Διατύπωση γνώμης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας για το σχέδιο Αθηνά

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ,

Λάβαμε την επιστολή σας με ημερομηνία 6.2.2013 σχετικά με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις και σας ευχαριστούμε για αυτό. Σε αυτήν αναφέρεστε σχετικά με την κατάργηση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και την τύχη των υπαρχόντων τμημάτων του (στο τμήμα Α) και στα κριτήρια (στο τμήμα Β). Επιτρέψτε μου να σας εκθέσω τα εξής σχετικά:

Α. Σχετικά με τα υφιστάμενα τμήματα

Τέσσερα (4) από τα επτά (7) τμήματα ήταν τμήματα του ΑΠΘ που εντάχθηκαν σε αυτό το 2003. Αυτά έχουν επαρκές προσωπικό και διεθνή παρουσία. Τα δύο νεώτερα που ιδρύθηκαν μετά το 2003 έχουν ελάχιστο προσωπικό και λειτουργικά προβλήματα που καλύπτονται από την αυτοθυσία του προσωπικού του ΠΔΜ. H μέθοδος θεραπείας δεν είναι η κατάλληλη αφού θα δημιουργήσει παρά θα λύσει προβλήματα.

• Το τμήμα Βαλκανικών Σπουδών απορροφάται από το τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ. Σε αυτό το τμήμα απορροφάται επίσης το τμήμα Βαλκανικών,  Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ διαμορφώνοντας ένα πραγματικά μεγάλο αλλά συζητήσιμο λειτουργικά, τμήμα και μάλιστα σε Σχολή Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών αντί σε Ανθρωπιστική Σχολή, όπως είναι η διεθνής πρακτική. Δεδομένου του προβλήματος των τμημάτων Βαλκανικών Σπουδών εμείς είχαμε προτείνει να ενταχθεί ένα πρόγραμμα σπουδών σχετικά με την Ιστορία, τον Πολιτισμό και τη Γλώσσα των Βαλκανικών Χωρών σε μια σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών στη Φλώρινα και να προκύψει ένα σύγχρονο πρόγραμμα διακυβέρνησης ως πυρήνας μιας σχολής Κοινωνικών Επιστημών, με προοπτική να ιδρυθεί επίσης ένα σύγχρονο πρόγραμμα για την οικονομία και την ανάπτυξη. Λόγω της γειτνίασης και των σχέσεων με τις συνοριακές χώρες η σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών στη Φλώρινα θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο διασυνοριακών συνεργειών και ανταλλαγών. Ενώ μια σύγχρονη σχολή Κοινωνικών Επιστημών θα λειτουργούσε συνδετικά στο ΠΔΜ, θεραπεύοντας τη διεγνωσμένη αδυναμία του.
• Το τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών –το οποίο εντάσσεται στο ΑΠΘ (από το οποίο προήλθε το 2003) θα λειτουργεί στην ίδια Σχολή με ομότιτλο τμήμα που έχει 4 φορές περισσότερο προσωπικό κάθε κατηγορίας. Μοιραία, αφού πλέον αποτελεί αρμοδιότητα των ιδρυμάτων, καταργούμενο, το προσωπικό κάθε κατηγορίας θα απορροφηθεί στο ΑΠΘ, όπως άλλωστε προδιαγράφει και η απόφαση της συγκλήτου του.
• Το τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών αποτελεί κατεύθυνση του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του ΑΠΘ στο οποίο αντίστοιχα καταργούμενο θα απορροφηθεί μοιραία, όπως έχει θιγεί παραπάνω.
• Τα δύο Παιδαγωγικά Τμήματα του ΠΔΜ (που λειτουργούσαν στο ΑΠΘ από το 1990 μέχρι το 2003)  αντιμετώπισαν στη φάση της ίδρυσης τους πολλά προβλήματα σύνδεσης και λειτουργίας στο ΑΠΘ το οποίο διατηρούσε 2 ομότιτλα. Στο ΠΑΜΑΚ [το οποίο δεν έχει καθόλου αντίστοιχη κατεύθυνση παρά μόνο το τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής που κακώς εντάσσεται σε σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών!], θα αποτελέσουν ξένο σώμα που θα ενσωματωθεί δύσκολα.
• Ακόμη χειρότερα το τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών που έχει σήμερα 3 καθηγητές και εκκρεμεί ο διορισμός 5 επιπλέον καθηγητών. Το τμήμα [ένα από τα τρία στην Ελλάδα] έχει υψηλό λειτουργικό κόστος και κατάφερε να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες λόγω της υποστήριξης του Ιδρύματος. Σε αυτό δίνονταν πάνω από τις μισές πιστώσεις έκτακτου προσωπικού και το 30% του προϋπολογισμού του Ιδρύματος. Είναι μάλλον βέβαιο ότι στο ΠΑΜΑΚ σε μια ψευδεπίγραφη Σχολή Καλών Τεχνών μοιραία θα οδηγηθεί σε οριστική διάλυση. Στο σχέδιο του ΠΔΜ θα αποτελούσε πυρήνα της σχολής δια-βίου μάθησης και θα υποστήριζε τα δύο τμήματα παιδαγωγικών.
• Το 7^ο τμήμα του ΠΔΜ [Αρχιτεκτόνων Μηχανικών] το οποίο καταργείται, θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να λειτουργήσει θετικά.

