"Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου."

"Η νίκη επί των παθών μας συνιστά την πρώτη και ουσιαστικότερη νίκη μας."

"Μέτρο του λόγου δεν είναι αυτός που μιλάει, αλλα αυτός που ακούει."

"Ποτέ δεν ελέγχεται η αλήθεια."

"Δεν είναι εύκολο να κρύβεται για πάντα κάποιος που είναι κακός."

"Μια από τις τιμωρίες που δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι ότι καταλήγεις να σε κυβερνούν οι κατώτεροί σου."

"Οι άνθρωποι ονόμασαν τον έρωτα φτερωτό επειδή έχει φτερά.Οι θεοί τον ονόμασαν έτσι επειδή έχει την δύναμη να δίνει φτερά."

"Η Αγάπη είναι η παντελής αποδοχή."

"Στο άγγιγμα της αγάπης, όλοι γίνονται ποιητές."

"Τυφλώνεται μ’ ότι αγαπά, όποιος αγαπά αληθινά.     "

"Καλύτερα να μην γεννιόταν κανείς, παρά να μένει αμόρφωτος, γιατί η αμάθεια είναι η ρίζα της κακοδαιμονίας."

"Παιδί μου, είσαι νέος και ο χρόνος με το πέρασμά του θα σε κάνει, αφού αλλάξεις πολλά απ'όσα τώρα παραδέχεσαι,να ακολουθήσεις τα αντίθετα.

"Ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο διαχωρισμός δύο πραγμάτων, του ενός απ' το άλλο, δηλαδή της ψυχής απ' το σώμα."