Σχετικά με το Β: (κριτήρια)

Η χρήση κριτηρίων ασφαλώς είναι θετικό και ορθολογικό γεγονός. Αρκεί να εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο με μια συνεπή μεθοδολογία. Δηλαδή όποιος έχει στη διάθεσή του τα δεδομένα και την μεθοδολογία να καταλήγει στα ίδια συμπέρασμα.

Σύμφωνα με το έγγραφό σας αριθμ.1221/6/2/2013, τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την πρόταση που αφορά στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας είναι τα εξής:

Κ1 Φυσικό μέγεθος και διάρθρωση ΑΕΙ

Θα βοηθούσε να ξέρουμε τη σχετική θέση του ΠΔΜ στα ποσοτικά κριτήρια Κ1.

• Το ΠΔΜ έχει κρίσιμη μάζα φοιτητικού πληθυσμού.
• Βρίσκεται στη 15^η θέση ανάμεσα σε 22 ιδρύματα πολύ κοντά στο 14^ο (πανεπιστήμιο Πελοποννήσου). 
• Έχει μία Σχολή, ενώ πολλά ιδρύματα δεν έχουν καμία.
• Οι αυτοτελείς μονάδες του είναι 4/7.
• Έχει 92 καθηγητές και λέκτορες και 47 υπαλλήλους στη διοίκηση και σε θέσεις λοιπού προσωπικού.

Θα βοηθούσε στην κατανόηση της πρότασης αν γνωρίζαμε ποιο είναι το ελάχιστο που μνημονεύει κάθε κριτήριο και την σχετική θέση του ΠΔΜ ανάμεσα στα 22 ιδρύματα.

Κ2 Χωροταξική Κατανομή

Το ΠΔΜ λειτουργεί σε 2 εγκαταστάσεις. Εσωτερικά σε κάθε μια δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά επιστημονικής απομόνωσης.

Στη Φλώρινα έχει ανθρωπιστικές σπουδές και στην Κοζάνη Πολυτεχνείο. Η διασπορά σε 2 χώρους της περιφέρειας απέχει από το να είναι αδικαιολόγητη.

 Η θεραπεία του προβλήματος με την ίδρυση μιας συνδετικής Σχολής Κοινωνικών Επιστημών είναι εφικτή και σκόπιμη. Όμως υπάρχουν φαινόμενα αντίστοιχα σε πλήθος περιπτώσεων. Το ΑΠΘ έχει εκτός Θεσσαλονίκης 2 εγκαταστάσεις και με το σχέδιο θα αποκτήσει αντί της Βέροιας μία στην Κοζάνη. Το ΠΑΜΑΚ αντί στην Έδεσσα και στη Νάουσα θα αποκτήσει στη Φλώρινα. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πελοποννήσου, το Δημοκρίτειο το Θεσσαλίας και το Πατρών έχουν ή θα αποκτήσουν εγκαταστάσεις σε περισσότερες από μία έδρες. Μάλιστα το ΑΠΘ και το ΠΑΜΑΚ εκτός της έδρας της περιφέρειας τους, το δε ΑΠΘ θα έχει τμήματα με τον ίδιο τίτλο. Ιδιαίτερα δε εκείνο το Πανεπιστήμιο το οποίο διατηρεί περισσότερες εγκαταστάσεις γεωγραφικά και θεματικά απομονωμένες είναι το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. 

Κ3.1 Θεραπεία υπερβολικού αριθμού (ταυτόσημων ή παρεμφερών) Τμημάτων ή Προγραμμάτων Σπουδών (σε όλο το εύρος της Ανώτατης Εκπαίδευσης).

Αν με την πρόταση τμήματα ταυτόσημα ή παρεμφερή μειώνονταν, θα υπήρχε αναλογική αντιμετώπιση. Όμως τα 5 τμήματα του ΠΔΜ παραμένουν ( δεν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα) και το 6 απορροφάται μαζί με ένα ομότιτλο σε ένα άσχετο τμήμα.

Κ.3.3 Εξορθολογισμός  του ακαδημαϊκού επιπέδου ορισμένων επιμέρους τμημάτων

Όσα τμήματα του ΠΔΜ κρίθηκαν παρουσιάζουν καλό ακαδημαϊκό επίπεδο. Τι πρακτικά, λοιπόν, σημαίνει εξορθολογισμός στα κριτήρια στα οποία αναφέρεστε;

Με βάση τα παραπάνω κριτήρια καταλήξατε στην πρόταση σας. Όμως για τα άλλα Κ4-Κ8 η βαθμολογία του ΠΔΜ είναι καλύτερη από πολλά άλλα ιδρύματα.

Στο Κ4 παρουσιάζει ισχυρούς δείκτες. Στα ποιοτικά κριτήρια Κ5-Κ8 σίγουρα, παρά τη σύντομη πορεία του έχει να επιδείξει σημεία και προτάσεις που δημιουργούν σημαντικές προϋποθέσεις και δυνατότητες ανάπτυξης για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.

Ενδεικτικά της μη εφαρμογής των ως άνω κριτηρίων αναλογικά σε όλα τα ΑΕΙ είναι τα παρακάτω παραδείγματα:

1. Τα τμήματα “Μηχανικών Σχεδίασης προϊόντων και συστημάτων” και “Επιστήμης τροφίμων και διατροφής” του Παν. Αιγαίου θα έπρεπε να κλείσουν, καθώς δεν τηρούν (α) ούτε το κριτήριο χωρικής διασποράς (μόνα τμήματα σε Σύρο και Λήμνο), (β) ούτε το κριτήριο της βιωσιμότητας (13 και 4 μέλη ΔΕΠ αντίστοιχα), (γ) ούτε το κριτήριο της εξειδίκευσης, καθώς το αντικείμενο της Διατροφολογίας ανήκει στα ΤΕΙ.
2. Τα τμήματα “Φιλολογίας” (μόνο Καλαμάτα), “Θεατρικών σπουδών” (μόνο Ναύπλιο), “Πολιτικής επιστήμης” (Κόρινθος), “Οικονομικών Επιστημών” (Σπάρτη) του Παν. Πελοποννήσου θα έπρεπε να κλείσουν, καθώς δεν τηρούν ούτε το κριτήριο της βιωσιμότητας (10, 13, 9, και 9 μέλη ΔΕΠ αντίστοιχα), ούτε της χωρικής διασποράς, ενώ το τμήμα “Νοσηλευτικής” δεν πληροί κανένα κριτήριο (8 μέλη ΔΕΠ, μόνο στη Σπάρτη, αντικείμενο των ΤΕΙ), και τέλος το τμήμα “Οργάνωσης και διαχείρισης αθλητισμού” ούτε καν το κριτήριο της εξειδίκευσης!
3. Το τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του ΕΜΠ θα έπρεπε να κλείσει καθώς είναι ενδεχομένως το πλέον δαπανηρό της χώρας με 101 μέλη ΔΕΠ, και το ομότιτλό του Πανεπιστημίου Κρήτης συγχωνεύεται με το Τμήμα Μαθηματικών.
4. Τα τμήματα “Κοινωνικής Θεολογίας”, “Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής” και “Σλαβικών σπουδών” του Καποδιστριακού Παν. θα έπρεπε να κλείσουν καθώς δεν τηρούν το κριτήριο της βιωσιμότητας.
5. Το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και η ΑΣΚΤ θα έπρεπε να κλείσουν, καθώς δεν τηρούν το κριτήριο ελάχιστων σχολών και είναι ιδιαίτερα δαπανηρά (κόστος λειτουργίας 7.504€/φοιτητή σε αντίθεση με το 2.322€/φοιτητή του Παν. Δ. Μακεδονίας), ένα δε από τα τμήματά του “Πληροφορικής και Τηλεματικής” έχει μόλις 9 μέλη ΔΕΠ, ενώ στο δεύτερο τμήμα το αντικείμενο της Διατροφολογίας ανήκει στα ΤΕΙ!
6. Το Πολυτεχνείο Κρήτης θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί αναλογικά, καθώς δεν τηρεί το κριτήριο ελάχιστων σχολών (έχει μια σχολή με 5 τμήματα) και είναι ιδιαίτερα δαπανηρό (κόστος λειτουργίας 6.332€/φοιτητή σε αντίθεση με το 2.322€/φοιτητή του Παν. Δ. Μακεδονίας).

Από τα τέσσερα Πανεπιστήμια που αναφέρετε στο σχέδιο Αθηνά (σελ.13) ως μη βιώσιμα τα δυο διατηρούνται και τα δυο καταργούνται, και μάλιστα καταργείται ένα της Δυτικής Μακεδονίας που αποδεικνύεται  βιώσιμο.

Αξιότιμε κ. Υπουργέ,

Το ΠΔΜ λειτουργεί σήμερα με Διοικούσα Επιτροπή έχοντας μέγεθος μεγαλύτερο από πολλά αυτοδύναμα πανεπιστήμια. Άλλωστε το κριτήριο αυτοδυναμίας είναι τεχνικού χαρακτήρα (4 ανεξάρτητα τμήματα) και όχι ποιοτικού χαρακτήρα. Απέχει μία θέση καθηγητή πρώτης βαθμίδας από το ποσοτικό κριτήριο. Αποτελεί ισχυρό εταίρο της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για το κριτήριο Κ5 που έχετε θέσει. Με το σχέδιο στρατηγικής του προσπαθεί να περιγράψει στις κατευθύνσεις των κριτηρίων Κ5-Κ8 και με τις συνεργασίες του με οικονομικούς παράγοντες (όπως οι επώνυμες έδρες χρηματοδοτούμενες από τη ΔΕΗ)  και με τις συνεργασίες του με ιδρύματα γειτονικών χωρών και με την ανάπτυξη της δια-βίου μάθησης. Αν απορροφηθεί από τα δύο ιδρύματα ΑΠΘ και ΠΑΜΑΚ δεν θα συμβάλει στο Κ6 και στο Κ7 ούτε φυσικά στο Κ8 αφού παραμένει με τα ίδια τμήματα και μάλιστα σε κατώτερη θέση από τα ομότιτλα τμήματα, σε άλλη περιφέρεια της Μακεδονίας. Απλά θα προσφέρει ίσως κάποιο δυναμικό που μοιραία θα απορροφηθεί από τα άλλα Πανεπιστήμια.

Τέλος, το συνολικό κόστος λειτουργίας του μετά τις μειώσεις μισθών του προσωπικού έχει διαμορφωθεί στα 7 εκατομμύρια περίπου. Από αυτά η σχετική οικονομία είναι ασήμαντη. Κάτω από 70 χιλιάδες το χρόνο κοστίζει η παρούσα διοίκησή του, κόστος που θα αυξηθεί αν λειτουργήσει σαν δύο εγκαταστάσεις διαφορετικών Ιδρυμάτων.

Σημειωτέον ότι το Πανεπιστήμιο  Δυτικής Μακεδονίας είναι μάλλον το μοναδικό ΑΕΙ που δεν έχει  ληξιπρόθεσμες και ανεξόφλητες υποχρεώσεις προηγούμενων ετών.

Έγκαιρα σας έχουμε υποβάλει το σχέδιο στρατηγικής, το οποίο για μια ακόμη φορά σας επανυποβάλουμε.

Περιμέναμε να υπάρξει διαβούλευση για τους εθνικούς στόχους για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως άλλωστε είχατε δεσμευθεί, διαμόρφωση των στρατηγικών σχεδίων των ιδρυμάτων, ενδυνάμωση των αδύναμων για την επιτυχία των στόχων.

Κατά συνέπεια, το θέμα δεν αντιμετωπίζεται με κριτήρια ίδια για όλους. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι : 

• Πρέπει να συνυπολογίζονται στο χωρικό σχεδιασμό της ανώτατης εκπαίδευσης κριτήρια ορθολογικής περιφερειακής ανάπτυξης καθώς και συγκριτικά πλεονεκτήματα περιοχών;
• Πρέπει να υπάρχουν ισχυρά περιφερειακά ιδρύματα, με εξασφαλισμένη την ποιότητα σπουδών, τα οποία θα ενισχύονται στο πλαίσιο της ισόρροπης ανάπτυξης, ώστε να μην αποκλίνουν από τα κεντρικά Ιδρύματα;
• Πρέπει να στηριχθούν τα Περιφερειακά Πανεπιστήμια  σε υποδομές και προσωπικό με εξορθολογισμό των θέσεων Καθηγητών /Προσωπικού (προτεραιότητα στις προσλήψεις) κλπ. κόστος λειτουργίας;

Ευελπιστούμε ότι ο διάλογος των 45 ημερών δεν είναι προσχηματικός με προειλημμένες αποφάσεις που αλλάζουν ανάλογα με το μέγεθος των πολιτικών πιέσεων όπως πχ αναφέρει ο πρόεδρος του ΤΕΙ Σερρών ή το περιβάλλον του ΤΕΙ Ιονίων. Άλλωστε κάτι τέτοιο θα αδικούσε και την προσπάθεια και εσάς προσωπικά.

Με εκτίμηση,

Ο Πρόεδρος

της Διοικούσας Επιτροπής

Καθηγητής Θεόδωρος Χατζηπαντελής